Jednym z najbardziej znanych i cenionych norweskich architektów XX wieku był Sverre Fehn, który wsławił się projektami Pawilonu Norwegii na Brukselską Wystawę Światową w 1958 roku czy niezwykłym Muzeum Lodowca położonym głęboko w górach. Poznaj jego historię i najciekawsze projekty.
Sverre Fehn – krótka nota biograficzna
Sverre Fehn urodził się 14 sierpnia 1924 w miejscowości Kongsberg w Norwegii. Dyplom architekta zdobył w Wyższej Szkole Architektury i Projektowania w Oslo w 1949 roku. Pracę rozpoczął tuż po skończeniu uczelni. W 1950 roku wygrał wraz z Geirem Grungiem swój pierwszy konkurs na projekt budynku w Lillehammer.
Działał w norweskiej grupie PAGON, która za cel postawiła sobie promowanie w kraju nowoczesnej architektury. Podczas pobytu w Maroku zafascynował się architekturą wernakularną, tworzoną bez podstaw teoretycznych i głęboko osadzoną w tradycji budowniczej regionu. Jej echa będzie widać w wielu pracach Norwega. Przez jakiś czas pracował w Paryżu, gdzie miał szansę poznać Le Corbusiera. W 1954 roku powrócił do Oslo i otworzył własne biuro architektoniczne. Cztery lata później stworzył swoje pierwsze przełomowe dzieło, które otworzyło mu drogę do międzynarodowej sławy – Pawilon Norwegii.
Obok praktyki architektonicznej działał aktywnie jako dydaktyk. Przez długi czas (1971-1995) był profesorem, a potem dziekanem (1986-1989) swojej macierzystej uczelni. Wykładał w Barcelonie, Paryżu i Stuttgarcie, a także na kilku uczelniach w Stanach Zjednoczonych, wśród których był prestiżowy MIT w Bostonie. Za swój wkład w rozwój architektury otrzymał wiele norweskich i międzynarodowych wyróżnień, w tym najważniejsze – Nagrodę Pritzkera. Zmarł 23 lutego 2009 roku w Oslo w wieku 84.
Sverre Fehn – lista najważniejszych projektów
Pawilon Norwegii – Bruksela
Pierwszym poważnym projektem Sverre Fehna był Pawilon Norwegii przygotowany na Wystawę Światową odbywającą się w 1958 roku w Brukseli. Parterowy, rozległy budynek zbudowany był z drewna w stylu międzynarodowym. Charakteryzował się przeszkleniami sięgającymi dachu oraz szerokimi okapami osłaniającymi go od światła słonecznego. Ideą budowli było nawiązanie do tradycyjnego budownictwa skandynawskiego. Pawilon spodobał się odwiedzającym – projekt Norwega zdobył pierwszą nagrodę. Dzięki udanej konstrukcji Fehn został doceniony i stał się znany – wybrano go do zaprojektowania kolejnego pawilonu, tym razem na Biennale w Wenecji.
Pawilon Skandynawski – Wenecja
W lutym 1959 roku ogłoszono zwycięzcę konkursu na projekt Pawilonu Skandynawskiego mającego powstać z okazji Weneckiego Biennale. Zwyciężyła koncepcją Sverre Fehna mająca oddać ducha Skandynawii – jej miłości do przyrody, przyćmionego światła i otwartych, jasnych przestrzeni.
Pawilon ukończono w 1962 roku, wspólnym nakładem sił Szwecji, Finlandii i Norwegii. Artyści z tych krajów mogli korzystać z przestrzeni wystawienniczej, którą łatwo można było zmieniać za pomocą ruchomych ścianek. Na uwagę zasługuje pozostawienie na terenie budynku żywych drzew, które zostały otoczone ażurowym sufitem.
Przestronny, drewniany budynek został uznany powszechnie za przełomowe dzieło architektury, które służy promocji sztuki skandynawskiej do dzisiaj. Niestety, teoretyczne założenia rozminęły się z praktyką – niedostatecznie nawodnione drzewa uschły, natomiast skomplikowane poszycie dachu nieustannie sprawia problemy techniczne.
Villa Norrköping
Villa Norrköping została zaprojektowana w 1963 roku jako przykład modelowego domu dla czteroosobowej, młodej rodziny. Budynek zwyciężył w jednym z międzynarodowych konkursów i został zbudowany w szwedzkiej miejscowości Norrköping. Willa stanęła na otwartej przestrzeni – architekt nie musiał więc dopasowywać jej do istniejących zabudowań.
W rezultacie powstał jeden z najwybitniejszych projektów Sverre Fehna z dziedziny budownictwa jednorodzinnego. Villa Norrköping powstała na planie symetrycznego krzyża z centralnym, kwadratowym rdzeniem. Mieści się w nim kuchnia, łazienka, toaleta oraz inne pomieszczenia użytkowe. Rdzeń otacza wolna przestrzeń, którą można dowolnie zagospodarować. W najbardziej oddalonych od centrum pomieszczeniach znalazły się pokoje członków rodziny.
Budynek oparty jest na masywnej ramie wykonanej z drewna. Zewnętrzne ściany powstały z cegły. Willę wieńczy płaski dach, który w środkowej części został podniesiony. Dzięki temu zabiegowi dom jest dobrze oświetlony naturalnym światłem. Ponadczasowy projekt Villi Norrköping znalazł się na liście chronionych zabytków szwedzkiej Narodowej Rady Dziedzictwa.
Muzeum Hedmark – Storhamar
W okolicach norweskiego Hamar, niedaleko jeziora Mjøsa, położony jest duży skansen, w którym znajdują się ruiny budynków i eksponaty prezentujące historię miejscowych społeczności od epoki żelaza, aż po początki XX wieku. Jedną z najbardziej znanych jego części jest Storhamar – zabytkowa stodoła przekształcona według planów Sverre Fehna w muzeum.
Sporej wielkości zrujnowany obiekt został w 1974 roku odbudowany i zabezpieczony. Ocalała część murów połączona została ze współczesnymi wypełnieniami, budynek przykryto drewnianym dachem, a wnętrze wypełnił szereg betonowych ramp i spiralnych schodów. Niektóre elementy murów zostały zabezpieczone przeszkleniami, a w samym obiekcie powstały liczne ekspozycje oraz sale edukacyjny.
Sverre Fehn połączył ze sobą w znakomity sposób historię i teraźniejszość. Na terenie muzeum znajdują się fragmenty wykopalisk zabezpieczone i połączone z nowymi elementami. Muzeum Hedmark stało się po wybudowaniu modelowym przykładem architektury konserwatorskiej i otrzymało kilka nagród, w tym Nagrodę Fundacji Houen.
Norweskie Muzeum Lodowców
Jednym z najsłynniejszych projektów, które stworzył Sverre Fehn, jest położone w pobliżu lodowca Jostedal muzeum poświęcone lodowcom i klimatowi Ziemi. Źródłem inspiracji przy jego tworzeniu były kamienie narzutowe niesione przez masy lodowcowe schodzące z gór. Architekt chciał jak najlepiej połączyć budynki z krajobrazem. Budynki muzeum znalazły się więc na przecięciu linii łączących ze sobą pobliskie szczyty górskie.
Bryła muzeum, ostra, kanciasta i wykonana z surowego betonu, sama przypomina jeden z takich porzuconych kamieni. Krytycy zarzucali projektowi podobieństwo do wojskowego bunkra, ale dzięki takiej stylistyce obiekt idealnie wtapia się w przyrodnicze otoczenie. Wnętrze jest równie surowe, za to doskonale doświetlone przez duże okna. Czysty beton złagodzony został w nim drewnianymi elementami i oczywiście elementami ekspozycji.
Norweskie Muzeum Lodowców w 2007 roku zostało powiększone o kolejną część – Centrum Badań nad Klimatem Ulltveit-Moe. W latach dziewięćdziesiątych realizacja otrzymała dwie nagrody – Betonową Tablicę oraz najważniejsze norweskie wyróżnienie w dziedzinie architektury – Nagrodę Fundacji Houen.
Villa Holme
Ostatnim projektem prywatnego domu, który stworzył Sverre Fehn, była Villa Holme zbudowana w miejscowości Hurum w Norwegii. Budynek powstał na specjalne zamówienie przyjaciela architekta – Ingolfa Holme. Jego architektura miała być inspiracją dla nowego właściciela – artysty malarza.
Fehn stworzył dom złożony z prostopadłościennych brył, doskonale wpasowanych w otaczający go krajobraz. Liczne przeszklenia wpuszczają do wnętrza naturalne światło, tak ważne przy malowaniu. Przestronne wnętrza stanowią mieszankę drewna i surowego betonu, a centralnym punktem jest pięknie obudowany kominek.
Villa Holme służyła rodzinie malarza do roku 2016. Nowi nabywcy – młoda para – postanowili przywrócić ją do stanu pierwotnego i zorganizować w niej rodzaj pensjonatu-muzeum poświęconego architekturze Sverre Fehna.
Centrum Ivara Aasena
W 2000 roku powstał kolejny projekt norweskiego architekta – Centrum Ivara Aasena. Zostało ono poświęcone Ivarowi Aarsenowi – poecie i filologowi, który stworzył jeden z dwóch wariantów norweskiego języka pisanego. Budynek powstał w jego rodzinnej miejscowości Ørsta.
Po raz kolejny Sverre Fehn połączył surowość betonu z potęgą przyrody. Budynek znajduje się na słonecznym zboczu na skraju lasu. Został on wycięty ze stoku i wtopiony w podłoże. Surowy beton nie razi tak bardzo na tle zielonej łąki i ściany drzew. Wnętrze to połączenie betonu z różnymi rodzajami drewna. Na miejscu goście mogą nie tylko zapoznać się z twórczością i pamiątkami po wielkim norweskim pisarzu, ale spędzić czas na tarasie niewielkiej kawiarni zapewniającym widoki na okoliczną przyrodę. Centrum Ivara Aasena to kolejny projekt Fehna, który otrzymał Nagrodę Fundacji Houen.
Siedziba Wydawnictwa Gyldendal
Norweskie wydawnictwo Gyldendal zleciło Sverre Fehnowi zaprojektowanie swojej nowej siedziby. Kilka historycznych budynków zostało zburzonych, a w ich miejscu powstał jeden duży gmach. Została jednak zachowana ciągłość historyczna – elementy fasad ze starych budowli zostały zachowane, odrestaurowane i wykorzystane w projekcie.
W centrum nowej konstrukcji znajduje się ogromne atrium, na którym stanęła replika kamienicy z Kopenhagi, w której znajdowała się pierwsza siedziba firmy – tak zwanego „Duńskiego Domu”. Wokół centralnej przestrzeni, na kilku piętrach rozmieszczone zostały biura, sale konferencyjne i pokoje redaktorów. W suficie znajduje się osiemnaście betonowych świetlików o nieregularnym kształcie. Projektant wykorzystał swoje ulubione materiały – surowy beton, drewno – w tym przypadku dębowe oraz ciemne tkaniny. Budynek pełen jest przyjaznych użytkownikom przestrzeni zapewniających komfortową pracę i możliwość spotkań zawodowych i towarzyskich.
Zobacz również:
