Istnieją na świecie budowle, które są najbardziej rozpoznawalną wizytówką krajów, w których się znajdują. Nowojorska Statua Wolności, paryska Wieża Eiffla czy dubajska Burdż Chalifa od razu kojarzą nam się z USA, Francją czy Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi. Podobnie jest z znanym na całym świecie gmachem Opery w Sydney (Sydney Opera House), który od kilkudziesięciu lat jest znakiem rozpoznawczym Australii.
Sydney Opera House – projekt budynku
Historia tego budynku zaczyna się w późnych latach czterdziestych XX wieku, kiedy to przedstawiciele środowisk artystycznych Sydney zaczęli sygnalizować potrzebę wybudowania większej sceny teatralnej w tym mieście.
W 1955 roku ogłoszono międzynarodowy konkurs architektoniczny na projekt sceny operowej. Wzięli w nim udział projektanci z 32 krajów, nadsyłając 233 różne propozycje budowli.
Rozstrzygnięcie nastąpiło po dwóch latach, a zwycięzcą został duński architekt Jorn Utzon. Młody i stosunkowo niedoświadczony projektant został od razu rzucony na głęboką wodę. Jego koncepcja miała niezwykłe walory estetyczne, które jednak nie szły w parze z zasadami praktycznej techniki budowlanej. Z powodu braku wcześniejszego doświadczenia, Duńczyk nie potrafił także przedstawić klarownego kosztorysu inwestycji. Mimo to, jego wizjonerskie spojrzenie porwało komisję konkursu i budowa opery została zatwierdzona do realizacji. Dodać wypada, że za swoją pracę Utzon otrzymał nagrodę w wysokości 5000 funtów australijskich.
Opera w Sydney – etapy budowy
Na miejsce budowy nowego gmachu opery wybrano przylądek Bennelong Point w Zatoce Sydney. Mieścił się na niej stary fort obronny, który potem zamieniono w zajezdnię tramwajową. Wraz z początkiem budowy została ona rozebrana.
Powstaje podium
Tak wielka inwestycja budowlana musiała odbywać się wieloetapowo. W pierwszej fazie, w latach 1959-1963 powstało podwyższone podium, na którym opiera się reszta konstrukcji. Jak opowiadał sam twórca, koncepcja tego rodzaju platformy była rezultatem jego wizyt w Meksyku i fascynacji schodkowymi piramidami Majów.
Prace na tym etapie napotykały na wiele nieprzewidzianych przeszkód – od złej pogody, przez niewłaściwe przygotowanie dokumentacji technicznej, aż po przedwczesną budowę zbyt słabych filarów mających podtrzymywać dach. Te ostatnie musiano w rezultacie zburzyć i postawić od nowa.
Dach w kształcie żagli
W latach 1963-1967 powstał najbardziej charakterystyczny element Opery w Sydney, czyli jej dach. Jorn Utzon wychowywał się niedaleko portu i w jego projekcie można łatwo odnaleźć nawiązanie do białych żagli na tle ciemnego, australijskiego morza. Część odbiorców przyrównuje kształt dachu do trzech grup muszli wyłaniających się z nadmorskiego piasku.
Niezależnie od interpretacji był to najtrudniejszy do zbudowania element budowli. Specyficzny kształt zwieńczenia jest rezultatem wielu prób i błędów. Projektanci starali się pogodzić artystyczną koncepcję z twardymi realiami inżynieryjnymi, wielokrotnie zmieniając kształt dachu.
Gotowy model został nawet przetestowany w tunelu powietrznym Uniwersytetu w Southampton, by sprawdzić jak będzie sobie radził z silnymi wiatrami znad zatoki. Prawdziwa konstrukcja oparta jest na 2400 stalowych żebrach, podpierających 4000 paneli.
Kolejne wyzwanie stanowiła produkcja dachówek, którymi pokryto powierzchnię „żagli”. Zostały one specjalnie stworzone na potrzeby tego projektu przez szwedzką firmę Hoganas Keramik. Proces ich opracowywania trwał ponad trzy lata, a powstały z gliny z domieszką rozdrobnionego kamienia.
Wnętrze i prace końcowe
W ostatniej, trwającej ponad 6 lat, fazie budowy zajęto się wnętrzem obiektu. Prace wykończeniowe zbiegły się ze zmianą rządów w kraju i silną krytyką wolnych postępów budowy. W rezultacie Utzon zrezygnował z dalszej współpracy, a jego miejsce zajął architekt Peter Hall.
Wiele z elementów pierwotnej koncepcji Utzona zostało zmienionych lub zastąpionych nowymi projektami. Wreszcie jednak, po czternastu latach pracy, budynek opery został ukończony. Otwarcie nastąpiło 20 października 1973 roku, a dokonała go Królowa Elżbieta II.
Duma Australii
Położony na skraju Zatoki Sydney kompleks budynków Opery zbudowano w stylu nowoczesnego ekspresjonizmu. Całość osadzona jest na 588 filarach wykonanych z betonu, które zagłębione są na 25 metrów poniżej poziomu morza. Na nich opierają się podwyższone podesty, na których z kolei zbudowane zostały charakterystyczne zadaszenia w kształcie żagli.
Budynki Opery w Sydney zajmują obszar o powierzchni 5798 hektarów. Można by na nim zmieścić osiem stojących skrzydło w skrzydło Boeingów 747. Główna budowla ma wymiary 187 na 115 metrów przy wysokości 67 metrów. Odpowiada to średniej wysokości 22 piętrowego budynku.
Do pokrycia dachu Opery wykorzystano ponad milion robionych na zamówienie płytek. Wykonano je w dwóch kolorach – lśniącym białym i matowym kremowym. Wnętrze wyłożone jest różnymi odmianami kamienia i drewna, w tym różowym granitem wydobywanym w australijskiej Taranie.
Gigantyczne przeszklenia Opery w Sydney zajmują łączną powierzchnię 6223 metrów kwadratowych. Wykonano je ze specjalnego szkła w kolorze topazu, a producentem była firma Boussois-Souchon-Neuvesel z Francji. Szkło, oprócz posiadania oryginalnego odcienia, spełnia bardzo restrykcyjne normy dotyczące bezpieczeństwa i wytrzymałości.
W projekcie wykorzystano 350 kilometrów kabli napinających, które rozwinięte i połączone sięgnęły by z Łodzi do wybrzeża Bałtyku. Z kolei długość rur przeznaczonych do chłodzenia lub ogrzewania obiektu wodą morską ma długość ponad 35 kilometrów. Jednak liczby te bledną przy rozmiarze sieci elektrycznej – jej łączna długość w Operze w Sydney to 650 kilometrów.
Sydney Opera House – Nie tylko Opera
Kompleks Opery w Sydney to oczywiście nie tylko sama siedziba opery. Budynki goszczą też inne lokalne zespoły, służą jako miejsce koncertów i innych imprez, nie tylko muzycznych oraz zajmują się oczywiście obsługą milionów turystów z całego świata. Obiekt podzielony jest na siedem głównych części.
Concert Hall to główna i największa sala koncertowa mogąca pomieścić 2679 gości. Bazuje tu Orkiestra Symfoniczna z Sydney (SSO), a oprócz niej gościnne koncerty dają liczni wykonawcy. W tym pomieszczeniu znajdują się też największe organy mechaniczne na świecie. Złożone są z 10154 piszczałek, a ich budowa trwała 10 lat.
Joan Sutherland Theatre (wcześniej znany jako Opera Theatre) – teatr wyposażony w proscenium z 1507 miejscami. Salę tę dzielą pomiędzy sobą Opera Australijska i Balet Australijski.
Drama Theatre – mniejsza scena teatralna z proscenium, przeznaczona dla 544 odwiedzających. Występuje Sydney Theatre Company oraz liczne grupy taneczne i teatralne.
Playhouse – kameralny teatr o klasycznej konstrukcji. Jednorazowo może ją odwiedzić 398 gości. Występują w niej gościnnie zespoły teatralne.
Studio – Wielozadaniowa otwarta przestrzeń przeznaczona na różnego rodzaju imprezy i występy. W zależności od potrzeb może się w niej pomieścić od 280 do 400 odwiedzających.
Utzon Room – kameralna sala koncertowa nazwana tak na cześć głównego projektanta Opery w Sydney. Odbywają się tu spotkania biznesowe, prezentacje oraz oczywiście koncerty małych zespołów muzycznych.
Odkryty Dziedziniec – zewnętrzna, łatwa do kształtowania przestrzeń. Odbywają się tu imprezy różnego rodzaju. Jej najważniejszym punktem są ogromne schody, które służą często jako miejsce do siedzenia dla publiczności.
Oprócz przestrzeni przeznaczonych do występów artystycznych w Operze znajduje się szereg pomieszczeń przeznaczonych dla gości. Od pomieszczeń o charakterze hotelowym dla odwiedzających artystów, przez kawiarnie, restauracje i bary, aż po własną kuchnię i sklepy z pamiątkami. Na terenie kompleksu znajduje się też studio nagraniowe rejestrujące na żywo występy odbywające się w Operze.
Kalejdoskop wydarzeń
A tych nie brakuje – rocznie w Operze w Sydney odbywa się prawie 2000 wydarzeń różnego rodzaju oglądanych przez 1,2 miliona widzów. Kolejne osiem milionów gości to turyści z całego świata zwiedzający najsłynniejszy budynek Australii, chcący zobaczyć największe organy świata czy też największe na świecie kurtyny. Wśród nich 350 tysięcy korzysta z organizowanych na terenie kompleksu wycieczek. Bilety sprzedawane są przez okrągły rok – Opera w Sydney jest zamknięta jedynie w Boże Narodzenie i Wielki Piątek.
Lista Światowego Dziedzictwa
W 2007 roku gmach Opery w Sydney został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Oprócz licznych nagród w dziedzinie architektury, które zdobył, jest też finalistą konkursu na Siedem Nowych Cudów Świata.
Zobacz również:
