Centrum Promocji Drewna Nadleśnictwa Gdańsk projektu Gierbienis + Poklewski

Autor:

6 października 2023

Leśny Ogród Botaniczny Marszewo w Gdyni z nowym budynkiem edukacyjnym - projekt Gierbienis + Poklewski - zdjęcia Fotomohito

20 września 2023 Ogród Botaniczny Marszewo w Gdyni zyskał nowy budynek edukacyjny. Jest to projekt Gierbienis + Poklewski, który wyróżnia zastosowanie nowoczesnej konstrukcji drewnianej w technologii CT oraz czarna elewacja wykończona opalanymi deskami. Przed Tobą Centrum Promocji Drewna Nadleśnictwa Gdańsk.

Centrum Promocji Drewna Nadleśnictwa Gdańsk

Projekt Gierbienis + Poklewski 8 lat został wskazany do realizacji po wygraniu konkursu architektonicznego zorganizowanego przez Nadleśnictwo Gdańsk i SARP Wybrzeże, ale również został doceniony w konkursach Rockwool „Zmień wizję w projekt” i o Nagrodę im. Macieja Nowickiego, promując proekologiczne budownictwo.

Na otwarcie Centrum Promocji Drewna Nadleśnictwa Gdańsk w Leśnym Ogrodzie Botanicznym Marszewo przyszło nam długo czekać, ale wreszcie możemy powiedzieć, że się udało. W październiku 2015 przystępowaliśmy do pierwszych rozmów i szkiców koncepcji, a 8 lat później możemy fizycznie doświadczyć tego, jak dalece wizja architektoniczna przełożyła się na rzeczywistość. Jest to dla nas niezwykle ważny obiekt, gdyż był początkiem działalności pracowni, ale też naszym architektonicznym manifestem, wpisując się w ideologię zrównoważonego rozwoju i promocji nowoczesnego budownictwa drewnianego – podkreślają architekci Gierbienis + Poklewski.

Leśny Ogród Botaniczny położony jest na polanie leśnej w obszarze Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, oferuje dostęp do kolekcji rodzimych gatunków roślin, a także organizuje zajęcia edukacyjne dla dzieci. Nowy obiekt miał w założeniu poszerzyć funkcjonalność ogrodu, wprowadzając nowoczesną przestrzeń łączącą miejsca pracy leśników i przestrzeń edukacji. Na przykładzie realizacji ukazany został proces projektowy, wprowadzenia nowej zabudowy w obszar naturalny z odniesieniem do przyrody i dziedzictwa kulturowego Marszewa, a w szczególności Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego – leśnego pejzażu typowego dla państw Europy Środkowej.

Celem projektu było stworzenie obiektu przede wszystkim służącego potrzebom leśników i adresatów wydarzeń organizowanych przez ogród, jak i promującego zrównoważoną architekturę oraz nowoczesne budownictwo drewniane.

Leśne siedlisko

Nowy budynek został zrealizowany dokładnie w miejscu wyburzonego istniejącego, zakładając jak najmniejszy wpływ na zastany, naturalny ekosystem, unikając zaburzenia bioróżnorodności zbytnią urbanizacją. Projektowane zagospodarowanie zakładało pozostawienie znacznej powierzchni zielonej, a równocześnie wykonanie nawierzchni przepuszczalnych, aby nie zaburzyć gospodarki wodnej. Interesujące jest rozwiązanie związane ze zbieraniem wody deszczowej, która trafia do rury prowadzącej do pobliskiego oczka wodnego, a poprzez stopniowe jej rozszczelnienie nawadnia teren. Woda deszczowa używana jest także w celach gospodarczych i dostępna jest poprzez zewnętrzne zawory.

Aby uniknąć realizacji wielkogabarytowego obiektu, zagospodarowanie tworzy zespół rozproszonych brył, które zostały spięte jednorodnym ogrodzeniem, tworząc dwa różne w charakterze dziedzińce. Wszystkie wejścia do budynku odbywają się poprzez składane bramy. Pierwszy stanowi strefę wejściową, będą równocześnie przejściem do ogrodu. W jego centrum jest drewniane patio z ławkami i towarzyszącą zielenią. Drugi ma charakter bardziej kameralny, dostępny jest poprzez hol budynku. Oprócz tarasu z meblami wypoczynkowymi zwraca uwagę niewielki amfiteatr, miejsce spotkań i organizacji wydarzeń związanych z działalnością ogrodu.

Wysokie ogrodzenie ogranicza dostęp dla osób niepowołanych, zwiększa bezpieczeństwo i jednocześnie nawiązuje formalnie do charakteru zabudowy zagrodowej ze współczesną interpretacją drewnianego wału. Określenie „zabudowa zagrodowa” funkcjonuje w obowiązujących w Polsce dokumentach planowania przestrzennego i dedykowane jest zespołom budynków, których funkcjonowanie związane jest z gospodarką hodowlaną, rolną lub leśną. Ideologicznie taki sposób zagospodarowania jest również nawiązaniem do pierwszego osadnictwa w Polsce, gdzie osady otaczane były drewniano-ziemnymi wałami. Najbardziej znana i zachowana taka osada znajduje się w Biskupinie, datowana na ok. VIII w. p.n.e.

Czarna stodoła

Bryły tworzące zabudowę to kubatury nawiązujące swoją formą do archetypu stodoły. Odwołania te widoczne są w wielu współczesnych realizacjach, niekoniecznie jedynie w zabudowie mieszkalnej. Są to obiekty na planie wydłużonego prostokąta z dwuspadowym dachem, najczęściej rezygnujące z okapu. W projekcie w zależności od funkcji bryły posiadają dostosowaną do niej skalę i charakter.

Na główny budynek składają się dwie największe bryły połączone ze sobą szklaną przełączką. W pierwszej – wejściowej, zlokalizowano hol z recepcją i salą wielofunkcyjną na piętrze. Druga to przede wszystkim przestrzeń ekspozycyjno-konferencyjna o dwóch wysokościach. W części wysokiej można będzie organizować spotkania i wydarzenia związane z działalnością ogrodu i nie tylko. Powierzchnię charakteryzują duże przeszklenia w bocznych ścianach z możliwością regulacji dostępu światła poprzez system zsuwanych okiennic. Po rozsunięciu przeszkleń sala może otwierać się na ogród i dziedziniec wejściowy. W niższej części sali znajdzie się ekspozycja poświęcona różnorodności biologicznej lasów trójmiejskich, gdzie odwiedzający zapozna się zarówno z typowymi roślinami i zwierzętami, jakie może zobaczyć w trakcie wędrówek po okolicznych lasach, jak również z przykładami najcenniejszych przyrodniczo organizmów leśnych.

W zależności od charakteru znajdujących się za nimi pomieszczeń w elewacjach pojawiają się przeszklenia. Największe znalazły się w parterze, odsłaniając hol oraz w przestrzeni wielofunkcyjnej na piętrze, widoczne od strony ogrodu w nadwieszonym fragmencie bryły. Niektóre przeszklenia zostały przesłonięte okiennicami, które pozwalają uzyskać efekt całkowitego zamknięcia bryły. Jest to rozwiązanie wprowadzone z założeniem możliwości manualnej kontroli nad ilością światła. W sali ekspozycyjno-konferencyjnej okiennice są pełne, w przestrzeni biurowej ażurowe. Stosowanie okiennic jest równocześnie odniesieniem do tradycji regionalnej, w której drewniana okiennica była elementem charakterystycznym. Okiennice mają kilkusetletnią tradycję w kulturze polskiej. Przed wiekami montowano je na elewacjach pałaców, zdobiły fasady szlacheckich dworów, jak również dodawały uroku wiejskim chatom. Ich funkcja nie ograniczała się tylko do ochrony przed warunkami atmosferycznymi, ale również przed intruzami.

Prostota formalna kontynuowana jest w estetyce fasady, którą odznacza czarny kolor. Powierzchnię desek stanowi warstwa zwęglenia uzyskana dzięki działaniu ognia, wykorzystując starożytną, japońską technikę Shou Sugi Ban. Jednocześnie jest to odniesienie do przeszłości regionu, gdy rolnicy w ten oryginalny, a przy tym w naturalny sposób zabezpieczali drewno wystawione na warunki atmosferyczne przed promieniami UV, szkodnikami i przeciwdziałając próchnieniu. Poddanie deski płomieniom ognia sprawia, że każda deska jest inna. Zastosowany produkt ma również walor edukacyjny, wpisując się w cel powstania budynku jako miejsca edukacji i pokazując, jak można wykorzystywać współcześnie drewno.

Cieszymy się, że od momentu pojawia się koncepcji, projekt wzbudzał dyskusje. Te komentarze często były bardzo przychylne, zarówno od profesjonalistów, jak i wśród potencjalnych odbiorców budynku. Wiele osób pytało, spoglądając na długi okres od koncepcji z 2015 roku do decyzji o budowie, czy projekt jeszcze jest aktywny, czy ma szansę na realizację. Byliśmy jednocześnie przygotowani na kontrowersję, jaką mogła wywołać zwęglona fasada, gdyż mieliśmy również doświadczenia w rozmowach z klientami, że całkowicie czarna elewacja budzi pesymistyczne skojarzenia. W okresie oczekiwania na realizację opalana deska stała się jednak materiałem częściej wybieranym, a także powstało wiele firm, oferujących tego typu produkt. Ostatecznie odbiór fasady u osób odwiedzających jeszcze wówczas nieskończonego budynku był pozytywny. Rodziny z dziećmi, a w szczególności najmłodsi byli zaintrygowani obiektem. Biorąc pod uwagę jego zamknięty charakter, budynek sprawiał wrażenie miejsca tajemniczego, które należy odkrywać. Jest to zawsze intrygujące dla dzieci – podkreśla arch. Marcin Gierbienis.

Pierwszy budynek użyteczności publicznej w CLT w Polsce

Najważniejszym elementem projektu jest stosowanie drewna, jako konstrukcji, wykończenia, wyposażenia i umeblowania. Nadrzędną wartością wykorzystania drewna jest niski ślad węglowy. Produkty i rozwiązania konstrukcyjne z wykorzystaniem drewna są ekologiczne i zapewniają podwójną ochronę klimatu. Drewno uprawiane w sposób zrównoważony jako surowiec, jest dzięki fotosyntezie jednym z najważniejszych naturalnych rezerwuarów CO2. W przypadku produktów i rozwiązań konstrukcyjnych zastępują wiele konwencjonalnych materiałów budowlanych, z których produkcją wiąże się niepożądana emisja CO2 do atmosfery.

Wybór drewna był również istotny ze względu na jego aspekt biofiliczny. Projektowanie biofiliczne to trend w architekturze, który powstał z założenia, że miłość do życia jest elementarną postawą wszystkich istot żywych. W architekturze oznacza poszukiwanie relacji pomiędzy naturą a człowiekiem, oferując poprzez budynek pośrednie, bezpośrednie lub związane z miejscem i przestrzenią możliwości uzyskania takiej relacji. Przy czym kontakt z przyrodą powinien być w założeniu aktywny i wielozmysłowy, co było punktem wyjścia dla założeń projektowych zrealizowanych w obiekcie.

Kontakt z drewnem w jego szerokim zakresie oferuje bezpośredni i pośredni kontakt z naturą. Drewno zastosowane w pomieszczeniach wpływa pozytywnie na komfort wewnętrzny, kojarząc się z ciepłem i bezpieczeństwem. Bliskość materiału, jego widok, tekstura, zapach wpływają pozytywnie na odbiór wnętrza i odnoszą się do zmysłów odbiorcy. Nieopodal znajduje się również oczko wodne, a także dostęp jest do leśnych ścieżek. Z przestrzeni wewnątrz obiektu odbiorca pozostaje w stałym kontakcie widokowym z florą i fauną, a kontakt fizyczny z naturą umożliwiają dwa zróżnicowane w charakterze dziedzińce.

Budynek główny zrealizowano w całości naziemnej w technologii CLT – z prefabrykatów wielkogabarytowych z drewna laminowanego krzyżowo. Jest to technologia coraz popularniejsza na świecie, ale pierwszy raz całościowo zastosowana w Polsce w obiekcie użyteczności publicznej. Konstrukcje CLT wyróżnia znakomita wytrzymałość w stosunku do przekroju przegrody, bardzo dobre parametry akustyczne i termiczne, a także wynikający z prefabrykacji krótki czas montażu. W przypadku tej technologii nie należy obawiać się również niszczycielskich inwazji robactwa, grzybów lub owadów, gdyż poprzez zaawansowany sposób produkcji i suszenia jest to wykluczone. Grubość elementów oraz ilość użytych warstw zależą głównie od wymagań konstrukcyjnych i przeciwpożarowych.

Technologia CLT zyskuje coraz większą popularność. Konkursowy projekt już 8 lat temu proponował jej wykorzystanie, jako współczesna odpowiedź na budownictwo drewniane i szczęśliwie udało się w realizacji z niej nie zrezygnować. Na pewno dla nas było to priorytetem, aby ją utrzymać, gdyż stanowi ona nie tylko konstrukcję budynku, ale jest wykończeniem, jak i elementem dydaktycznym, gdy mówimy o funkcji realizowanej w takim celu – podkreśla arch. Marcin Gierbienis.

Użyteczność technologii CLT

Budynek nie ukrywa swojej konstrukcji. Pomieszczenia nie posiadają sufitów podwieszanych, równocześnie eksponując część technologiczną. Podobnie widoczne są elementy techniczne stalowych łączników elementów drewnianych z płytą fundamentową oraz między sobą. Prefabrykaty CLT pozostają widoczne we wnętrzu, także odsłaniając swoją rolę. W ten sposób widoczne są kierunki ich usłojenia w zależności od konstrukcyjnego układu. Ponad otworami widać belki, a w niektórych miejscach, jak np. w stropach przekroje płyt, odsłaniając ich warstwową strukturę. Wierzchnia warstwa posiada naturalny koloryt i fakturę. Kontakt z naturalnymi materiałami wykorzystano w elementach wyposażenia. Są to zarówno drzwi, rękodzieła stolarskie tworzące zabudowy meblowe – również wykonane z płyt warstwowych – jak i meble ruchome zakupione u polskich producentów.

Użyteczność technologii CLT w kontekście budowy można z kolei odnieść do aspektów związanych z ekonomią i ergonomią budowli. Konstrukcje z litego drewna mają atrakcyjny stosunek powierzchni mieszkalnej brutto i netto w porównaniu z metodami konwencjonalnymi. Drewno ma doskonałe właściwości termoizolacyjne, dlatego w budynkach z litego drewna można stosować znacznie smuklejsze ściany, niż w budownictwie konwencjonalnym. Technologia CLT pozwala więc uzyskać mniejsze przekroje przegród i ścian działowych, oszczędzając powierzchnię, ale też osiągnąć mniej elementów konstrukcyjnych, pozwalając na większe rozpiętości pomieszczeń, przestrzenie bez podparć lub poprzez dziurawienie stropów uzyskując przestrzenie wysokie na dwie kondygnacje. Dokładnie w taki sposób zrealizowana została sala ekspozycyjno-konferencyjna – dodaje arch. Damian Poklewski-Koziełł.