Patrzeć, dostrzegać, widzieć. A do tego wiedzieć, na co się patrzy i odpowiednio te rzeczy nazwać. To idea, która od zarania dziejów pozwala człowiekowi poznawać, odkrywać i zdobywać wiedzę. I to ona zainspirowała Grażynę Bastek do stworzenia „Ilustrownika”, fascynującego, wypełnionego barwnymi esejami przewodnika po sztuce, dawnym malarstwie i sekretach pracowni mistrzów oraz ich dziełach, które wprawiały w zachwyt kolejne pokolenia. Autorka uczy patrzeć na sztukę i rozumieć ją. „Ilustrownik” ukaże się nakładem Wydawnictwa PWN już 26 września.
Co widzisz?
Co widzimy we wnętrzu obrazu sprzed 300 czy 500 lat? Jak odkrywamy go dzięki wzrokowi, znajomości technik, a jak dzięki najnowocześniejszym narzędziom badawczym? Co dostrzegamy „gołym okiem”? I jak patrzymy na twórczość artystów sprzed półwiecza, mając pojęcie o materiałach i narzędziach, którymi się posługiwali oraz znając sekrety ich warsztatu? Co wspólnego z malarstwem ma włoskie słowo „pentimento”, oznaczające skruchę, żal i pokutę? Dlaczego drzewa i dachy w „Widoku Delft” Johannesa Vermeera są niebieskie? I co niegdyś nazywano majstersztykiem?
Grażyna Bastek odpowiada na wiele takich pytań. Zabiera czytelników w ekscytującą podróż do średniowiecznych i nowożytnych pracowni malarskich. Odkrywa zasady funkcjonowania dawnych warsztatów. Opisuje, jak pozyskiwano i wytwarzano materiały, których używano w pracowniach malarskich. Zdradza skomplikowane zasady, reguły i procedury, którymi musieli podporządkować się mistrzowie sprzed wieków. I pokazuje, jak ich dzieła zmieniały się pod wpływem czasu oraz różnorodnych interwencji, którym poddawali je kolekcjonerzy, muzealnicy czy konserwatorzy.
Od późnego średniowiecza do nowożytności
W swoim wyjątkowym opracowaniu, obfitującym w fakty, ciekawostki i liczne ilustracje Grażyna Bastek przekazuje czytelnikom i czytelniczkom ogrom wiedzy oraz efekty lat pracy badawczej. Wydobywa z dzieł intrygujące smaczki, z rozmachem kreśli fascynujące opowieści o sztuce i dzieli się historiami z przeszłości. Autorka zręcznie porusza się po warsztatach dawnych mistrzów europejskich od późnego średniowiecza po kres nowożytności, prezentuje ich dzieła, zwraca uwagę czytających na pozornie nieznaczące i niezauważalne szczegóły. Wyjaśnia terminy, takie jak anamorfoza, perspektywa „da sotto in su”, czy „bozzetto”, „modello” i „ricordo”, by nie brzmiały obco i nie miały przed czytelnikami żadnych tajemnic.
A wszystko ilustruje niezliczoną ilością malarskich reprodukcji, które wypełniają karty „Ilustrownika”. Grażyna Bastek podkreśla, że w swojej książce wystrzega się encyklopedycznego ujęcia, za to pozwala sobie na domysły i fantazje, a nawet odrobinę niepewności. Przede wszystkim jednak dzieli się swoją pasją do sztuki. I udowadnia, że stare technologie, formuły i poszukiwania inspirowały również artystów nowoczesnych i współczesnych: Gustava Klimta, Yves’a Kleina, Francisa Bacona, Anisha Kapoora.
– Mówić o sztuce to sztuka sama w sobie – i Grażyna Bastek jest w niej znakomita. Jej „Ilustrownik” wbrew pozorom nie jest kolejnym słownikiem terminologicznym sztuk pięknych, tylko błyskotliwą, wielowątkową przechadzką po języku, którym przez stulecia obrosła zarówno sama technika tworzenia dzieł, jak i krytyka artystyczna. Przyda się w dyskusjach, przyda się we flircie i przy rozwiązywaniu krzyżówek. Przede wszystkim jednak to znakomita lektura dla przyjemności poznawczej – pisze Jacek Dehnel.
Nie tylko dla miłośników sztuki
Grażyna Bastek, autorka „Ilustrownika”, to historyczka sztuki, publicystka, specjalistka od historii nowożytnego malarstwa europejskiego i technik dawnych mistrzów. Autorka esejów o malarstwie Rozmowy obrazów, wieloletnia współpracowniczka redakcji magazynu „Vogue” i Polskiego Radia. „Ilustrownik” to książka dla tych, którzy dopiero rozpoczynają swoją przygodę z malarstwem dawnym i interesują ich aspekty technologiczne oraz artystyczna gramatyka.
To też wspaniały prezent dla zaawansowanych miłośników sztuki, pragnących poszerzyć swoją wiedzę. Premierze książki będzie towarzyszyła wyjątkowa debata w Muzeum Narodowym w Warszawie. O pisaniu o sztuce i szerzej o popularyzacji sztuki porozmawiają: Grażyna Bastek, Agnieszka Rosales Rodríguez, dyrektorka MNW, prof. Maria Poprzęcka, Zuzanna Stańska, założycielka ArtDaily, i pisarz Jacek Dehnel. Wydarzenie, które odbędzie się 15 października 2024, poprowadzi Emilia Dłużewska.
ILUSTROWNIK. PRZEWODNIK PO SZTUCE MALARSKIEJ
Autorka: Grażyna Bastek
Premiera: 26 września 2024
Wydawnictwo Naukowe PWN
Zobacz również:
