Ieoh Ming Pei należał do najwybitniejszych architektów XX wieku. Stworzył wiele imponujących i znanych na całym świecie budynków. Do jego najważniejszych dzieł należą Piramida Luwru oraz wieżowiec Bank of China w Hong-Kongu. Oprócz nich ten niezwykle płodny twórca zaprojektował wiele budynków użyteczności publicznej – muzeów, bibliotek, obiektów sakralnych, a nawet wież kontroli lotów na różnych lotniskach.
Z Chin do USA
Ieoh Ming Pei przyszedł na świat 26 kwietnia 1917 roku w chińskim Guangzhou. Jego pochodząca z elity rodzina przeniosła się do Hong-Kongu i tam przyszły architekt zaczął swoją edukację. Lata szkoły średniej spędził w Szanghaju, później wyjechał do USA studiować architekturę. Uczył się na Uniwersytecie Pensylwanii, dyplom obronił na Massachusetts Institute of Technology, a tytuł magisterski zdobył na Harvardzie.
Jak sam wspominał, studia dały mu solidne podstawy dotyczące techniki budowania, jednak nie był zadowolony z przywiązania wykładowców do architektury starożytnej. Sam Pei zafascynowany był nowoczesnością – podziwiał Le Corbusiera i Franka Lloyda Wrighta. Po zakończeniu wojny już jako wykładowca wrócił na Harvard, gdzie zetknął się z innymi zwolennikami nowoczesnej myśli architektonicznej – Marcelem Breuerem i Walterem Gropiusem.
Nagradzany styl
Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych pracował dla firmy Webb and Knapp, później założył własne biuro architektoniczne, w którego kolejnych odsłonach działał aż do śmierci w wieku 102 lat. W czasie swojej kariery Ieoh Ming Pei wypracował własny, rozpoznawalny styl. Tworzył architekturę modernistyczną, z wpływami kubistycznymi. Swoje projekty opierał na czystej formie prostych brył geometrycznych – prostopadłościanów, stożków i walców.
Za swoje przełomowe dzieła otrzymał wiele międzynarodowych wyróżnień. Wśród tych najważniejszych znalazła się japońska nagroda dla twórców sztuki Praemium Imperiale, Złoty Medal Amerykańskiego Instytutu Architektury, Złoty Medal Królewskiego Instytutu Architektów Brytyjskich czy amerykański Medal Wolności. W 1983 otrzymał też najbardziej prestiżowe wyróżnienie w świecie architektury – Nagrodę Pritzkera. Z jej części pieniężnej Ieoh Ming Pei sfinansował program stypendialny dla chińskich studentów pragnących uczyć się architektury w USA. Architekt zmarł 16 maja 2019 w Nowym Jorku w wieku 102 lat. Był jednym z najwybitniejszych architektów XX wieku.
Ieoh Ming Pei – wybrane projekty
Ieoh Ming Pei stworzył wiele niezapomnianych dzieł architektury rozsianych w wielu krajach na całym świecie. Poniżej przedstawiamy ich skromny wybór.
Kaplica Pamięci Henry’ego W. Luce – Taichung (Tajwan)
Chrześcijańska kaplica poświęcona pamięci amerykańskiego misjonarza Henry’ego W. Luce zbudowana została w 1963 roku na terenie Uniwersytetu Tunghai. Projekt przygotowali Ieoh Ming Pei i Chi-kuan Chen. Budynek wysoki na około 19 metrów stał się centralnym obiektem kampusu studenckiego.
Uwagę zwraca piękna forma kaplicy. To stylizowany stożek przypominający dłonie złożone do modlitwy. Wnętrze obiektu pozbawione jest filarów i zachwyca geometrycznym ornamentem stropu. Świątynia, podobnie jak kilka innych obiektów z tamtego okresu, wzorowana była na słynnym Pawilonie Philipsa zaprojektowanym przez Le Corbusiera na targi Expo 58.
Laboratorium Mesa – Boulder (Kolorado)
Budynki Laboratorium Mesa w górzystym Kolorado były pierwszym projektem Ieoh Ming Pei znajdującym się poza przestrzenią miejską. Zamawiającym było Narodowe Centrum Badania Atmosfery, a sama budowla kosztowała około 4,5 miliona dolarów.
Laboratorium zbudowane zostało z betonu zmieszanego z występującym w okolicy, różowym pigmentem. Ich elewacje zostały ręcznie wykończone, tworząc rodzaj nieregularnej płaskorzeźby. Przypominające wieże budowle zajmują powierzchnię około 2,3 kilometra kwadratowego i są rozrzucone w nieregularny sposób. Chociaż zaprojektowano je w stylu modernizmu, to duży wpływ na ich kształt i kolor miały też tradycje budowlane zamieszkującego okolicę, indiańskiego plemienia Anasazi.
Muzeum Sztuki imienia Herberta F. Johnsona – Ithaca
Muzeum Johnsona powstało w 1973 roku na terenie kampusu Uniwersytetu Cornella w stanie Nowy Jork. Projekt stanowił wyzwanie dla Ieoh Ming Peia – przyszły budynek musiał pomieścić ponad 35 tysięcy eksponatów, a jednocześnie jego bryła nie mogła przesłaniać panoramy pobliskiego jeziora Cayuga.
Architekt znalazł bardzo eleganckie rozwiązanie tego problemu. Powstała bryła z betonu o wysokości sześciu pięter, z piątą kondygnacją podpartą na surowych filarach. Otwarta przestrzeń wewnątrz budowli pozwala na oglądanie jeziora położonego na tyłach muzeum. Prosta geometria budynku spodobała się krytykom, którzy przyrównywali go do ogromnej maszyny do szycia.
Ratusz w Dallas
Po zamachu na prezydenta Kennedy’ego miasto Dallas cieszyło się bardzo złą sławą. Władze starały się ocieplić jego wizerunek, między innymi poprzez program stworzenia nowoczesnej architektury. Jednym z jej przykładów miał być nowy Ratusz, do którego zaprojektowania zaproszono Ieoha Ming Peia.
Architekt stworzył awangardowy projekt stworzony na bazie odwróconej piramidy. Betonowa bryła ma wysokość siedmiu pięter, z których każde kolejne ma większą powierzchnię. Pierwotny projekt nie przewidywał filarów – budynek zachowywał stabilność bez nich. Zostały jednak dodane na polecenie burmistrza Dallas, a przy okazji umieszczono w nich klatki schodowe. Co ciekawe, odważny kształt bryły nie tylko cieszy oczy miłośników architektury, ale też chroni odwiedzających przed palącym, teksaskim słońcem.
Biblioteka i Muzeum Johna F. Kennedy’ego – Boston
Projekt Biblioteki i Muzeum Kennedy’ego to przykład przezwyciężania wielu trudności, które towarzyszą architektom w czasie ich pracy. Ieoh Ming Pei zwyciężył w konkursie na budowę obiektu już w roku 1964. Przez kilka następnych lat projekt odwlekano, trwały dyskusje polityczne i zbiórka funduszy. Wreszcie w 1977 roku rozpoczęto budowę, ale na zupełnie innej niż początkowa działce. Plac budowy okazał się dawnym śmietniskiem, z którego uwalniał się łatwopalny metan – był jednak położony w znakomitej lokalizacji.
Mimo tych przeciwności powstał piękny budynek złożony z kilku prostych brył. Jak często w projektach Pei, podstawą były prostopadłościany i walce. Obiekt złożony był z betonowej wieży, przylegającego do niej szklanego pawilonu i dwóch kolistych brył, w których umieszczono sale widowiskowe. Niestety, budżet nie pozwolił na użycie szlachetnych materiałów wykończeniowych – elewacja biblioteki pozostała betonowa.
Fountain Place – Dallas
Wybudowany w 1986 roku wieżowiec Fountain Place to jeden z licznych wysokich budynków, które stworzył ten amerykański architekt modernistyczny. Wysoka na 220 metrów szklana wieża ma niezwykle prosty i elegancki kształt. Późnomodernistyczny budynek liczy 60 pięter i jest piątym, najwyższym wieżowcem Dallas. Swoją nazwę zawdzięcza placowi u swych stóp, na którym zamontowano 172 ruchome fontanny. Początkowo chciano zbudować bliźniacze wieże, ale kryzys naftowy pokrzyżował te plany.
Bank of China – Hong Kong
Wieża mieszcząca główną siedzibę Bank of China to jeden z flagowych budynków, jakie zaprojektował Ieoh Ming Pei. Ogromny wieżowiec o wysokości 367 metrów był w chwili powstania najwyższym budynkiem miasta i całego kontynentu azjatyckiego. Budowla powstała w centrum Hong-Kongu w 1990 roku – po pracach trwających pięć lat. Po jej ukończeniu pracownicy Bank of China dostali do swojej dyspozycji 72 piętra i 135 tysięcy metrów kwadratowych powierzchni użytkowej.
Wieżowiec podtrzymują cztery narożne kolumny, na które przenosi się cały ciężar budynku. Konstrukcja opiera się na kompozytowej ramie przestrzennej, a elewacja pokryta jest szkłem tworzącym trójkątny wzór. Co ciekawe, co do kształtu budynku mieli liczne zastrzeżenia znawcy cenionego w Azji feng shui. Podczas budowy zrealizowano niektóre z ich pomysłów, a sam budynek stał się po ukończeniu ikoną miasta.
Piramida Luwru – Paryż
Z całą pewnością szklana piramida w Luwrze jest najbardziej znanym, ale też najbardziej kontrowersyjnym dziełem amerykańskiego projektanta. Budowla powstała w 1989 roku z inicjatywy Prezydenta Francji, a składają się na nią 673 szklane tafle. Kształt i nachylenie konstrukcji (51 stopni) wzorowane są oczywiście na piramidzie Cheopsa. Pod wysoką na ponad 21 metrów budowlą znajduje się główne wejście do muzeum.
Gotowa piramida wywołała we Francji falę kontrowersji. Przede wszystkim zarzucano jej brak harmonii z renesansowym pałacem. Wskazywano też na symbolikę – w Starożytnym Egipcie piramidy były symbolem śmierci. Ponieważ pomysłodawcą projektu był Francois Mitterand, jego przeciwnicy nazywali nowe wejście do Luwru Piramidą Faraona Francoisa – przejawem megalomanii byłego prezydenta. Niezależnie od tych zarzutów dzieło Ieoha Minga Pei na stałe wpisało się w krajobraz Paryża i dzisiaj jest jedną z jego ikonicznych budowli.
Muzeum Sztuki Islamskiej – Doha
Jednym z ostatnich dzieł Ieoh Ming Peia jest Muzeum Sztuki Islamskiej znajdujące się w stolicy Kataru. Ogromny budynek o długości siedmiu kilometrów powstał na sztucznym półwyspie. Składa się nań pięciopiętrowa część główna połączona z kopułą oraz wieżą. Wszystkie budowle nawiązują do tradycyjnej sztuki arabskiej. Wewnątrz kompleksu o powierzchni 45 tysięcy metrów kwadratowych zgromadzono ekspozycje związane ze sztuką islamu z okresu ostatnich 1400 lat – starodruki, uzbrojenie, biżuterię, ceramikę, a nawet gry planszowe.
Zobacz również:
