Wielki Mur Chiński jest bez wątpienia symbolem Chin i jednym z najsłynniejszych zabytków na świecie. Wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, odwiedzany przez setki milionów turystów, od wieków strzeże granicy w północnych Chinach.
Historia budowy Wielkiego Muru Chińskiego
Wbrew powszechnemu przekonaniu najbardziej znana budowla Chin nie jest jednorodna. Wielki Mur Chiński składa się z szeregu fortyfikacji biegnących szczytami wzgórz, przecinanych przez rzeki i rowy obronne. Jego historia zaczyna się ponad 2500 lat temu, odkąd stał się największą budowlą świata.
Początki Wielkiego Muru
Znaleziska archeologiczne wskazują, że podwaliny Muru powstały w Okresie Walczących Królestw (480-221 p.n.e.) kiedy to liczne państewka zajmujące obecne terytorium Chin prowadziły ze sobą nieustanne wojny. Każde z nich budowało na swoich granicach oddzielne linie fortyfikacyjne, z których kilka stało się później częścią Wielkiego Muru.
W okresie Dynastii Qin (od 221 p.n.e.) nastąpiło zjednoczenie podbitych królestw. Na rozkaz pierwszego Cesarza Chin zburzono wewnętrzne mury, które rozdzielały obecnie zjednoczone już państwo. Pozostał tylko odcinek fortyfikacji mający chronić północne Chiny przed najazdami ludów wielkiego stepu.
Cmentarzysko budowniczych
Rozbudowa północnej części Wielkiego Muru była bardzo kosztowna. Mowa tu nie tylko o samej pracy i materiałach, ale przede wszystkim stratach ludzkich. Podczas budowy często wykorzystywano jeńców i miejscowych chłopów, którzy pracowali w nieludzkich warunkach. Szacuje się, że podczas budowy Muru w czasie Dynastii Qin zginęły setki tysięcy robotników.
Ze względu na trudności logistyczne – Mur ciągnął się na obszarze setek kilometrów – budowano go głównie z pozyskanego materiału, który był dostępny na miejscu. Były to więc skały z miejscowych kamieniołomów, kamienie, ubita ziemia. W pierwszej fazie budowy nie stosowano jeszcze zaawansowanych technik budowlanych.
Kolejne Dynastie
W czasach późniejszych dynastii rządzących Chinami, rozbudowa Muru posuwała się w zmiennym tempie. Dynastia Han, Sui i Północne Dynastie ulepszyły i powiększyły system fortyfikacji sięgający północnych granic. Przedstawiciele późniejszych dynastii rozbudowywali fragmenty Muru na własnych terytoriach, skupiając się głównie na ekspansji na zachód, gdzie zagrożenie stanowiły koczownicze ludy z wielkiego stepu Mongolii.
Wkład Dynastii Ming
Zdecydowany przełom w budowie Wielkiego Muru nastąpił za czasów panowania Dynastii Ming. W 1449 roku Mongołowie w bitwie pod Tumu pokonali Chińczyków i wzięli do niewoli ich cesarza. Po skutecznej obronie Pekinu i zażegnaniu konfliktu konieczna stała się szybka rozbudowa fortyfikacji chroniących przed ponowną inwazją.
Tym razem jednak postawiono na bardziej niezawodne materiały. Odcinki Muru powstałe za panowania Dynastii Ming budowano z kamienia i cegieł połączonych solidną zaprawą murarską. Dodatkowo obiekt wyposażono w ponad 25 tysięcy wież strażniczych i obronnych.
Zakończenie budowy
Historia budowy Wielkiego Muru ma swój finał za czasów panowania mandżurskiej Dynastii Qing. Ta bardzo ekspansywna dynastia zdobyła dla Cesarstwa Chińskiego wiele nowych terenów. Jednym z nich była Mongolia. Państwo rozrosło się daleko poza granice Muru, a tym samym jego dalsza rozbudowa była pozbawiona sensu. Budowa ostatnich fragmentów przypada na koniec panowania Dynastii Qing.
Czym jest Wielki Mur Chiński?
Przez Chińczyków Wielki Mur Chiński nazywany jest Wànli Chángchéng, co oznacza „Mur 10 Tysięcy Li”. Li to miara odległości, z kolei liczba dziesięciu tysięcy oznacza w Chinach coś nieskończenie długiego. Innymi słowy, jego budowniczowie nazywają swoje dzieło „Nieskończonym Murem”.
Rozmiary i budowa
Nie ma w tym stwierdzeniu, nawet w dzisiejszych czasach, wiele przesady. Obecnie zachowany główny rdzeń Muru ma długość około 2,5 tysięcy kilometrów. Jest to najbardziej znana i rozpoznawalna część budowli, zaczynająca się od twierdzy Shanhaiguan położonej nad Morzem Żółtym. Tam rozpoczyna się Mur, dosłownie wyłaniając się wprost z morskiej wody. Fortyfikacja biegnie dalej przez tereny Mongolii Wewnętrznej, aż do przełęczy Jiayuguan w górach Qilian Shan.
Sumując natomiast długość wszystkich fortyfikacji obronnych wchodzących w skład Wielkiego Muru otrzymujemy oszałamiającą liczbę ponad 20 tysięcy kilometrów. Rozmiar samej budowli podlega zresztą nieustannym zmianom. W okresie świetności budowla liczyła ponad 7500 kilometrów długości. W czasach rewolucji kulturalnej zabrano z niej ogromne ilości materiałów budowlanych wykorzystując je do budowy domów czy dróg. W ten sposób ten niezwykły zabytek został znacznie pomniejszony.
Wielki Mur Chiński, w różnych okresach historycznych, budowano z różnych materiałów. Początkowo z ubitej ziemi, kamieni i drewna dostępnych w miejscu budowy. Dopiero późniejsze części powstawały na kamiennych fundamentach z cegły łączonej za pomocą mąki ryżowej wymieszanej z wodą. Chińczycy mówią, że wewnątrz budowli znajdują się też tysiące ciał robotników, którzy zginęli przy budowie muru.
Konstrukcja ma w różnych miejscach od czterech do szesnastu metrów wysokości i od czterech do ośmiu metrów szerokości. Szczyt muru osłonięty jest blankami z otworami strzelniczymi. Co kilkaset metrów budowano wieże sygnalizacyjno-obronne. Rozpalano na nich ogniska, dzięki czemu możliwe było bardzo szybkie przesyłanie wiadomości na duże odległości. Z kolej i po szczycie muru mogły bez problemu przemieszczać się duże ilości wojska, w tym konnicy. W murze znajdowały się także budynki gospodarcze.
Funkcje Muru
Wielki Mur Chiński pełnił funkcję obronną i chronił granice Chin przed inwazją plemion koczowniczych. Jego znaczne fragmenty pełniły też rolę strażnic obronnych na różnych odcinkach Jedwabnego Szlaku. Ludowe opowieści głoszą też, że budowla miała chronić ludzi przed pustynnymi demonami, które nie potrafią pokonać zakrzywionych konstrukcji. Dlatego też mur zbudowano unikając długich, prostych odcinków. Dzisiaj natomiast ta niesamowita fortyfikacja jest obowiązkowym punktem odwiedzin dla każdego turysty.
Jak zwiedzać Wielki Mur?
Które fragmenty zabytku odwiedzić? Większość z najbardziej atrakcyjnych turystycznie odcinków samego Muru znajduje się w okolicach Pekinu. Ma to swoje plusy, ponieważ łatwo się do nich dostać różnymi środkami transportu. Wielkim minusem jest za to wielomilionowy tłum turystów, gromadzący się na niektórych odcinkach bliżej stolicy.
Badaling
Najbardziej znany i zachowany fragment znajduje się na wzgórzach Badaling w bliskiej odległości od centrum Pekinu. Ta część ma prawie pięć kilometrów długości, a w jej skład wchodzi 19 strażnic. Pamiętać jednak należy, że spotkamy tam zawsze tłum odwiedzających – w ciągu roku ten kawałek Muru zwiedza ponad 100 milionów osób.
Huairou
W odległości około 70 km od Stolicy Chin położony jest Dystrykt Huairou, w którym znajdziemy fragment Wielkiego Muru Chińskiego zwany Mutianyu. To bardzo malowniczy odcinek zbudowany głównie z granitu, położony wśród lasów przecinanych licznymi strumieniami. Mury mają tu do ponad ośmiu metrów wysokości, pięciu szerokości, a wieże strażnicze wznoszą się co kilkaset metrów. Ze względu na odległość od Pekinu jest tu mniej turystów, a żeby ich uniknąć w ogóle zwiedzanie najlepiej rozpocząć rano. Na ten odcinek Muru możemy dostać się na różne sposoby – kolejką linową, wyciągiem krzesełkowym, a także na pieszo, pokonując 4000 schodów.
Simatai
W odległości 120 kilometrów na północ od Pekinu znajduje się fragment zwany Simatai. Powstał on za czasów dynastii Qi (550 rok n.e.) i został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Na odcinku około 5,4 kilometra znajduje się 35 wież strażniczych. Wielki Mur Chiński biegnie tu w dosyć dzikim terenie pełnym górskich szczytów. Ten fragment nie jest tak dobrze odrestaurowany jak poprzednie. Posiada za to wielką zaletę w postaci zdecydowanie mniejszej liczby odwiedzających.
Kosmiczne legendy
Na przestrzeni wieków wokół Wielkiego Muru Chińskiego narosło wiele legend. Najsłynniejszą z nich jest współczesna nam opowieść o jedynej budowli, którą widać z odległego kosmosu. Zaczęło się od astronautów programu Apollo, którzy twierdzili, że widzieli fortyfikację z powierzchni Księżyca. Okazało się to jednak nieprawdą.
Kolejne opowieści przesuwały linię znacznie bliżej Ziemi. I tu zdania są podzielone. Część astronautów twierdziła, że największy chiński zabytek jest widoczny gołym okiem z niskiej orbity okołoziemskiej, inni że nie. Jeszcze inni opowiadali, że mogli go zlokalizować jedynie, jeżeli wiedzieli w jakie konkretne miejsce patrzeć. Trzeba pamiętać, że Wielki Mur Chiński pomimo swojej ogromnej długości jest względnie wąski i z dużej wysokości staje się bardzo trudny do zobaczenia.
Zobacz również:
