Urodzony w Mediolanie Aldo Rossi zasłynął nie tylko jako architekt. Był również, a może przede wszystkim, znakomitym teoretykiem architektury i dydaktykiem wykładającym na kilku uczelniach. Jakby tego było mało, zajmował się również projektowaniem przedmiotów codziennego użytku. Poznaj jego historię!
Aldo Rossi urodził się 3 maja 1931 roku w Mediolanie w rodzinie właściciela fabryki rowerów. Rodzina wkrótce przeniosła się do Lecce, gdzie przyszły twórca ukończył szkołę średnią. W 1949 roku rozpoczął studia na Politechnice w Mediolanie. Nauka zajęła mu prawie 10 lat – w 1958 roku zdobył na tej uczelni dyplom architekta.
Aldo Rossi – książki i działalność publicystyczna
Już w trakcie studiów zaczął publikować swoje pierwsze artykuły. Wkrótce po ich ukończeniu rozpoczął współpracę z miesięcznikiem „Casabella-Continuità” prowadzonym przez Ernesto Nathana Rogersa. Magazyn poświęcony był architekturze, a piszący do niego autorzy promowali jej nowoczesne i bardziej radykalne trendy.
Rossi współpracował z gazetą przez pięć lat, a po zmianie redaktora naczelnego odszedł i zaczął pisać do dwóch kolejnych czasopism – „Società magazine” oraz „Il Contemporaneo”. Działalność publicystyczna przyniosła młodemu architektowi uznanie, a jego wczesne teksy zebrane zostały w książce opublikowanej pod tytułem „Pisma wybrane o mieście i architekturze 1956-1972”.
W 1966 roku Aldo Rossi opublikował swoje przełomowe dzieło „Architektura miasta” (L’architettura della città – The Architecture of the City). Przedstawił w nim swoje poglądy na współczesną architekturę i jej związek z historyczną tkanką miejską. Zwracał uwagę na związek budynków i miasta z upływem czasu i pamięcią zbiorową, która manifestowana jest przez charakterystyczne dla każdego organizmu miejskiego, zabytkowe budowle.
Książka Rossiego spotkała się z szerokim odzewem – nie tylko we Włoszech, a jej autor stał się znany również za granicą. Swoje poglądy na współczesną architekturę i jej związki z miastem rozwinął w kolejnej książce. Nosiła ona tytuł „Autobiografia naukowa” (Autobiografia scientifica – Scientific autobiography) i została wydana w roku 1986.
Kariera akademicka
Aldo Rossi równie szybko rozpoczął swoją działalność edukacyjną. Już w pięć lat po obronie dyplomu sam zaczął uczyć. Początkowo był asystentem Ludovico Quaroniego w szkole urbanistyki w Arezzo, później asystował Carlo Aymonino w Instytucie Architektury w Wenecji. W 1965 roku został już samodzielnym wykładowcą na swojej alma mater – Politechnice Mediolańskiej.
Sytuacja polityczna we Włoszech zmusiła go do przeniesienia się za granicę. W latach 1971-1975 wykładał w Szwajcarii na Politechnice Federalnej w Zurychu (ETHZ). Pod koniec lat siedemdziesiątych przeniósł się za ocean, ucząc w kilku amerykańskich uczelniach. Były to między innymi Cooper Union w Nowym Jorku oraz słynny Uniwersyter Cornella. W czasie pobytu w tym ostatnim był członkiem Instytutu Architektury i Urbanistyki powołanego wspólnie z nowojorskim Muzeum Sztuki Nowoczesnej.
Najważniejsze projekty architektoniczne
Swoją działalność zawodową Aldo Rossi rozpoczął jeszcze podczas pobytu na uczelni. W 1956 związał się z biurem architektonicznym Ignazio Gardelli, aby potem przenieść się do Marco Zanuso. Jego pierwszym dziełem był projekt domu mieszkalnego w Versili. W początkowym okresie pracy włoski architekt brał udział w wielu konkursach, jednak jego projekty nie doczekały się realizacji.
Budynek mieszkalny Gallaterese
Przełom nastąpił w roku 1967, kiedy wspólnie z Carlo Aymonino zaprojektował zespół mieszkaniowy Monte Amiata w Mediolanie. W jego skład wchodziło kilka budynków o różnym przeznaczeniu. Dwa ośmiopiętrowe wieżowce łączyły się z niższymi budynkami, tworząc centralny plac. W pobliżu umieszczono również teatr na wolnym powietrzu i mniejsze, trójkątne skwery.
Monte Amiata zyskał sobie opinię ciekawego eksperymentu architektonicznego, utopijnego mikro-miasta w granicach miasta. Jego złożoność i uniwersalność inspirowane były projektami Le Corbusiera. Architekci stworzyli złożony projekt pełen ciekawej geometrii – tarasów, balkonów, wydzielonych klatek schodowych i pasaży. Wyróżniał go zdecydowanie czerwony kolor, w którym utrzymano wszystkie budynki i ich otoczenie.
Cmentarz San Cataldo
Kolejny ważny projekt Aldo Rossiego – cmentarz San Cataldo w Modenie – powstał w niezwykłych okolicznościach. Architekt uległ wypadkowi drogowemu i musiał dłuższy czas spędzić w szpitalnym łóżku. W czasie rekonwalescencji analizował własną przeszłość oraz projekty dawnych nekropolii chrześcijańskich i żydowskich. Dzięki tym rozważaniom powstał projekt łączący w sobie historię z postmodernizmem, geometrię z mistycyzmem, życie ze śmiercią.
Cmentarz podzielony jest na kilka starannie zaprojektowanych sekcji, w których symbolika łączy się z funkcjonalnością. Najbardziej charakterystycznym budynkiem jest na nim ossuarium w kształcie sześcianu w kolorze terakoty. Kontrastuje ono z otaczającymi je budynkami w neutralnie szarym kolorze. Cmentarz San Cataldo zapisał się w historii architektury, jednak wśród mieszkańców miasta wzbudził wiele kontrowersji.
Bonnefantenmuseum
W holenderskim Maastricht Rossi zaprojektował swój następny bardzo znany budynek. Mowa tu o położonym na brzegu rzeki Mozy Bonnefantenmuseum. Jego siedziba powstała w zaadaptowanym i rozbudowanym budynku fabrycznym. Obiekt składa się z kilku budowli. Część centralna wraz ze skrzydłami powstały na planie litery „E”. Towarzyszy im charakterystyczna, przypominająca rakietę wieża zwieńczona kopułą.
Muzeum zbudowano z solidnych, „ciężkich” materiałów – cegły, kamienia i drewna. Mimo tego charakteryzuje się ono pewną lekkością, a to za sprawą licznych okien i wpadającego do środka światła dziennego. Osią kompleksu są schody o 374 stopniach. Bonnefantenmuseum było bardzo udaną realizacją, która została ciepło przyjęta przez mieszkańców miasta i szybko stała się jedną z jego atrakcji.
Design, teatr, festiwale
Wśród innych projektów Aldo Rossiego wyróżnić trzeba chociażby pływający teatr (Teatro del mondo) powstały na Weneckie Biennale, budynek Cirque de Soleil w Berlinie czy Il Palazzo Hotel w Fukuoka. Bardzo dobre wrażenie wywarł też, niestety niezrealizowany, projekt Niemieckiego Muzeum Historycznego w Berlinie – którym zwyciężył w prestiżowym konkursie.
Włoski twórca próbował – z sukcesem – swoich sił w innych dziedzinach. Zaprojektował serię udanych przedmiotów użytkowych. Wśród nich ekspresy do kawy „The Conical” oraz „La Cupola”, krzesła „Paris” i „Milan”, stolik „Consiglio” i zegar dla marki Alessi. Tworzył również projekty z okazji różnych wydarzeń kulturalnych i artystycznych (Biennale w Wenecji), a pokaźna część jego dorobku związana była ze scenami teatralnymi.
W 1990 roku otrzymał najwyższe wśród architektów wyróżnienie – Nagrodę Pritzkera. Niestety, jego życie w wieku 66 lat przerwała tragedia – zginął 4 września 1997 roku w wypadku samochodowym.
Minęło pół wieku od początków twórczości Aldo Rossiego, mimo to jego teoria projektowania, nie tracąc nic z aktualności spostrzeżeń, z upływem lat zyskała na znaczeniu, a jego łatwe do rozpoznania obiekty architektury oraz inne realizacje, szczególnie te z początkowego okresu twórczości, nadal budzą emocje i zainteresowanie.
Zobacz również:
