24 października 2025 roku w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie otworzono wystawę Shigeru Bana, która będzie prezentowana przez pięć miesięcy. Pokazuje ona bogactwo dorobku twórcy, w tym innowacyjność w użyciu materiałów, w szczególności drewna i tektury, otwierające oczy nowatorskie rozwiązania konstrukcyjne, zaskakujące niekiedy złożonością, a czasem prostotą relacje przestrzenne oraz różnorodność realizowanych tematów projektowych sięgających od willi dla najbogatszych i siedzib wielkiego biznesu, poprzez publiczne obiekty kultury i projekty wystaw, po obiekty odpowiadające na palące potrzeby społeczne wynikające z dramatycznych wydarzeń takich jak trzęsienia ziemi czy wojny.
Wystawa „SHIGERU BAN. Architektura i działania społeczne”
Wystawa, która wypełniła dwa piętra Galerii Europa – Daleki Wschód, będącej częścią Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manngha, składają się liczne przywiezione z Japonii i z Francji oryginalne makiety, rekonstrukcje kilku mniejszych realizacji Shigeru Bana, liczne rysunki i fotografie, a także tabele i diagramy.
Firma Shigeru Ban Architects posiada trzy biura projektowe: w Tokio, w Paryżu i w Nowym Jorku. Shigeru Ban studiował architekturę na dwóch amerykańskich uczelniach – Southern California Institute of Architecture w Los Angeles i Cooper Union School of Architecture w Nowym Jorku. Prowadzi bądź prowadził zajęcia na licznych uczelniach architektonicznych w Japonii, w Stanach Zjednoczonych i we Francji. Jest też konsultantem Organizacji Narodów Zjednoczonych, a w latach 2021-2024 był uczestnikiem Okrągłego Stołu Nowego Europejskiego Bauhausu – przedsięwzięcia funkcjonującego z inicjatywy przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen.
Liczne współprace i relacja z Polską
Droga zawodowa Shigeru Bana naznaczona jest licznymi współpracami, które były dla japońskiego twórcy źródłem inspiracji. Wśród jego mistrzów byli Arata Isozaki – architekt między innymi krakowskiego Muzeum Manggha, czy architekt nowatorskich struktur Frei Otto. Shigeru Ban współpracuje także z osobami związanymi z miejscami, dla których tworzy. Powołana przez niego organizacja Voluntary Architects Network reaguje na sytuacje kryzysowe. W odpowiedzi na nie Shigeru Ban realizuje projekty społeczne we współpracy z ludźmi będącymi blisko terenów, gdzie są one potrzebne.
Zainteresowanie realizacją projektów o znaczeniu społecznym doprowadziło do powstania relacji Shigeru Bana z Polską. Chęć odpowiedzi na potrzeby osób dotkniętych nasileniem się rosyjskiej wojny przeciwko Ukrainie spowodowała, że w 11 miejscach w Polsce zastosowane zostały opracowane w pracowni japońskiego architekta parawany Paper Partition System, a także przygotowane zostały elementy systemu zastosowane w 12 miejscach w Ukrainie. Rury tekturowe użyte jako elementy Paper Partition System na terenie Polski i Ukrainy zostały podarowane przez polski odział firmy Corex.
Udział w zastosowaniu Paper Partition System miało ponad 150 osób z Polski i przybyłych do Polski z innych krajów. Wysłane do Ukrainy zasłony zastosowane jako część systemu zostały podarowane przez liczne osoby i instytucje. Zespół Jerzego Łątki z Politechniki Wrocławskiej prowadzi prace badawczo-wdrożeniowe związane z kolejnymi projektami Shigeru Bana. Wystawa Shigeru Bana w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Mangghastanie się ważnym wydarzeniem dla polskich architektów i wszystkich osób zainteresowanych architekturą. Sposób jej przygotowania sprawi, iż będzie interesująca zarówno dla profesjonalistów, jak i dla szerokiego grona publiczności.
Kim jest Shigeru Ban?
Shigeru Ban urodził się w 1957 roku w Tokio. Architekturę studiował w Stanach Zjednoczonych: w Southern California Institute of Architecture i Cooper Union School of Architecture, której jest absolwentem. Pracę jako architekt rozpoczął w 1982 roku w pracowni Araty Isozakiego. W 1985 roku założył pracownię Shigeru Ban Architects. W 1995 roku został konsultantem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR), a także założył organizację Voluntary Architects’ Network (VAN) zajmującą się niesieniem wsparcia podczas katastrof. Efektem działalności humanitarnej Shigeru Bana jest wiele realizacji odpowiadających na nagłe potrzeby, w tym wielokrotnie realizowane rozwiązania systemowe, takie jak parawany Paper Partition System zapewniające namiastkę prywatności w miejscach tymczasowego zakwaterowania czy domki Paper Log House o ścianach z rur tekturowych.
Wśród jego dzieł są: Centrum Pompidou w Metzu, Muzeum Sztuki Prefektury Ōita, Centrum Dziedzictwa Góry Fudżi w Shizuoce, centrum muzyki La Seine Musicale, Muzeum Simose w Hiroszimie oraz pawilony na wystawach światowych Expo 2000 w Hanowerze i Expo 2025 w Osace. Jego działalność cechuje nowatorskie zastosowanie rozwiązań konstrukcyjnych i materiałów – w szczególności drewna i papieru. Uhonorowany licznymi odznaczeniami i nagrodami, w tym: francuskim Wielkim Złotym Medalem Akademii Architektury (Grande Médaille d’or de l’Académie d’architecture, 2004), Wielką Nagrodą Architektonicznego Instytutu Japonii (2009), Orderem Sztuki i Literatury (Ordre des Arts et des Lettres) w stopniu komandora (2014), Architektoniczną Nagrodą Pritzkera (2014), japońskim Medalem Honorowym z fioletową wstęgą (2017), Nagrodą Sprawiedliwości Społecznej im. Matki Teresy z Kalkuty (2017), Nagrodą Księżnej Asturii w dziedzinie Zgody (2022), Nagrodą Dyplomacji Kulturalnej Meridian (2022), Światową Nagrodą Kultury ku pamięci Jego Cesarskiej Wysokości Księcia Takamatsu (2024). W latach 2021–2024 był jednym z uczestników Okrągłego Stołu Nowego Europejskiego Bauhausu. Prowadził zajęcia na wielu uczelniach. Obecnie jest profesorem Uniwersytetu Artystycznego Kioto oraz specjalnym profesorem wizytującym Instytutu Technicznego Shibaura.
Kuratorzy wystawy Wystawa „SHIGERU BAN. Architektura i działania społeczne” w Muzeum Manggha
Hubert Trammer
Hubert Trammer (1975) to architekt, nauczyciel i publicsta. Sędzia i współorganizator konkursów architektonicznych. Nominujący do edycji 2015, 2019, 2022 i 2024 Nagrody Architektonicznej Unii Europejskiej im. Ludwiga Miesa van der Rohe. Współlaureat konkursów architektonicznych z Archigrest i Toposcape.
Współpraca między innymi z: Urzędami Miast Lublin, Lwów, Mikołajów, Puławy, Strasburg, Warszawa i Wrocław, Komisją Europejską, Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, niemieckim Federalnym Ministerstwem Edukacji i Nauki, czasopismami Architektura-murator i A10 – New European Architecture, Shigeru Ban Architects, Volunteer Architects Network, Ro3kvit Urban Coalition for Ukraine, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Narodowym Instytutem Architektury i Urbanistyki, Fundacją Twórców Architektury, Stowarzyszeniem Architektów Polskich SARP, Litewską Unią Architektów, holenderską fundacją Architectuur Lokaal, Ogólnopolskim Stowarzyszeniem Studentów Architektury OSSA, ukraińską organizacją Misto Reboot z Łucka, Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Osiedli Mieszkaniowych w Lublinie, Galerią Sztuki Współczesnej Wozownia w Toruniu, Narodową Galerią Sztuki Zachęta, Wydziałem Budownictwa i Architektury Politechniki Lubelskiej, Wydziałami Architektury Politechnik Warszawskiej i Białostockiej, oraz ETH Zürich.
Dominik Lisik
Dominik Lisik (1984) to projektant i krytyk dizajnu urodzony w Krakowie. Ukończył z wyróżnieniem Wydział Form Przemysłowych i równolegle Wydział Architektury Wnętrz na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki. Studiował architekturę w londyńskiej Architectural Association School of Architecture zaś pracę doktorską obronił na Wydziale Wzornictwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Projektant zajmuje się krytyką i promocją polskiego dizajnu i architektury w kraju oraz poza jego granicami.
Jest autorem wielu krytycznych tekstów i wywiadów przygotowanych dla kwartalnika projektowego 2+3D, miesięcznika Architektura-Murator, a także internetowego pisma Formy. Dominik Lisik jest współautorem angielskojęzycznego albumu „Polish Design: Uncut” opisującego polski dizajn po roku 2000 powstałego dla Instytutu Adama Mickiewicza w Warszawie oraz polskiej wersji tej publikacji wydanej przez kwartalnik 2+3D. Projektant od lat zajmuje się badaniami nad kulturą Japońską pod kątem tradycyjnego rzemiosła, wzornictwa, a także historycznej i współczesnej architektury. Stale współpracuje z Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha gdzie realizuje kompleksowe wystawy. Prowadził również wykłady o współczesnym dizajnie w Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK i Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie.
Zobacz również:
- 11 lat wystawy „1000 lat historii Żydów polskich” w Muzeum POLIN
- Signify inwestuje w Polsce. Technologia druku 3D w fabryce w Pile
