Piet Mondrian – malarz inspirujący projektantów i architektów

Piet Mondrian to jeden z najważniejszych malarzy. Jego dzieła wywarły olbrzymi wpływ na dzisiejszy świat sztuki i designu. Dziś nazywany jest twórcą neoplastycyzmu. Jego abstrakcyjne kompozycje są jednymi z najczęściej rozpoznawalnych i powielanych w licznych kopiach. Są także inspiracją w świecie mebli, dodatków czy mody. Poznaj bliżej życie i twórczość Pieta Mondriana.

Piet Mondrian: od pejzażysty do mistrza awangardy

Piet Mondrian to jeden z najbardziej uznanych i rozpoznawalnych malarzy holenderskich. Jego twórczość cechuje się niezwykłą wszechstronnością, a jego karierę artystyczną dzieli się kilka głównych okresów, które przyniosły zupełnie różne dzieła. On sam wpisał się swoją twórczością na stałe w słownik malarstwa holenderskiego.

Malarz ten, nazwany właściwie Pieter Cornelis Mondriaan jest jednym z prekursorów abstrakcjonizmu, dzięki czemu jest dziś uważany za pioniera sztuki nowoczesnej. Jest także współzałożycielem znanej grupy artystycznej De Stijl, przez co znany dziś jest jako twórca neoplastycyzmu.

Piet Mondrian – malarz inspirujący projektantów i architektów
Piet Mondrian – malarz inspirujący projektantów i architektów

Neoplastycyzm to kierunek w malarstwie postulujący abstrakcję geometryczną, przy użyciu jedynie pionowych linii i poziomych. Mają one tak na siebie nachodzić, aby dzielić kompozycję na kwadraty i prostokąty. Jeśli chodzi o gamę kolorystyczną, kierunek ten ogranicza się do trzech barw podstawowych – żółtego, niebieskiego i czerwonego, oraz tak zwanych trzech nie-kolorów – czerni, bieli i szarości.

Ten zainicjowany przez twórczość Mondriana kierunek miał olbrzymi wpływ na rozwój abstrakcji w malarstwie i architekturze XX wieku. Stał się także inspiracją dla niemieckiego Bauhausu i nowojorskiego minimalizmu.

Holenderskie pejzaże – początki twórczości Pieta Mondriana

Piet Mondrian przyszedł na świat 7.03.1872, jako syn dyrektora szkoły podstawowej i nauczyciela rysunku. W 1886 rozpoczął edukację artystyczną pod okiem ojca i wuja, Fritza Mondriaana, uznanego pejzażysty i przedstawiciela szkoły haskiej. Ojciec chciał, aby syn został tak jak on nauczycielem rysunku w szkole. Szybko okazało się jednak, że Piet nie odnalazł się w tym zawodzie, chciał się rozwijać dalej.

W 1892 Piet Mondrian zaczął edukację artystyczną, dostał się na Akademię Sztuk Pięknych w Amsterdamie, którą ukończył w 1897. Już w 1893 część namalowanych przez siebie obrazów wystawił na zbiorowej wystawie w Utrechcie.

Okres holenderski

W czasie studiów Piet Mondrian zajmował się głównie pejzażami rodzimych, holenderskich krajobrazów w stylu impresjonizmu holenderskiego. Inspirował się scenami z życia codziennego. Dominował w nich realizm, choć dostrzec można także elementy inspirowane pointylizmem i fowizmem. W tamtym czasie malarz utrzymywał się dzięki rysunkom do podręczników czy kopiom obrazów.

Piet Modrian - Bosch; Bos bij Oele | Bosch: Las w pobliżu Oele
Bosch; Bos bij Oele | Bosch: Las w pobliżu Oele

Przełomem w twórczości Mondriana był namalowany w 1908 obraz „Bosch: Las w pobliżu Cele”. Poprzez wykorzystanie zdeformowanych kształtów i intensywnych kolorów, artysta zerwał z tradycyjnym malarstwem holenderskim. Rozpoczął eksperymenty z kolorem i światłem, co widać na przykład w jego obrazie „Wieczór: Czerwone drzewo”, na którym zestawił ze sobą mocno skontrastowaną głęboką czerwień i ciemny niebieski.

Piet Mondrian Wieczór: Czerwone drzewo | Evening; Red Tree
Wieczór: Czerwone drzewo | Evening; Red Tree

Jeśli chodzi o treść malowanych obrazów, wciąż skupiał się na naturze, zmieniając jednak nieco jej formę i kolory. Namalował serię obrazów, w których analizował szare drzewo, stopniowo ograniczając jego formę jedynie do prostych linii.

W 1909 jego prace zostały wystawione na dużej, grupowej wystawie w Stedelijk Museum, gdzie został uznany za czołowego przedstawiciela holenderskiej awangardy. W tym roku artysta wstępuje także do amsterdamskiego Towarzystwa Teozoficznego, którego członkowie wierzyli w harmonijność kosmosu, w którym duch jednoczy się z materią. Te poglądy będą miały duży wpływ na obrazy Pieta Mondriana.

Piet Mondrian, neoplastycyzm i grupa De Stijl

Okres paryski

W 1911 artysta przenosi się do Paryża i zmienia nazwisko z Pieter Cornelis Mondriaan na Piet Mondrian. W ten sposób zrywa ze swoją holenderską przeszłością. W jego obrazach z tego okresu widoczne są wpływy Picassa i Braqu’e i zwroty w stronę abstrakcji. Tworzy wówczas dwie wersje „Martwej natury ze słoikiem imbiru” – jedną realistyczną i drugą abstrakcyjną. Maluje także serię studium drzewa, które stopniowo redukuje do szkieletów, pnia i gałęzi pionowych i poziomych.

Artysta inspirował się wówczas mocno kubistycznym schematem kompozycji, poprzez wykorzystanie podziałów geometrycznych i skupienie kompozycji w centrum obrazu, zostawiając wolne rogi płótna. Wówczas powstały charakterystyczne kompozycje o owalnym kształcie. Piet Mondrian zaś od kubizmu analitycznego zaczął się zwracać w stronę czystej abstrakcji.

Piet Mondrian – malarz inspirujący projektantów i architektów
Piet Mondriaan

Po trzech latach od przyjazdu do Francji, Mondrian wrócił do Holandii ze względu na chorobę ojca, jednak przez wybuch I wojny światowej został w ojczyźnie aż do 1919. Zamieszkał wówczas w Laren i poznał teozofa M. H. J. Schoenmaekersa.

Wówczas skupił się na malowaniu wydm, morza i nieba, ograniczając się przy tym do najbardziej podstawowych form, pionowych i poziomych linii, tworząc w ten sposób jeden spójny obraz.

Czyste abstrakcje Pieta Mondriana

W 1917 Piet Mondrian wraz z drugim malarzem, Theo van Doesburg założył ugrupowanie artystyczne „De Stijl”, skupione wokół czasopisma van Deosburga, w którym jego członkowie publikowali. Piet Mondrian opublikował tam serię artykułów, w których wyłożył swoje poglądy na sztukę i zdefiniował neoplastycyzm.

Obrazy Mondriana w tamtym czasie charakteryzowały się coraz prostszym stylem. Wtedy powstały pierwsze obrazy abstrakcyjne. Pierwsze neoplastyczne kompozycje składały się z prostokątów, których jednobarwne pola wypełnione były podstawowymi barwami. Piet Mondrian łączył kolorowe płaszczyzny ze sobą i tłem przez liczne pionowe i poziome czarne linie.

Mondrian - De Stijl

W 1920 Piet Mondrian wydał w Paryżu broszurę „La Neo-plasticisme”, w której objaśniał główne założenia swojego malarstwa. Od 1921 tworzył kompozycje z dużych kwadratów i prostokątów o silnie zaznaczonym, czarnym konturze i jednobarwnych polach wypełnione przez barwy podstawowe. Wówczas powstała słynna „Kompozycja w czerwieni, żółci i błękicie”, będąca kwintesencją jego ówczesnego stylu.

W 1924 ze stowarzyszenia „De Stijl” Mondrian odszedł ze względu na konflikt ze współzałożycielem, grupa jednak istniała aż do śmierci van Doesburga. Drugi założyciel uważał, że zasady neoplastycyzmu powinny zostać zmienione. Proponował również wprowadzenia do malarstwa linii ukośnych i odejścia od kąta prostego.

Niejako w odpowiedzi na te postulaty Mondrian stworzył serię kompozycji rombowych, udowadniając, że wszystko i tak sprowadza się do linii prostych. W 1932 w Amsterdamie z okazji 50. urodzin przyjaciele Mondriana zorganizowali mu wystawę retrospektywną jego prac.

Londyn i Nowy Jork – nowa energia w twórczości Mondriana

We wrześniu 1938 z obawy przed wybuchem wojny, Mondrian przeniósł się do Londynu. Tam, pod wpływem namów przyjaciela, brytyjskiego abstrakcjonisty Bena Nicholsona, wydał swój pierwszy esej w języku angielskim „Plastic Art and Pure Plastic Art”, który stał się manifestem neoplastycyzmu.

Piet Mondrian - New York City I
New York City I

Po bombardowaniu Londynu w 1940 wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie został przyjęty w Nowym Jorku przez okolicznych artystów – abstrakcjonistę Herry’ego Holtzmana, Peggy Guggenheim, Jamesa Johnsona Sweeneya. Ten czas określany jest jako najbardziej udany w karierze Mondriana.

Podczas pobytu w USA inspiracją dla malarza był Nowy Jork. Mondrian przeniósł na swoje kompozycje energię tego kraju. Odszedł od czarnych linii i zastąpił je kolorowymi pasami, a później liniami składającymi się z kolorowych kwadracików.

Piet Mondrian - Obraz Broadway Boogie Woogie
Obraz Broadway Boogie Woogie

Najpopularniejsze dzieła z tego okresu to „New York City I”, „Broadway Boogie Woogie” oraz nigdy nieukończony „Victory Boogie Woogie”. W 1942 Mondrian niespodziewanie zmarł na zapalenie płuc w Nowym Yorku. Został pochowany na Cypress Hilss na nowojorskim Brooklynie.

Twórczość Mondriana: główne założenia

Piet Mondrian zapisał się w historii sztuki jako jeden z prekursorów abstrakcjonizmu. Jednym z jego głównych założeń było odnaturalizowanie sztuki, tworzenie czystej abstrakcji, pozbawionej relacji z rzeczywistością. Artysta zakładał tworzenie dzieł bliskich absolutowi – sztuki prawdziwej, czystej, wolnej od emocji, ze zredukowaną gamą kolorystyczną. Obrazy Mondriana są zapowiedzią rozwoju sztuki abstrakcyjnej w latach 40. i 50. XX wieku.

Piet Mondrian w swojej filozofii, która doprowadziła do rozwoju neoplastycyzmu, zakładał działanie świata oparte na przeciwieństwach – siłę aktywną przeciwstawiał biernej, pion – poziomowi. Dlatego w jego obrazach znaleźć możemy dwie podstawowe linie: wertykalną i horyzontalną.

Ograniczona gama kolorów sprowadza się do trzech barw zasadniczych i trzech nie-kolorów. Kolor żółty miał być związany z pionem, niebieski z poziomem, zaś czerwony miał je łączyć i równoważyć. Zestawienie ze sobą prostokątów wypełnionych podstawowymi kolorami dawało niezwykły efekt.

Piet Mondrian: najsłynniejsze obrazy i kompozycje

Dziś obrazy Pieta Mondriana możemy oglądać w Gemeenstemuseum w Hadze, Kroller-Muller Museum w Otterlo, Stedelijk Museum w Amsterdamie i Museum of Modern Art w Nowym Jorku. Dla świata współczesnej sztuki jego kompozycje odegrały niezwykle ważną rolę i do dziś są inspiracją dla świata sztuki i designu.

Mondrian - Kompozycja w czerwieni, żółci i błękicie
Kompozycja w czerwieni, żółci i błękicie

„Kompozycja w czerwieni, żółci i błękicie” to jedna z najpopularniejszych abstrakcyjnych kompozycji Mondriana. Połączenie trzech barw podstawowych w postaci kwadratów i prostokątów, oddzielonych od siebie mocno czarnymi liniami tworzy spójny obraz. Nie ma tutaj miejsca na przypadkowość koloru. Kompozycja składa się z dużych prostokątów, a to wszystko w pomalowanym na czarno konturze tworzy niezapomniany efekt.

„Broadway Boogie Woogie” to dzieło sztuki pochodzące z nowojorskiego okresu w życiu artysty. Widać tutaj elementy ważne dla istoty malarstwa neoplastycznego. Kolorowa kompozycja z czerwonym, żółtym i niebieskim zastąpiła czarne linie, tworząc bardziej żywy efekt, przy jednoczesnym zachowaniu powściągliwości kolorystycznej.

Mondrian inspiration - foto Galen Crout - Unsplash
Twórczość Mondriana inspiruje nawet dzisiaj – foto Galen Crout – Unsplash

„Czerwone drzewo” to znany obraz wywodzący się z okresu holenderskiego, kiedy Mondrian dopiero zaczynał eksperymenty ze światłem, formą i kolorem. Mocny kontrast czerwonego obiektu w centrum obrazu z otaczającym je niebieskim kolorem tworzy nierealny, mocny efekt. Jest to obraz nijako korespondujący z serią obrazów, w których Mondrian przedstawił szare drzewo.

Wpływ Mondriana na architekturę i wzornictwo

Prace, których autorem jest Piet Mondrian, nie pozostały bez wpływu na świat architektury. Do twórczości holenderskiego malarza nawiązuje między innymi Gerrit Rietveld. Jego słynny dom Schroedera w Utrechcie jest przełożeniem założeń neoplastycyzmu do świata architektury. To geometryczna, rozczłonkowana i pozbawiona ozdób bryła z wyraźnymi podziałami w pionie i poziomie. Całość efektu podkreślają mocne, kolorowe akcenty.

Ten sam projektant w 1917 stworzył słynne czerwono-niebieskie krzesło, które dziś uznawane jest za jedno z najważniejszych dzieł neoplastycyzmu. Pierwsza wersja produktu była w naturalnym kolorze drewna dębowego. Dopiero później, pod wpływem twórczości Mondriana dodano kolorowe akcenty – intensywną czerwień i ciemny niebieski.

Krzesło inspirowane twórczością Mondriana
Krzesło inspirowane twórczością Mondriana

Holenderskim malarzem inspirowali się również tacy architekci jak Jacobus Johannes, Pieter Cud czy małżeństwo Eamsów, przy projektowaniu domu w Kalifornii w 1949. Budynek oparty był o prostą bryłę, z wyraźnym podziałem pion – poziom, ogromnymi przeszkleniami i czystymi, podstawowymi kolorami.

Neoplastycyzm i Mondrian wywołał ogromne poruszenie także w świecie malarstwa, inspirując takich twórców jak Friedrich Vordemberge-Gildewart czy Cesar Domena. Także Bauhaus chętnie korzystał z dokonań holenderskiego malarza. Odcisnął również swoje piętno w świecie mody – tacy projektanci jak Anne Klein, Sally Victor czy Yves Saint Laurent w swoich pracach inspirowali się Mondrianem.

Wnętrza inspirowane sztuką Pieta Mondriana

Obrazy Pieta Mondriana mogą być także inspiracją przy wykończeniu wnętrz. Projektanci chętnie inspirują się neoplastycznymi kompozycjami przy tworzeniu aranżacji w nowoczesnym stylu. Przy wnętrzach w stylu minimalistycznym świetnie sprawdzą się mocne żółte, czerwone lub niebieskie akcenty – na przykład w formie eleganckich foteli.

Sam plakat z kompozycją Mondriana świetnie będzie się prezentował na białej ścianie, w otoczeniu prostych, designerskich mebli. Kompozycję neoplastyczną możemy wprowadzić także na płaszczyznę mebla – drzwiczki komody czy szafek kuchennych. Taki akcent nada naszemu wnętrzu wyjątkowego stylowego i nowoczesnego charakteru.

Mondrian inspiration - foto Simon Lee - Unsplash
Inspiracje twórczością malarza – foto Simon Lee – Unsplash

Możemy także postawić na zaaranżowanie mebli w stylu neoplastycznym. Ażurowe regały czy meblościanki z kolorowymi frontami mogą z powodzeniem naśladować kompozycje Mondriana. Poprzez odpowiednie ułożenie kwadratowych i prostokątnych szuflad, drzwiczek i półek, możemy ułożyć je według pionowych i poziomych linii na neoplastycznych obrazach. Przy odpowiednim zastosowaniu kolorów podstawowych, efekt będzie powalający.

Neoplastyczne kompozycje możemy zastosować także w wielu innych elementach – akcesoriach kuchennych, dywanach, fototapecie, dekoracyjnych poduszkach, czy tarczach zegara. Piet Mondrian do dziś pozostaje inspiracją dla wzornictwa i designu.

Najmodniejsze dodatki i akcesoria ze wzorami Mondriana

Nowoczesna komoda naśladująca kompozycję neoplastyczną to może być strzał w dziesiątkę w wielu nowoczesnych wnętrzach. Mebel sam w sobie może pełnić dekoracyjną funkcję, którego niezwykła kolorystyka może urozmaicić wnętrze w stylu minimalistycznym. Funkcję linii poziomych pełnią półki na książki czy domowe dekoracje, które urozmaicą wystrój wnętrza użytkownika.

Kolekcja Mondrian Yves Saint Laurenta, którą zaprojektował w 1965, była swoistym hołdem dla holenderskiego malarza modernistycznego. Projektant stworzył w tej kolekcji sześć sukienek koktajlowych, które przez inspiracje neoplastycznymi kompozycjami cechowała prostota dekoracji. Nie brakowało im jednak przy tym szyku i elegancji – kolor czerwony, żółty czy niebieski na białym tle daje niezwykły efekt.

Yves Saint Laurent - Mondrian inspiration
Kolekcja Mondrian Yves Saint Laurent

Ceramika z wykończeniami inspirowanymi kompozycjami Mondriana? Na rynku znaleźć możemy wiele filiżanek, kubków czy talerzy z charakterystycznymi elementami w stylu neoplastycznym. Takie dodatki świetnie sprawdzą się w nowoczesnych wnętrzach, wprowadzą do nich stylowego, ale i żywego charakteru.


Zobacz również: Tamara Łempicka – polska malarka epoki art déco | Hanna Kłopotowska i niezwykłe portrety kobiet

Udostępnij ten artykuł
Napisane przez

Redaktor w PLN Design

Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
Zapisz się do newslettera
Wpisz szukane słowo i kliknij enter