Alvar Aalto to fiński architekt z XX wieku. Był jednym z pionierów nowoczesnej światowej architektury, jednakże jego budynki charakteryzowała fascynująca mieszanka internacjonalnego modernizmu z humanizmem i elementami kultury lokalnej. Projekty jego mebli również zasługują na uwagę, ponieważ często łączą w sobie funkcjonalność z niezwykłymi walorami estetycznymi. Kim był ten kultowy fiński architekt?
Alvar Aalto – życiorys
Hugo Alvar Henrik Aalto urodził się w małej wiosce w zachodniej Finlandii w 1898 roku. Jego ojciec był fińskojęzycznym geodetą, z kolei matka była szwedzkojęzyczną urzędniczką. Jego rodzice, jak typowa szwedzkojęzyczna rodzina w Finlandii, byli ludźmi wykształconymi i mogli pozwolić sobie na komfortowe życie. W wieku 5 lat młody Alvar zamieszkał wraz z resztą rodziny w Jyväskylä, gdzie miał możliwość pójścia do fińskojęzycznego gimnazjum.
Szybko odkrył swoją pasję do rysunku, który stał się jego ulubionym przedmiotem szkolnym. W 1916 zakończył edukację w liceum w Jyväskylä i postanowił sobie, że zostanie architektem. Dlatego też rozpoczął studiach na Politechnice w Helsinkach, czyli jedynym miejscu w Finlandii, w którym można było wtedy studiować architekturę. Nie był to jednak prosty okres w jego życiu, jako że chwilę po ogłoszeniu niepodległości w 1918 Finlandia pogrążyła się w brutalnej wojnie domowej, w której musiał uczestniczyć.
W 1923 roku wrócił do Jyväskylä, gdzie założył własną praktykę, jak i poznał miłość swojego życia, czyli swoją przyszłą żonę. Aalto zatrudnił jako swoją asystentkę Aino Marsio, architektę i kobietę nowoczesną, uwielbiającą podróże. W 1924 roku wzięli ślub. Para w trakcie podróży poślubnej po południowej Europie zachwyciła się europejskim modernizmem, co miało wpływ na jej późniejszą twórczość. Pierwsze wyraźne echa tej podróży możemy zauważyć w takich projektach jak sanatorium gruźlicze w Paimio czy biblioteka publiczna w Viipuri.
W 1927 roku Aalto wraz z rodziną przenosi się do jednego z największych fińskich miast – Turku. Poznał tam wielu ludzi, między innymi Erika Bryggmana, z którym projektuje wystawę 700-lecia Turku – jedno z ważniejszych wydarzeń dla fińskiej architektury nowoczesnej.
6 lat później Aalto zyskuje światową sławę i wyrusza do Helsinek. Między 1938 a 1939 wyrusza w podróż do Stanów Zjednoczonych, gdzie zaczyna fascynować go temat standaryzacji. Za jej przykład uznawał samą naturę, w której takie same komórki tworzą prawie nieskończoną ilość wariancji.
Niestety jego optymistyczna wizja nowego świata została zmiażdżona przez wybuch II wojny światowej. Z drugiej strony wojna wywołała u niego wiele rozmyślań na temat odbudowy kraju. Po wojnie wrócił do przemyśleń na temat form organicznych.
Alvar Aalto – styl i projekty architektoniczne
Pierwsze projekty architektoniczne Alvaro Aalto były doskonałym przykładem skandynawskiego klasycyzmu. Wszystko zmieniło się jednak wraz z momentem ślubu i podróży na południe Europy, gdzie miał styczność z modernizmem, który zafascynował go z uwagi na wykorzystywanie lokalnych materiałów i funkcjonalność.
Biblioteka w Wyborgu – Vyborg Library
Alvar Aalto wygrał konkurs na zbudowanie biblioteki w Wyborgu w 1927, jednakże prace nad jej projekt trwały całe następne 5 lat. Fundusze na budowę nowej Biblioteki Głównej zostały zapisane w testamencie Marii Lallukki, żony Juho Lallukki, potentata biznesowego z Wyborga. Był to czas wielu przemian w Europie, jak i w stylu Aalto, który nabierał coraz bardziej modernistycznego wymiaru. Projekt ten stał się swoistym połączeniem nordyckich tradycji architektonicznych z nowymi trendami.
Kiedy biblioteka została ukończona, przyciągnęła uwagę całego świata, a w połączeniu z sanatorium w Paimio sprawiła, że Aalto stał się jedną z gwiazd modernizmu. Niestety sowiecka agresja doprowadziła do utraty miasta przez nowo narodzone fińskie państwo. Doprowadziło to do 20 lat zaniedbania biblioteki i wyłączenia jej z użytku.
Budynek charakteryzuje się tektonicznymi formami, które wynikają bezpośrednio z funkcji. Poza tym to arcydzieło modernizmu posiadało wiele nowatorskich rozwiązań, które zobaczyć będzie można w późniejszych pracach Aalto. Pojawiają się w niej faliste sufity, jak i zabawa światłem i roślinnością, oraz wykorzystanie naturalnych materiałów, takich jak drewno.
Finlandia Talo
Finlandia Talo to chyba najbardziej znany budynek autorstwa Alvara Aalto. Zaprojektowany został w latach 1967-1971. Znajduje się w dzielnicy Töölö w Helsinkach. Do stworzenia tej modernistycznej perełki wykorzystano biały marmur, znajdujący się na zewnątrz i wewnątrz budynku, jak i kontrastujący z nim czarny granit.
Budynek pod względem konstrukcyjnym przypomina wieżę z płaskim dachem, przywodząc na myśl wieżę kościoła. Prostota towarzyszy użytkownikowi również wewnątrz Finlandia Talo. Dekoracje w środku budynku zaprojektowane były również przez Aalto, który dbał nie tylko o ich funkcjonalną naturę, ale również o nawiązania do natury.
Sanatorium w Paimio
Sanatorium gruźlicze w Paimo to kolejny projekt Aalto, który pozwolił mu uzyskać międzynarodowe uznanie. Znajdujący się w południowo-zachodniej Finlandii budynek powstał w 1933 roku.
Podstawową ideą stojącą za projektem sanatorium było stworzenie budynku, który sam w sobie byłby częścią procesu leczenia. Architekt nazywał go często „instrumentem medycznym”. Przykładowo, dużą uwagę poświęcił projektom sypialni, które mieściły zazwyczaj 2 osoby. Pacjentom sanatorium oferowało własne szafki i umywalki, które zostały stworzone tak, aby nie wydawać dźwięku podczas użytkowania. Również dobór kolorów był nieprzypadkowy. Przykładowo sufity były pomalowane na relaksujący, ciemnozielony kolor.
Sanatorium gruźlicze powstawało w czasach, w których nie znano jeszcze lekarstwa na gruźlice, poza odpoczynkiem na świeżym powietrzu. Dlatego na końcu skrzydeł sypialnianych znajdowały się balkony, na które można było wnosić najsłabszych pacjentów wraz z łóżkiem. Ponieważ pacjenci spędzali w sanatorium długi czas (zazwyczaj kilka lat), wśród personelu i pacjentów panowała wyraźna atmosfera wspólnoty. Aalto uwzględnił to w swoich projektach, tworząc różne obiekty komunalne, kaplicę, mieszkania dla personelu, a nawet specjalnie wytyczone trasy spacerowe wśród otaczającego krajobrazu leśnego.
Willa Mairea
Willa Mairea to projekt nie tylko Alvara Aalto, ale również jego żony, zrealizowany w 1939. Dom znajduje się na terenie zakładów Noormarkku i został zaprojektowany dla przyjaciół małżeństwa – Maire i Harry’ego Gullichsenów.
Dom w ciekawy i niespotykany wcześniej sposób łączy tradycje architektoniczne fińskie i japońskie, jak i płynnie przechodzi przez funkcjonalizm do modernizmu. Dodatkowo budynek poprzez swoją konstrukcję „dąży” do stworzenia kontaktu z otaczającą go naturą. W projekcie nawiązano również do natury, wykorzystując takich materiałów jak drewno czy kamienie.
Plan willi układa się w literę L, co jest typowe dla nordyckiej architektury. Budynek składa się z prywatnych pokoi i sypialni, które otwierają się na dużą przestrzeń do zabawy oraz płaskiego dachu nad jadalnią, który rozciąga się, tworząc zadaszony taras.
Ratusz w Säynätsalo
Ratusz w Säynätsalo to budynek użyteczności publicznej znajdujący się w dawnym niewielkim fińskim miasteczku, dziś części Jyväskylä, który zaskakuje swoimi rozmiarami. Zaprojektowany został przez Alvara Aalto i składa się głównie z przeciwieństw: między tradycją i nowoczesnością czy między monumentalnością i intymnością.
Najbardziej kontrowersyjną częścią budynku była sala obrad – przede wszystkim z powodu swoich rozmiarów. Mieszkańcy miasteczka nie byli pewni, czy tak duża sala była na budżet, jak i potrzeby Säynätsalo. Architekt skomentował to w następujący sposób: „Panowie! Najpiękniejszy i najsłynniejszy ratusz na świecie, ratusz w Sienie, ma salę obrad o wysokości 16 metrów. Ja proponuję zbudować taki, który będzie miał 17 metrów”.
Poza salą obrad ratusz składa się z biur władz lokalnych, biblioteki miejskiej, mieszkań dla pracowników oraz powierzchni handlowej, która docelowo miała umożliwić rozszerzenie funkcji ratusza. Wszystkie te funkcje pełnią dwa murowane budynki o drewnianej konstrukcji. Te dwa budynki pełnią funkcję muru, który pozwolił Aalto wypełnić centralny dziedziniec ziemią wydobytą ze zbocza terenu. To pozwala na kontrast między monumentalnością zewnętrza i intymnością wnętrza budynku.
Wejścia do biur urzędu miejskiego i biblioteki publicznej wychodzą na dziedziniec, dzięki czemu służy on jako otwarta przestrzeń komunikacyjna. Poczucie publicznej dostępności potęguje duże przeszklenie holu wejściowego i korytarza, które znajdują się po dwóch stronach dziedzińca.
Alvar Aalto – styl i projekty wzornicze
Alvar Aalto to nie tylko wybitny architekt, ale również projektant m.in. mebli i wyrobów szklanych. Jego meble wystawiane były na wielu ważnych wystawach na całym świecie. Celem Aalto było projektowanie produktów funkcjonalnych, które przypaść do gustu miały jak największej ilości konsumentów. Współpracował z fabryką Korhonen, a wynikiem tej współpracy miało być stworzenie metod gięcia i laminowania drewna i sklejki.
Wazon Savoy
Wazon Savoy, czasami nazywana nazwiskiem swoich projektantów, to jedno z najbardziej ikonicznych szklanych naczyń, które kiedykolwiek powstało. Wazon stał się znany jako wazon Savoy, ponieważ był jednym z szeregu niestandardowych mebli i elementów wyposażenia stworzonych przez Alvara Aalto i Anio dla luksusowej restauracji Savoy w Helsinkach, która została otwarta w 1937 r.
Sam wygląd wazy inspirowany był tradycyjnym ubiorem kobiet z ludu Sami, mieszkających na północy Finlandii. Aalto stworzył pierwsze prototypy, wydmuchując szkło w środku kompozycji z drewnianych patyczków wbitych w ziemię, pozwalając roztopionemu szkłu pęcznieć tylko z niektórych stron i tworząc falisty kontur.
Fotel Paimio
Fotel Paimio to najbardziej znany mebel autorstwa Aalto i należy do kolekcji mebli stworzonych specjalnie dla Sanatorium w Paimio. Krzesło wykorzystywane było w poczekalni, a jego budowa miała wspopomagać siedzącą na nim osobę w oddychaniu.
Ten wybitny przykład modernistycznego designu podziwiany był nie tylko za wygodę, ale również za rzeźbiarską formę. Mebel został stworzony z giętkiego drewna, a dokładnie fińskiej brzozy ze względu na jej naturalne walory.
Rama krzesła składa się z dwóch zamkniętych pętli z laminowanego drewna, tworzących ramiona, nogi, pomiędzy którymi znajduje się siedzisko – cienki arkusz sklejki ciasno wygięty u góry i u dołu w wijące się spirale, co nadaje mu efektu sprężystości.
Liekkipatsas
Liekkipatsas, czyli pomnik płomienia, to jedna z najbardziej wyróżniających się rzeźb upamiętniających bitwę. Projekt, zamiast piętnować agresję, podkreśla tragedię konfliktu. Ta wyjątkowość wpłynęła na charakter rzeźby, która zamiast stać na ulicy miasta, ukryta jest w fińskim lesie. Tło stanowi otaczająca sceneria, szczególne formy krajobrazu północnej Finlandii oraz skromne proporcje samego lasu. Myślą towarzyszącą Aalto było głównie przedstawienie tragedii losu ludzkiego.
Pomnik ten, odlany z brązu, ma formę pochylonej asymetrycznej kolumny, stanowiącej liniowe przeciwieństwo pionowego charakteru lasów sosnowych i świerkowych północnej Finlandii. Jednocześnie skala pomnika i jego forma odzwierciedlają stale zmieniające się proporcje dzikiego lasu. Pomnik jest przymocowany do granitowej podstawy, a jego rzeczywiste otoczenie składa się ze stopniowo opadającego zbocza wzgórza i otaczających je rozległych krajobrazów.
Podsumowanie
Alvar Aalto poprzez swoją architekturę i design dokonał syntezy idei pragmatycznych, jak i romantycznych. Jego projekty przedstawiają humanistyczne podejście, wyróżniające się w czasach, w których tworzył. Widać to między innymi w nietypowym wykorzystaniu materiałów. W swoich pracach przedstawiał inne podejście do funkcjonalizmu, zwracając przy tym uwagę na aspekt psychologiczny. Myśląc o projektach Aalto, trudno nie wspomnieć o jego ulubionym materiale – drewnie, czyli podstawowym naturalnym materiale, który stanowił podstawę fińskiej gospodarki i tożsamości narodowej.
Zobacz również:
