Trzy piramidy w Gizie to jeden z najsłynniejszych i najstarszych zabytków na świecie. Od tysięcy lat przykuwają uwagę swoim ogromem i majestatem, a także atmosferą tajemnicy, która otacza je od wieków. Są jedynymi ocalałymi budowlami z listy siedmiu cudów świata, a w 1979 roku trafiły też na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Co roku przyciągają do siebie miliony zwykłych turystów, egiptologów oraz zwolenników teorii pseudonaukowych.
Skład kompleksu piramid w Gizie
W skład kompleksu piramid w Gizie (obecnie dzielnica Kairu), wchodzą dwie największe budowle zbudowane przez starożytnych Egipcjan – piramida Cheopsa i piramida Chefrena. O połowę mniejsza jest sąsiadująca z nimi piramida Mykerinosa. Nieopodal znajduje się też słynny Wielki Sfinks, mniejsze piramidy, świątynie i grobowce.
Data powstania piramid
Trzy wielkie piramidy powstały w czasie czwartej dynastii. Pierwszą i największą zbudowano dla faraona Cheopsa około 2575 r p.n.e. Budowę nieco mniejszej, przeznaczonej dla syna Cheopsa – faraona Chefrena – ukończono w 2540 r p.n.e. Znacznie mniejsza zbudowana została dla wnuka Cheopsa – Mykerinosa – około 2525 r p.n.e. Pozostałe grobowce i świątynie pochodzą z różnych okresów historycznych.
Jak zbudowano piramidy?
Piramidy w Gizie budowano z różnych materiałów, wapienia, granitu, bazaltu i alabastru. Ogromne bloki kamienne transportowano z kamieniołomu drogą wodną – używając barek pływających po Nilu. Dostarczenie, obrobienie i zainstalowanie milionów kamiennych bloków o wadze od kilku do kilkunastu ton każdy, wymagało tytanicznej pracy i niesłychanych zdolności logistycznych.
Samo przygotowanie miejsca pod budowę było imponującym wyczynem inżynierii budowlanej. Ogromny teren zniwelowano tak, że największe odchylenia wynosiły jedynie dwa centymetry. Kamienne bloki przypływały z kamieniołomów w Asuanie i Tura do przystani rzecznej niedaleko placu budowy, a następnie były przeciągane już do docelowej budowli.
Jeszcze do niedawna naukowcy sądzili, że odbywało się to za pomocą ciągnięcia po mokrym piasku. Najnowsze prace archeologiczne sugerują jednak użycie sań. Materiał dostarczany do piramid wciągany był po rampie o nachyleniu 20 stopni. Odbywało się to stopniowo – robotnicy przesuwali blok w górę, jednocześnie zabezpieczając go przed zsunięciem solidnymi palami.
Historycy uważali wcześniej, że przy budowie kompleksu pracowało przez dziesięciolecia nawet sto tysięcy niewolników. Ostatnie odkrycia dowodzą jednak, że było ich o wiele mniej, a co więcej – byli ludźmi wolnymi. Prace przypominały coś na kształt współczesnych robót publicznych, dobrze płatnych i przeznaczonych dla ochotników. Niedaleko piramid odkryto nawet całe dobrze wyposażone miasteczko, które zamieszkiwali budowniczowie.
Piramidy w Gizie – jakie było ich przeznaczenie?
Piramidy były oczywiście grobowcami faraonów i częścią kompleksu grzebalnego. Według wierzeń Egipcjan, po śmierci dusza człowieka przenosiła się do zaświatów i tak jak w normalnym świecie, potrzebowała do życia wielu przedmiotów. Faraon, postać równa bogom, zasługiwał na pochówek wraz z całym wyposażeniem osobistym i w miejscu, które było równie wspaniałe, jak jego boska postać. W grobowcach największych faraonów, po ich śmierci, składano nawet barki i łodzie.
Powstanie Piramidy Cheopsa
Największa z piramid – piramida Cheopsa (Horyzont Cheopsa zwany też Wielką Piramidą) pierwotnie miała ponad 146 metrów wysokości, a boki rozciągały się na 230 metrów. Ma ona, jak i reszta grobowców z czasów czwartej dynastii, kształt ostrosłupa na podstawie kwadratu. Jeszcze w XIX wieku była ona uznawana za najwyższą budowlę świata. Piramida Cheopsa składa się z około 2,3 miliona bloków wapienia o wadze od 2,5 do 15 ton.
Grobowiec faraona Cheopsa pierwotnie wyłożono z zewnątrz białym, wypolerowanym wapieniem, a jego szczyt zdobił złoty piramidion. Z biegiem czasu większość okładziny została zniszczona, a piramidion zrabowany.
Wewnątrz Wielkiej Piramidy znajduje się kilka pomieszczeń połączonych korytarzami. Najważniejszym z nich jest Komora Króla, w której znajduje się granitowy sarkofag. Niestety, został on zdewastowany i zrabowany, prawdopodobnie wiele wieków temu. Całe pomieszczenie zbudowane jest z płyt granitowych. Ich waga w części sufitowej wynosi aż 400 ton.
Z Komorą Królewską łączy się Wielka Galeria – długi kamienny chodnik o wysokości 8,5 metra i długości 46 metrów. Wykonano ją z polerowanego wapienia, a służyła prawdopodobnie jako magazyn płyt granitowych przeznaczonych do zablokowania dostępu do sarkofagu faraona. W samym centrum piramidy Cheopsa leży pomieszczenie zwane Komorą Królowej. Nie zostało ono w pełni ukończone, wychodzą z niego też ślepe korytarze. Czy w czasie budowy nastąpiła zmiana planów czy robotnicy porzucili pracę nad nim? Tego prawdopodobnie nie dowiemy się nigdy.
Piramida Chefrena
Nieco mniejsza jest piramida Chefrena (Chefren jest Wielki). Wznosi się ona obecnie na wysokość 136 metrów, ale ponieważ ma bardziej strome ściany i została wybudowana na podwyższeniu, sprawia wrażenie wyższej. Boki kwadratowej podstawy mają długość 214,5 metra.
Wykonano ją z wapiennych bloków z kamieniołomów w Abu Simbel. Jako jedyna z trzech największych piramid posiada resztki pierwotnej okładziny wapiennej, którą widać na samym wierzchołku. Poniżej piramidy znajduje się wykuty w skale grobowiec Chefrena.
Piramida Mykerinosa
Ostatnia z piramid (Boska) jest grobowcem Mykerinosa. Długość jej boków to 108 metrów, a wysokość do szczytu – 65 metrów. Wewnątrz budowli znajduje się kilka pomieszczeń. W jednym z nich zbudowano sarkofag z imieniem faraona. Jednak wejście do prawdziwej sali grobowej położone jest niżej. Znaleziono w niej bazaltowy sarkofag z ludzkimi szczątkami. Niestety, zatonął on u brzegów Hiszpanii, wywożony przez brytyjskich rabusiów.
Powstanie Sfinksa
Niedaleko od piramid położony jest monumentalny posąg Wielkiego Sfinksa. Rzeźba przedstawia leżącego lwa z ludzką głową ubraną w chustę nemes – symbol władzy faraona. Wśród naukowców panuje pogląd, że przedstawia ona Chefrena. Sfinks powstał w czasie budowania piramid – około 2500 lat p.n.e. – jednak nie do końca wiadomo, czy data ta odpowiada rzeczywistości.
Sfinks został wykuty w wapiennej skale, w kamieniołomie, z którego brano materiał do budowy piramid. Jedna z teorii głosi, że najpierw wykonano głowę ze skały o antropomorficznym kształcie, a dopiero później dorobiono resztę ciała. Posąg ma 20 metrów wysokości i prawie 73 metry długości, a zwrócony jest twarzą w stronę Nilu.
W swojej historii Sfinks miał wiele okresów wzlotów i upadków. Po prawie tysiącu lat istnienia został odnowiony przez faraona Totmesa IV, który między jego łapami umieścił słynną Stelę Snów. W czasie arabskiej ekspansji rzeźba była systematycznie niszczona.
Również w czasach bardziej nam współczesnych używano jej jako celu dla ćwiczeń artylerzystów. Sfinks przez długie lata był zasypany piaskami pustyni, aż po szyję. Dopiero w XIX wieku rozpoczęły się prace archeologiczne prowadzone przez Giovanni Batistę Caviglię. Naukowiec odkrył Stelę Snu i pozostałości Świątyni Chefrena. Sfinksa odkopano i do dzisiaj znajduje się już pod troskliwą opieką państwa egipskiego.
Piramidy w Gizie i teorie pseudonaukowe
Piramidy i Sfinks trwały przez tysiące lat niezmiennie fascynując ludzi swoim kształtem i rozmiarami. Na przestrzeni dziejów prawdziwy cel ich powstania został zapomniany i zastąpiony różnymi przypuszczeniami. Również w czasach współczesnych powstają na temat piramid różne, nieraz całkiem szalone, teorie pseudonaukowe. Poniżej przedstawiamy kilka z nich.
Kosmici i zaginione cywilizacje
Rozmiar wielkiej piramidy i waga kamiennych bloków, z których powstała nawet w dzisiejszych czasach stanowiłyby poważne wyzwanie dla inżynierów budownictwa. Nic więc dziwnego, że najwięcej teorii dotyczy „ponadnaturalnego” sposobu wykonania tej budowli. Najbardziej znaną z nich jest koncepcja Ericha von Daenikena, który twierdzi, że piramidy zostały zbudowane przez zaawansowaną cywilizację przybyłą spoza Ziemi. Jakkolwiek atrakcyjna dla wielu ludzi, teoria ta nie jest poparta żadnymi dowodami naukowymi.
Magiczne liczby
Kolejna grupa teorii dotyczy dziedziny geometrii i matematyki. Ich celem jest udowodnienie, że wymiary budowli są ściśle związane z różnymi stałymi matematycznymi i odległościami astronomicznymi, na przykład objętość pomnożona przez wysokość da w rezultacie odległość do Księżyca. Pierwszym autorem forsującym ten pogląd był John Taylor, który swoje przemyślenia opublikował w wydanej w XIX wieku książce „The Great Pyramid: Why Was It Build And Who Build It?”. Teoria na pierwszy rzut oka prezentuje się odkrywczo, ale tak naprawdę można ją dopasować do każdego przedmiotu codziennego użytku.
Gwiazdozbiór Oriona
Ciekawą teorię przedstawił w 1994 roku Robert Bauval. Według niej, położenie piramid w Gizie odpowiada położeniu na niebie najważniejszych gwiazd w Pasie Oriona i to ponad 12 tysięcy lat temu. Wynika stąd, że budowle są o wiele starsze, związane ściśle z kultem Ozyrysa utożsamianego z Orionem, a do tego zbudowane przez jakąś zapomnianą, zaawansowaną cywilizację.
12 tysięcy lat?
Podobne poglądy prezentuje amerykański geolog Robert Schoch. Według niego Sfinks nosi ślady erozji wodnej, powstałej przy silnych i długotrwałych opadach deszczu. Takie opady występowały na tym terenie ponad 10 tysięcy lat temu, kiedy cała Sahara była nie pustynią, a żyzną równiną.
Sfinks doczekał się jeszcze jednej teorii autorstwa Roberta Temple. Twierdzi on, że obecna głowa posągu przedstawiająca oblicze faraona nie jest oryginalna. Pierwotnie znajdowała się nań głowa szakala, a cała budowla była hołdem dla boga Anubisa.
Jak wspomniano wcześniej, powyższe teorie nie zostały w żaden sposób udowodnione w sposób naukowy i pozostają nadal w dziedzinie interesujących fantazji. Atmosfera wielkiej tajemnicy otacza piramidy z Gizy od tysięcy lat i jak widać, ma się dobrze i w obecnych czasach.
Piramidy i Sfinks – najstarsze zabytki ludzkości
Piramidy i Sfinks są obowiązkowym miejscem odwiedzin podczas wakacyjnej wycieczki po Egipcie. Warto wybrać się tam chociaż raz w życiu, stanąć pod jednymi z najstarszych zabytków ludzkości i zastanowić się nad ogromem pracy i umiejętności naszych dalekich przodków, które włożyli w zbudowanie tych niesamowitych budowli.
Zobacz również:
