Arne Jacobsen – kultowy duński architekt

Arne Jacobsen – twórca duńskiej szkoły projektowania, designer wielu kultowych dzisiaj mebli, ale przede wszystkim architekt tworzący kompleksowe projekty cały zespołów urbanistycznych wraz z otoczeniem i najdrobniejszymi detalami wyposażenia. Najważniejsze fakty z życia tego duńskiego wizjonera i miłośnika modernizmu przedstawiamy poniżej.

Dzieciństwo i nauka w Danii

Arne Jacobsen urodził się 11 lutego 1902 roku w Kopenhadze. Jego ojciec zajmował się handlem dodatkami odzieżowymi, a matka pracowała w banku. Początkowo Jacobsen pragnął zostać malarzem. Miał duży talent, ale wybrał architekturę, jako dziedzinę mogącą zapewnić utrzymanie.

W młodości odebrał solidne wykształcenie kierunkowe. Studiował w Szkole Technicznej w Kopenhadze (1919-1924), a później dostał się do Akademii Sztuk Pięknych w stolicy Danii (1924-1927). Przez pewien czas pracował też w warsztacie kamieniarskim, zdobywając praktyczną wiedzę o budowaniu.

Targi Paryskie

Dla młodego Arne Jacobsena przełomowy okazał się rok 1925. Wtedy to wziął udział w Wystawie Przemysłowej w Paryżu. Na niej Jacobsen zetknął się z przełomowymi ideami Le Corbusiera. Późniejsza wyprawa do Niemiec zaowocowała fascynacją pracami Miesa van der Rohe i Waltera Gropiusa.

Pod ich wpływem Duńczyk zaprojektował galerię sztuki – pracę dyplomową, za którą otrzymał złoty medal. Po zakończeniu nauki Arne Jacobsen rozpoczął praktykę w biurze architekta miasta Poula Holsøe’a.

Futurystyczny „Dom Przyszłości”

Talent Jacobsena został szybko zauważony i doceniony. W 1929 roku młody architekt wraz z Flemmingiem Lassenem zaprojektował “Dom Przyszłości”, którego pełnoskalowy model zaprezentowano na Wystawie Kopenhaskiej.

Budynek łamał wszelkie konwencje. Zbudowany z betonu i szkła, miał spiralny kształt, płaski dach i elektrycznie opuszczane szyby w oknach. W otoczeniu znajdował się prywatny garaż, hangar dla łodzi i lądowisko dla helikoptera.

Kuchnia zaprojektowana do odgrzewania gotowych zestawów obiadowych była w tamtych czasach czymś niezwykłym, podobnie jak zautomatyzowany system przesyłania poczty. Projekt wywarł ogromne wrażenie na odbiorcach i otrzymał główną nagrodę Duńskiego Stowarzyszenia Architektów.

Szybki sukces spowodował, że Arne Jacobsen stał się znany i już rok później mógł otworzyć własne biuro. W ciągu kolejnych lat architekt zaprojektował wiele domów jednorodzinnych w Kopenhadze.

Kąpielisko Bellevue

W tym czasie powstał też jeden z najbardziej rozpoznawalnych i kompleksowych projektów Duńczyka – ośrodek wypoczynkowy w Klampenborgu. Jacobsen pracował nad nim przez kilka lat, stopniowo tworząc koncepcje kolejnych obiektów przy plaży Bellevue.

Arne Jacobsen projektując kąpielisko Bellevue, nie ograniczył się tylko do budynków – kabin plażowych czy wież dla ratowników. Podszedł do zagadnienia całościowo, interesując się każdym aspektem projektu. Osobiście zaprojektował nawet bilety wstępu i stroje dla obsługi.

Charakterystyczny minimalizm i użycie bieli architekt powtórzył w kolejnych realizacjach związanych z regionem – Teatrze Bellevue oraz wizjonerskiej stacji benzynowej Skovshoved Tankstation. Inspiracją dla nich był niemiecki kubizm, głównie osiedle Weissenhof w Stuttgarcie.

Arne Jacobsen wraz z Erikiem Møllerem zdążył jeszcze zaprojektować kontrowersyjny magistrat w Aarhus, kiedy wybuch wojny przerwał jego owocną karierę. Jako osoba pochodzenia żydowskiego, projektant musiał uciekać. Osiedlił się w neutralnej Szwecji i tam doczekał końca działań wojennych.

Projekty osiedli mieszkaniowych

Po powrocie do kraju zajął się wieloma projektami domów prywatnych i osiedli mieszkaniowych. Powstały wtedy między innymi osiedla Søholm I i II w. Klampenborgu, Osiedle Młodych w Hørsholmvej, osiedle domów szeregowych w Søholm czy osiedle „Alléhusene” w Jægersborg Allé.

Duński projektant nie stronił też od projektów budynków użyteczności publicznej. Pracował nad realizacjami ratuszy, szkół i teatrów. Z tego okresu pochodzą magistraty w Rødovre i Glostrup czy szkoły w Haarby i Munkegaard w Kopenhadze.

SAS Royal Hotel w Kopenhadze

SAS Royal Hotel w Kopenhadze był flagowym projektem Arne Jacobsena. Dwudziestopiętrowy budynek w momencie oddania do użytku w 1960 roku był najwyższym wieżowcem w Danii. Inspiracją dla projektu był budynek Skidmore, Owings and Merrill’s Lever House znajdujący się na nowojorskiej Piątej Alei.

Arne Jacobsen zaprojektował nie tylko bryłę hotelu SAS Royal, rozkład pomieszczeń i szczegóły techniczne. Jego praca nie skończyła się na architekturze. Również wystrój wnętrza, projekty mebli i poszczególne elementy wyposażenia zostały stworzone przez duńskiego mistrza designu.

SAS Royal Hotel uważany jest za jeden z pierwszych w pełni designerskich hoteli, stworzonych od podstaw i w całości przez jednego człowieka. Dodatkowo wiele z nowatorskich mebli czy elementów wyposażenia z tego budynku zyskało ponadczasowy, kultowy charakter.

Projekty Egg Chair i Swan

Najbardziej znanymi są futurystyczne krzesła i fotele z serii „Egg” (Jajo) i „Swan” (Łabędź). Ten pierwszy jest modernistycznym meblem przypominającym wycinek skorupki jajka, dostosowany do ciała użytkownika. Fotel składa się ze stalowego szkieletu, który powleczono tkaniną. W komplecie znajdowała się również sofa, której kilka egzemplarzy wykonano dla hotelu.

Kilka lat temu wypuszczono bardzo drogą, limitowaną serię. Potencjalny nabywca musiał być gotów na wydanie 75 tysięcy dolarów za egzemplarz. Fotele z serii „Egg” produkowane są do dzisiaj w designerskiej firmie Fritz Hansen, dla której pracował dawniej Arne Jacobsen.

Krzesła z serii „Swan” produkowane są w tej samej firmie do dzisiaj. Równie futurystyczne z wyglądu, przypominają rozłożony kwiat lub skrzydła łabędzia. Mebel składa się z aluminiowej podstwy i stelażu ze stali nierdzewnej wykończonego skórą lub tkaniną. Do wyboru jest kilka rodzajów tych materiałów. Krzesła „Swan” wykorzystano nie tylko w hotelu. Jacobsen użył ich również w swoim projekcie dla Danmarks Nationalbank.

Niestety, na przestrzeni lat zmieniali się właściciele obiektu i z tego powodu większość autorskich elementów wyposażenia projektowanych przez Arne Jacobsena została zastąpiona tańszymi i powszechnie dostępnymi. Oryginalne wyposażenie pozostawiono jedynie w pokoju o numerze 606, który jest udostępniony dla zwiedzających.

Zlecenie w Oxfordzie i praca za granicą

Międzynarodowa sława, którą przyniósł Jacobsenowi projekt SAS Royal, zaowocowała zleceniem na zaprojektowanie nowej części Uniwersytetu w Oxfordzie – Kolegium św. Katarzyny (St Catherine’s College). Po raz kolejny duński architekt opracował całość projektu – od budynków, przez otaczający je ogród, po wybór gatunków ryb do ogrodowych sadzawek, mebli i zastawy stołowej.

W kolejnych latach architekt projektował budynki głównie za granicą Danii. Jego autorstwa jest ratusz w Moguncji, komercyjny bank w Kuwejcie czy szkoła Christianeum w Hamburgu.

Pod koniec życia Arne Jacobsen pracował nad wieloma budynkami o większej kubaturze. Projektował siedzibę Ambasady Królestwa Danii w Londynie, biuro American Express w Kopenhadze, biurowiec Duński Bank Narodowy i ratusz w niemieckim Castrop-Rauxel. Niestety, nagła śmierć architekta w 1971 roku przerwała prace nad nimi.

Dziedzictwo Jacobsena

Arne Jacobsen stał się prawdziwą ikoną designu i zostawił po sobie bogate dziedzictwo. Chociaż do dzisiaj najbardziej znane i nadal produkowane są meble jego autorstwa, to sam Duńczyk nigdy nie uważał się za projektanta, zawsze na pierwszym miejscu stawiał architekturę.

Jego styl ewoluował z czasem, zaczynając od duńskich tradycji budowania czerwonej cegły, przechodząc coraz bardziej w kierunku modernizmu i minimalizmu. Jego wizjonerskie, niezrealizowane projekty wyprzedziły epokę, możliwości techniczne i świadomość społeczną. Zaprojektowany prawie 100 lat temu “Dom Przyszłości” jeszcze dzisiaj spotkałby trudności realizacyjne i finansowe.

Dzięki Jacobsenowi projektowanie mebli i dodatków urosło do dziedziny sztuki nowoczesnej. Ponadczasowe koncepcje krzeseł i foteli jeszcze dzisiaj wydają się futurystyczne i są chętnie stosowane przez współczesnych projektantów wnętrz.

Sztućce w kosmosie

Nic dziwnego, że elementy wyposażenia zaprojektowane przez Duńczyka znalazły zastosowanie w znanych filmach. Jego słynna, futurystyczna zastawa stołowa z łyżkami dla lewo i praworęcznych wystąpiła w filmie Stanleya Kubricka “2001: Odyseja kosmiczna”, a meble w “Zoolanderze” i “Austinie Powersie”.

Design po duńsku

Projekty Arne Jacobsena zaliczane są dzisiaj do klasyki designu, a ich autor na stałe znalazł miejsce pośród najbardziej znanych designerów, których wizje wyprzedziły swoją epokę i wywarły ogromny wpływ na następne pokolenia. Również jego architektura, choć nie tak przełomowa, jak meble wychodzące spod jego ręki, na trwałe zapisała się w światowym kanonie XX wieku.

Zobacz również: Zaha Hadid – brytyjska królowa architektury | Daniel Libeskind – sylwetka i twórczość architekta