Charakterystyczna sylwetka okazałej rezydencji w kolorze białym z czterema kolumnami przy wejściu pojawiła się w tysiącach filmów i materiałów telewizyjnych. Biały Dom jest nie tylko faktyczną siedzibą amerykańskich prezydentów, ale też synonimem polityki tego państwa i miejscem jej projekcji do wszystkich krajów świata.
White House – dom przywódcy nowego państwa
Pierwszą stolicą w historii Stanów Zjednoczonych był Nowy Jork i to tam rezydował w czasie swojej inauguracyjnej kadencji prezydent Jerzy Waszyngton. W kolejnych latach rząd przeniósł się do Filadelfii, ale i tam pozostał tylko przez dekadę. Nowe państwo postanowiło zbudować od podstaw stolicę, w której znaleźć miały się siedziby najważniejszych organów władzy i administracji. Wybór padł na obszar leżący w stanie Wirginia, nad rzeką Potomak. Nazwa nowego miasta – Waszyngton – miała uhonorować pierwszego prezydenta i zasłużonego generała.
Jednym z ważniejszych budynków Waszyngtonu miała być prezydencka siedziba. Już pod koniec XVIII wieku rozpisany został konkurs na jej projekt. Zwyciężył w nim architekt irlandzkiego pochodzenia James Hoban. W tym czasie był on już dość znany – stworzył wcześniej plany magistratu Columbii – stolicy Południowej Karoliny. W podobnym stylu miała być zbudowana siedziba amerykańskich prezydentów. Historycy architektury doszukują się w projekcie Hobana kolejnych inspiracji. Jedną z nich jest siedziba irlandzkiego parlamentu w Dublinie, inną okazała wiejska rezydencja Chateau of Rastignac, która powstała w południowej Francji. Niezależnie od szczegółów Biały Dom zaprojektowany został w stylu neoklasycystycznym, bazującym na rozwiązaniach Rzymianina Witrywiusza i Wenecjanina Andrei Palladio.
Budowa Białego Domu
Kamień węgielny wmurowano 13 października 1792 roku, a potem do prac przystąpili budowniczowie, głównie niewolnicy z Afryki i imigranci z Europy. Wśród tych ostatnich wyróżnili się Szkoci słynący z kunsztu kamieniarskiego. Ich dziełem są między innymi zbudowane z piaskowca mury budynku. Po zakończeniu prac wielu robotników pozostało w Ameryce na stałe już jako pełnoprawni obywatele państwa. Prace zostały ukończone po ośmiu latach – 1 listopada 1800 roku Biały Dom został oddany do użytku. Warto wspomnieć, że pierwotne plany głównego architekta projektującego Waszyngton Pierrea Charlesa L’Enfanta przewidywały stworzenie o wiele większej siedziby prezydentów. Niedobory na rynku materiałów budowlanych sprawiły jednak, że powstał budynek pięć razy mniejszy od zaplanowanego, a użyte do wykończenia jego elewacji cegły zastąpiły droższy kamień. Całkowity koszt budowy wyniósł około 230 tysięcy ówczesnych dolarów, co stanowi odpowiednik czterech milionów w dzisiejszej walucie.
Pierwszym prezydentem, który wprowadził się do waszyngtońskiej siedziby, był John Adams, jednak pozostał w niej jedynie przez rok. Kolejnym lokatorem był trzeci prezydent USA Thomas Jefferson, który wprowadził pierwsze poprawki i rozpoczął rozbudowę obiektu. Stało się to później tradycją – każda mieszkająca w Białym Domu para prezydencka wprowadzała do niego swoje ulepszenia. Już dwanaście lat po zakończeniu budowy, nową siedzibę amerykańskich władz spotkała pierwsza tragedia – w czasie wojny o niepodległość została ona podpalona przez wojska brytyjskie. Ocalały jedynie ściany zewnętrzne, a i te musiały zostać zburzone i wybudowane od początku. Wcześniej żołnierze całkowicie splądrowali budynek.
Remonty i rozbudowa siedziby prezydenta
Odbudową po tej wojennej tragedii kierował ponownie James Hoban, który zaproponował powiększenie konstrukcji. W czasie prac powstały nowe portyki – północny i południowy – a prace kamieniarskie w nich wykonali rzemieślnicy włoscy pracujący przy budowie Kapitolu. W kolejnych latach powiększanie się aparatu administracyjnego państwa spowodowało konieczność dalszej rozbudowy. Kilkukrotnie pojawiały się nawet plany budowy nowej siedziby władz USA, ale zostały one odrzucone. W 1881 roku, za czasów kadencji Chestera A. Arthura Biały Dom przeszedł gruntowny remont. W czasie jego trwania wymieniono wiele elementów wyposażenia i zamontowano nowe – w tym ogromną, pięćdziesięciometrową szklaną przegrodę od Tiffaniego. Przetrwała ona jedynie do 1902, kiedy to Theodore Roosvelt nakazał jej usunięcie. Za czasów kadencji tego prezydenta dobudowano nowe skrzydła – zachodnie i wschodnie.
Za czasów 27 prezydenta, Williama Howarda Tafta, powstał słynny Gabinet Owalny, który przeniesiono do obecnej lokalizacji za sprawą Franklina Roosvelta. Budowa kolejnych pięter i balkonów nadwyrężyła leciwą konstrukcję. Po drugiej wojnie światowej, w latach 1949-1951 siedziba została zamknięta i po raz kolejny poddana gruntownej modernizacji. Prace kosztowały 5,7 miliona dolarów (64 miliony według dzisiejszego kursu), a w ich efekcie zbudowano nowe piwnice i dodano centralną klimatyzacją. Innego rodzaju renowację przeprowadziła żona J.F.Kennedyego – Jacqueline. Zajęła się ona głównie wyposażeniem wnętrz, zatrudniając do jego wykonania paryską firmę House of Jansen. Zebrała też od licznych darczyńców wiele historycznych pamiątek. W 1961 Kongres uchwalił specjalną ustawę uznającą Biały Doma za muzeum. Dzięki niej niemożliwa jest sprzedaż wyposażenia z jego wnętrz. Wcześniej wiele elementów wyposażenia zostało wykupionych na aukcjach i bezpowrotnie straconych. Od czasów Kennedych siedziba władz Stanów Zjednoczonych przechodziła jedynie niewielkie renowacje. Co jakiś czas unowocześniano systemy techniczne w budynku, a każda z par prezydenckich wprowadzała zmiany zgodnie ze swoimi potrzebami w jego części prywatnej.
Położenie i opis Białego Domu
Biały Dom jest oficjalną siedzibą i miejscem pracy prezydenta Stanów Zjednoczonych i jego rodziny. Kompleks budynków ma obecnie powierzchnię ponad 5100 metrów kwadratowych i położony jest w Waszyngtonie, Dystrykt Kolumbia, pod słynnym adresem 1600 Pennsylvania Avenue. Określenie Biały Dom było znane już w XIX wieku, ale oficjalnie nadał je w 1901 roku Theodore Roosevelt. Wcześnie siedziba władz USA zwany był jako „Pałacem Prezydenckim”, „Rezydencją Prezydencką” lub „Domem Prezydenta”. Samo określenie Biały Dom nawiązuje do białego koloru zewnętrznych ścian, które zostały pomalowane na ten kolor po spaleniu gmachu przez Anglików.
Obecnie kompleks budynków Białego Domu podzielony jest na trzy zasadnicze części. Są to centralna (i najbardziej znana) Rezydencja Prezydencka (Executive Residence) oraz Wschodnie i Zachodnie Skrzydła. W budynku znajdują się 132 pokoje i 35 łazienek, 28 kominków i trzy windy, a do tego kręgielnia i kino. Na zewnątrz rezydencji jest też kort i basen.
Rezydencja Prezydencka
Środkowa część Białego Domu służy prezydentowi do pracy i wypoczynku. Dolne piętra zajmują pokoje, w których przyjmowani są dyplomaci i odbywają się ceremonie państwowe. Tu również położony jest Pokój Map, w którym odbywają się odprawy sztabu prezydenckiego. Oprócz tego na tych poziomach umieszczono jadalnię prezydencką, kuchnię oraz bibliotekę. Piętro drugie i trzecie to prywatna przestrzeń, w której mieszka prezydent i jego rodzina. Oprócz salonów i sypialni są tu też garderoby, mniejsze kuchnie i pokoje służące relaksowi i rozrywce. Zewnętrzna część Rezydencji Prezydenckiej to właśnie charakterystyczne cztery kolumny od strony północnej i półokrągła kolumnada od południa.
Zachodnie Skrzydło
W Gabinecie Owalnym pracuje na co dzień prezydent Stanów Zjednoczonych i jest to najbardziej charakterystyczne pomieszczenie Zachodniego Skrzydła. Oprócz niego znajdują się tu pokoje, w których pracują najwyżsi rangą członkowie sztabu prezydenckiego. Zbierają się oni w Sali Gabinetowej, a w Pokoju Dowodzenia (Situation Room) koordynują działania wywiadowcze i wojskowe państwa. Z kolei w Sali Prasowej odbywają się transmitowane na cały świat spotkania z dziennikarzami.
Wschodnie Skrzydło
Najpóźniej, bo w 1942 roku, powstało Skrzydło Wschodnie Białego Domu. W jego wnętrzu pracują urzędnicy współpracujący z prezydentem oraz jego małżonką. Od czasów Rosalynn Carter mieści się tu biuro Pierwszej Damy. Część pomieszczeń zajmują służby zajmujące się obsługą imprez i ruchu turystycznego związanego z prezydencką siedzibą. Każdego tygodnia to miejsce odwiedza około 30 tysięcy gości.
Jednak najważniejsza element tej części budynku umieszczona jest głęboko pod ziemią. To Prezydenckie Centrum Operacji Kryzysowych – dobrze zabezpieczony bunkier, do którego ewakuują się najważniejsze osoby w państwie w razie sytuacji zagrażających bezpieczeństwu. W tym miejscu schronił się wiceprezydent Dick Cheney podczas ataków terrorystycznych 11 września 2001. Warto dodać, że w czasie Kryzysu Kubańskiego, prezydent John F. Kennedy zalecił rozbudowanie systemów kontroli i bezpieczeństwa na terenie kompleksu. To wtedy powstały w nim sale zarządzania kryzysowego, poszerzono też drogi ewakuacji, wykorzystujące m.in. prywatną stację metra połączoną z siecią kolejową.
Otoczenie Białego Domu
Budynki Białego Domu otaczają rozległe zalesione tereny zielone o powierzchni 7,3 hektara, które izoluję je od miasta. Ich najbardziej znana część to południowy trawnik, na którym ląduje helikopter Marine One transportujący prezydenta np. na lotnisko. Po drugiej stronie, na północnym trawniku rosną drzewa, których posadzenie nakazał jeszcze Thomas Jefferson przed prawie 200 laty. Otaczające rezydencję prezydencką ogrody to często dzieło Pierwszych Dam. Jeden z nich zapoczątkowała Jacqueline Kennedy, a Michelle Obama stworzyła część bardziej ekologiczną, w której znajdują się również ule dostarczające miód do kuchni prezydenta. Podczas gdy prezydentem był Donald Trump, jego żona Melania zajęła się renowacją i przeprojektowaniem Ogrodu Różanego.
Zobacz również:
