Fumihiko Maki – sylwetka i projekty japońskiego architekta

Gruntownie wykształcony, obdarzony wizją i chętnie czerpiący z japońskiej tradycji i kultury – tak można scharakteryzować jednego z najważniejszych architektów ostatniego stulecia. Fumihiko Maki projektuje architekturę w stylu modernizmu, ale łączy ją często z typowo wschodnimi zasadami podziału przestrzeni.

Japonia – USA – Japonia

Fumihiko Maki przyszedł na świat 6 września 1928 roku w Tokio. W stolicy Japonii spędził swoją młodość, aż do zdobycia licencjatu z architektury na Uniwersytecie Tokijskim w 1952 roku. Dalszą naukę kontynuował już poza granicami kraju. Tytuł magistra architektury uzyskał na Cranbrook Academy of Art w Bloomfield Hills w stanie Michigan w 1953 roku. W czasie kolejnego roku uczęszczał na studia podyplomowe w prestiżowej Harvard Graduate School of Design.

Po zakończeniu nauki pozostał w Stanach Zjednoczonych, gdzie bardzo szybko otrzymał propozycję pracy na Uniwersytecie Waszyngtona w St. Louis. Wkrótce potem Fumihiko Maki zaprojektował swój pierwszy budynek. Było to uniwersyteckie centrum sztuki położone na głównym kampusie uczelni, na której pracował. W ciągu następnych lat pracował dla znanych biur. Wśród nich były Skidmore, Owings and Merrill oraz Sert Jackson and Associates.

W roku 1960 powrócił do Japonii, gdzie zaangażował się w tworzenie Grupy Metabolistów. Ruch ten, założony przez wielkiego japońskiego twórcę Kenzō Tange, propagował iście fantasyczne podejście do architektury. Metaboliści opierali się na marksistowskiej wizji społeczeństwa, dla którego projektowali utopijne miasta pełne futurystycznych budynków o strukturze fraktali.

Fumihiko Maki – wczesne projekty

W 1965 roku Fumihiko Maki założył własne biuro – Maki and Associates – w którym rozpoczął pracę nad kolejnymi budynkami. Jednym z pierwszych były Targi Expo odbywające się w 1970 roku w Osace. Tam pod kierunkiem swojego mentora Kenzō Tange i przy współpracy innych japońskich architektów stworzył projekt pawilonów wystawowych.

W latach siedemdziesiątych XX wieku zaprojektował budynek dla katolickiej Międzynarodowej Szkoły im. Marii Panny w Tokio. W roku 1972 pracował nad Centrum Sportowym Prefektury Osaka w Takaishi. Oba projekty były udane, jednak prawdziwą sławę Fumihiko Maki zdobył dopiero w latach osiemdziesiątych.

Spiral

W 1985 roku na zamówienie firmy Wacoal Fumihiko Maki zaprojektował w Tokio budynek Spiral. Stał się on nie tylko galerią usługowo-handlową, ale i lokalnym centrum kultury, w którym odbywają się koncerty, projekcje filmów, wystawy sztuki i przedstawienia teatralne. Swoją nazwę budowla zawdzięcza spiralnej rampie o średnicy 15 metrów, która zdaje się lewitować nad podłogą w tylnej części galerii.

Sam architekt podkreślał, że Spiral miał przedstawiać chaos miasta. I faktycznie – składa się on z połączenia prostych brył – stożków, półkul i sześcianów. W fasadzie wykonanej z aluminium i szkła odbija się miejski chaos ruchu ulicznego. W projekcie Japończyka widać dalekie echa Metabolistów, a także inspirację architekturą Richarda Meiera i Petera Eisenmana.

Spiral okazał się niezwykle udaną konstrukcją. W 1987 roku Amerykański Instytut Architektów (AIA) przedstawił go do Nagrody R.S.Reynoldsa, a w 2012 roku gmach otrzymał Nagrodę 25-lecia Japońskiego Instytutu Architektów.

Tokyo Metropolitan Gymnasium

W latach 1986-1990 według projektu Fumihiko Maki przebudowany został jeden z głównych ośrodków sportowych Tokio. W rezultacie modernizacji powstały trzy obiekty o bardzo różnym kształcie – główna hala, jej mniejszy odpowiednik oraz basen – położone na wykończonym kamieniem okazałym placu.

Największe wrażenie robi hala główna mająca średnicę 150-metrów. Jej budynek dominuje nad otoczeniem, zaskakując futurystycznym kształtem. Dach złożony jest z zachodzących na siebie dwóch powierzchni przypominających liście. Przez cały dzień od umieszczonych na nim pasów aluminium odbijają się promienie słoneczne, sprawiając, że budowla wygląda inaczej o różnych godzinach.

Mniejsza hala jest częściowo ukryta pod powierzchnią placu. Nad nim widoczny jest tylko jej schodkowy dach zbudowany z niebieskich płyt. Przypominająca ziggurat piramida silnie kontrastuje z opływowymi kształtami swojej większej towarzyszki. Kryty basen jest z kolei przykładem architektury praktycznej i konwencjonalnej. Jego bryła ma kształt prostopadłościanu zwieńczonego zakrzywionym dachem. Duża ilość przeszkleń zapewnia dostęp do naturalnego oświetlenia.

Pływająca Scena

Jednym z najbardziej niezwykłych projektów pochodzących z biura Fumihiko Maki jest budynek pływającej sceny stworzony w 1996 roku w holenderskim Groningen. Trudno tu zresztą mówić o budynku – jest to raczej ruchoma wyspa z podwójnym, fantazyjnym zadaszeniem, przemieszczająca się po rzece. Holownik ciągnie ją w zależności od potrzeb do centrum miasta lub na same przedmieścia.

Ten sposób podróży wywołuje nowe, niezwykłe doznania u widzów znajdujących się w pływającym pawilonie, jak i tych, którzy oglądają go z brzegów rzeki. Krajobraz i kontekst zmieniają się nieustannie, wprowadzając nowy element wizualny do sztuki. Na pływającej wyspie o powierzchni 150 metrów kwadratowych wystawiane są nie tylko przedstawienia teatralne. Często organizowane są tam koncerty muzyczne czy festiwale recytatorskie.

TV Asahi HQ 2003

Na początku XXI-wieku Maki zajął się projektem nowej siedziby dla sieci telewizyjnej Asashi. Na wzgórzu Roppongi w Tokio powstał nowoczesny budynek ze stali i betonu. Bryła ma kształt półksiężyca i wysokiego na 30 metrów, a długiego na 120. Otacza on ogród japoński powstały na terenach dawnej rezydencji Mouri. Siedziba dostępna jest nie tylko dla pracowników stacji. Na filiżankę kawy i chwile odpoczynku wśród wspaniałej architektury może wejść każdy przechodzień.

Wieża 4 World Trade Center

Chyba najbardziej prestiżowym i znanym projektem japońskiego architekta była, ukończona w 2013 roku, czwarta wieża WTC. Fumihiko Maki był jednym z architektów, którzy pod przewodnictwem Daniela Libeskind’a wzięli udział w odbudowie zniszczonego w zamachu WTC.

Wieżowiec ma wysokość 298 metrów, na których mieszczą się 72 piętra. Dość prosta i surowa bryła jest jednym z pięciu wieżowców nowego kompleksu WTC, nową bramą prowadzącą na Wall Street i Dolny Manhattan. W jej szczytowej części geometria zmienia się, a uskok ściany tworzy nowy, oparty o romb w podstawie, kształt. Nadaje to całości charakteru ogromnej rzeźby. Wrażenie to potęguje jeszcze srebrzysta elewacja z płyt szklanych, w której odbijają się okoliczne budynki.

Wieża 4 oferuje najemcom 210 tysięcy metrów kwadratowych powierzchni. Jej część podziemna połączona jest z linią metra, a wyżej znajdują się markety, restauracje i kawiarnie. Na powierzchnie biurowe przeznaczono 56 pięter, z których sporą część wynajmują władze miasta. Duże wrażenie robi przestronne lobby wychodzące na pomnik-muzeum upamiętniający zamach 9/11. Jego wnętrze wyłożone jest białym i czarnym granitem, a w przestrzeni publicznej wystawionych jest kilka monumentalnych rzeźb.

Muzeum Aga Chana IV – 2014

Z inicjatywy Aga Chana IV w 2014 roku otwarte zostało w Toronto muzeum poświęcone sztuce Islamu. Projekt stworzyło biuro Fumihiko Maki, a obiekt stanął w pięknym otoczeniu parku zaprojektowanego przez Vladimira Djurovica.

Budynek muzeum jest hołdem dla słońca i światła. Prosta bryła ustawiona jest pod kątem 45 stopni w stosunku do północy. Elewacje pokryte zostały białym granitem. Ich kolor, w połączeniu z zakrzywieniami ścian powoduje efekt ciągłego ruchu, gry świateł i cieni zmieniających się w ciągu dnia i przypominających ogromny zegar słoneczny. Szklane ściany wychodzące na wewnętrzny dziedziniec rzucają odblaski przypominające wzory z islamskich ekranów Jali, a liczne świetliki wypełnione sześciokątnymi otworami zapewniają dostęp do miękkiego, naturalnego oświetlenia.

Japoński geniusz architektury, mimo zaawansowanego wieku (94 lat) wciąż pozostaje aktywny i bierze udział w pracach nad kolejnymi budynkami. Jednym z jego ostatnich dzieł są nowe budynki ONZ w Nowym Jorku. Długa lista jego budowli stworzonych w wielu krajach zapewniła mu stałe miejsce w panteonie najlepszych twórców XX i XXI wieku. Za swoją pracę został zresztą wielokrotnie doceniony. Jest laureatem między innymi Nagrody Pritzkera, japońskiego medalu Praemium Imperiale i Złotego Medalu Amerykańskiego Instytutu Architektów.

Zobacz również: Alvaro Siza – sylwetka i projekty portugalskiego architektka | Robert Venturi – sylwetka i projekty amerykańskiego architekta