Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project

To pierwszy semestr akademicki od zakoƄczenia budowy Biblioteki im. Jerzego Giedroycia w centrum nowego kampusu uniwersyteckiego. Architekci i konstruktorzy z biura projektowego DEMIURG Project zaprojektowali charakterystyczną pentagonalną bryƂę z otwartym atrium, bawiąc się formą i badając moĆŒliwoƛci modyfikacji typowego ukƂadu funkcjonalnego takich obiektĂłw.

Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku

GƂówny ukƂad urbanistyczny kampusu, wraz z częƛcią wydziaƂów, zostaƂ wybudowany w 2015 roku na podstawie projektu prof. Marka BudzyƄskiego, na terenie byƂych ogródków dziaƂkowych sąsiadujących z Rezerwatem przyrody Las Zwierzyniecki. Teren przeznaczony pod przyszƂą bibliotekę zlokalizowano przy tzw. Placu SƂonecznym – okrągƂym obejƛciu obserwatorium astronomicznego.

Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku – DEMIURG Project

Wytyczne Inwestora

W 2017 roku, na zlecenie Uniwersytetu w BiaƂymstoku, projektanci z biura DEMIURG Project rozpoczęli prace nad projektem koncepcyjnym budynku. Obiekt miaƂ zastąpić rozproszone dotąd archiwa i stworzyć przestrzeƄ odpowiadającą nie tylko obecnym, ale takĆŒe przyszƂym potrzebom pracownikĂłw i studentĂłw. Inwestor, do rozpoczęcia prac, byƂ przygotowany bardzo skrupulatnie. Wczeƛniej przeprowadziƂ badania podobnych obiektĂłw, na podstawie ktĂłrych opracowaƂ zƂoĆŒony i dosyć jednoznaczny program funkcjonalno-uĆŒytkowy.

Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku – DEMIURG Project

W procesie jego powstawania brali udziaƂ inspektorzy wszystkich branĆŒ, osoby odpowiedzialne za codzienną konserwację istniejących obiektĂłw kampusu oraz sami pracownicy, studenci i pracownicy naukowi. Okreƛlono nie tylko parametry wszystkich pomieszczeƄ, ale m.in. wymagania klimatyczne dla przechowywania zbiorĂłw oraz warunki wytrzymaƂoƛciowe i jakoƛciowe wszystkich wbudowywanych materiaƂów. Jak uĆŒytkownicy sami pĂłĆșniej przyznali, spodziewali się, ĆŒe przy tak szczegóƂowych wytycznych, projekt w ĆŒaden sposĂłb ich nie zaskoczy.

Koncepcja architektoniczna

Pod względem samej formy budynku, pomysƂ na pięciokątny ksztaƂt pojawiƂ się szybko i byƂ dla projektantĂłw niejako oczywistą kontynuacją i podkreƛleniem dotychczasowego ukƂadu urbanistycznego opierającego się na wycinkach koƂa. Rozwarty kąt pomiędzy ƛcianami zewnętrznymi przylegaƂ do rozchodzących się promieniƛcie uliczek i wykreƛlaƂ budynek centralny o mocnym ksztaƂcie i zwartej bryle. ByƂa to forma prosta, a w pewien sposĂłb nawiązująca do archetypicznych staroĆŒytnych gmachĂłw.

Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku – DEMIURG Project

Wyzwaniem byƂo natomiast stworzenie ukƂadu funkcjonalnego w tak nietypowym ksztaƂcie. Przede wszystkim, 12 tysięcy metrĂłw bieĆŒÄ…cych zbiorĂłw bibliotecznych miaƂo być skƂadowanych na regaƂach przesuwnych, ktĂłre wymagają pomieszczenia o prostokątnym ksztaƂcie, umoĆŒliwiającego rĂłwnolegƂe rozmieszczenie szyn jezdnych. NaleĆŒaƂo takĆŒe uwzględnić ewentualne powiększanie się magazynu i koniecznoƛć jego rozbudowy w przyszƂoƛci. Przy obliczonej wymaganej powierzchni pomieszczenia, rozrysowano kilkadziesiąt moĆŒliwoƛci o rĂłĆŒnych proporcjach i lokalizacji względem pięciokątnego ksztaƂtu zewnętrznych ƛcian.

Ostatecznie jedna z propozycji pokrywaƂa się z planowanym ksztaƂtem zewnętrznym budynku i umoĆŒliwiaƂa przeprowadzenie wspĂłlnych elementĂłw konstrukcyjnych między kondygnacjami. Centralne ustawienie magazynu byƂo nie tylko symboliczne, ale i funkcjonalne. WokóƂ skƂadnicy zlokalizowano wszystkie biura pracownikĂłw codziennie dziaƂających ze zbiorami, a sam magazyn przy mniejszej iloƛci ƛcian zewnętrznych byƂ mniej naraĆŒony na zmiany temperatury, wilgotnoƛci oraz zƂamania kontroli dostępu.

Z biur natomiast roztaczaƂ się widok na caƂą otaczającą budynek roƛlinnoƛć. Widok z okien pracownikĂłw, chociaĆŒ moĆŒe wydawać się sprawą drugorzędną, byƂ dla architektĂłw jednym z warunkĂłw funkcjonalnych. ZaleĆŒaƂo im, aby osoby spędzające na kampusie najwięcej czasu, staƂy się beneficjentami realizacji idei projektu.

Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku – DEMIURG Project

UkƂad funkcjonalny w projekcie Biblioteki Uniwersyteckiej w BiaƂymstoku

Jak moĆŒna się takĆŒe domyƛlić, sam zaproponowany ukƂad funkcjonalny byƂ dla bibliotekarzy duĆŒym zaskoczeniem. Wszystkie badane wspóƂczesne biblioteki mają wyraĆșny podziaƂ na dwie częƛci – jedną przeznaczoną dla pracownikĂłw oraz drugą dla czytelnikĂłw. W obu obowiązują inne wymagania w zakresie nie tylko funkcjonalnym, ale takĆŒe kontroli dostępu, sterowania klimatem czy obciÄ…ĆŒeƄ konstrukcyjnych.

Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku – DEMIURG Project

CaƂy, opracowany przed rozpoczęciem prac, program inwestycji oraz wstępne dyskusje, takĆŒe skupiaƂy się na takim podziale, rozumianym jako dwa oddzielne skrzydƂa obiektu poƂączone wspĂłlnym holem. Ostatecznie jednak architekci podjęli ryzyko, przenosząc poziomą oƛ funkcjonalną na pƂaszczyznę pionową. Zamiast dzielić budynek na skrzydƂa, na parterze skoncentrowano caƂą strefę dla pracownikĂłw oraz obszerny hol, z ktĂłrego czytelnicy prowadzeni są dalej na piętro i antresolę.

Taki nietypowy ukƂad pozwalaƂ maksymalnie wykorzystać ƛwiatƂo sƂoneczne, odseparować akustycznie rĂłĆŒne częƛci budynku, w niewidoczny sposĂłb zabezpieczyć zbiory przed wyniesieniem, ale takĆŒe najefektywniej wykorzystać przestrzeƄ by wokóƂ obiektu pozostawiono jak najwięcej miejsca na nowe nasadzenia. Tradycyjnie zabudowaną klatkę schodową i windę uzupeƂniono lekkimi i widocznymi schodami ktĂłre nawiązują do ksztaƂtu budynku i Ƃączą kolejne przestrzenie dla czytelnikĂłw, od holu wejƛciowego, przez czytelnię, aĆŒ do sal pracy indywidualnej i grupowej.

Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku – DEMIURG Project

Kontakt ludzi ze zbiorami

Kulminacyjne miejsce doƛwiadczania budynku przeniesiono z holu do czytelni, ktĂłra jako miejsce faktycznego kontaktu ludzi ze zbiorami, miaƂa mieć najbardziej reprezentacyjną rolę. CaƂa przestrzeƄ ma wysokoƛć ponad 5 metrĂłw i otwiera się na wewnętrzne przeszklone atrium. Ciąg okrągƂych filarĂłw wsuniętych do wnętrza pomieszczenia, zatraca granicę pomiędzy przestrzenią wewnątrz i na zewnątrz budynku. ByƂ to takĆŒe zabieg umoĆŒliwiający nieformalne powiększenie czytelni bez przekraczania, ƛciƛle okreƛlonej przez Inwestora, maksymalnej powierzchni uĆŒytkowej.

W czytelni zaprojektowano takĆŒe antresolę, zlokalizowaną przy zewnętrznych ƛcianach budynku, ponad otwartymi magazynami zbiorĂłw. WokóƂ atrium zlokalizowano takĆŒe salę konferencyjną, szkoleniową, a takĆŒe ekspozycję gabinetu Prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego. Wszystkie te pomieszczenia poƂączono wspĂłlną komunikacją, z zachowaniem zasady, ĆŒe przestrzenie dostępne dla wszystkich są zwrĂłcone do otwartego ƛrodka, a te wykorzystywane celowo i objęte kontrolą dostępu znajdują się przy ƛcianach zewnętrznych. Atrium ma być sceną do spontanicznych wydarzeƄ, oddolnych inicjatyw, a takĆŒe samego tworzenia więzi pomiędzy uĆŒytkownikami. Umieszczono na nim niewielką scenę z widownią, miejsce dla niskiej i pnącej roƛlinnoƛci oraz przestrzeƄ dla ruchomych mebli i ekspozycji.

Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku – DEMIURG Project

Mimo tak obszernej funkcji, Architektom z pracowni DEMIURG Project zaleĆŒaƂo, by budynek byƂ przyjazny dla uĆŒytkownikĂłw, a to oznacza w duĆŒej mierze, moĆŒliwoƛć Ƃatwego odnalezienia się w otaczającej przestrzeni. Biblioteka nie jest labiryntem skomplikowanych korytarzy, dƂugich ƛcieĆŒek, ktĂłrymi codziennie ludzie transportują ksiÄ…ĆŒki, a zamiast tego organizmem z widocznym centrum, z ktĂłrego caƂa komunikacja rozchodzi się jak w krwioobiegu.

Forma zewnętrzna

Zewnętrzna forma obiektu miaƂa się przeplatać i uzupeƂniać z wewnętrzną dlatego monochromatyczne i kontrastujące barwy, uwydatniające geometryczny podziaƂ budynku, dominują takĆŒe w ƛrodku. Oscylowanie tylko na odlegƂych fragmentach skali szaroƛci byƂo zamierzone – przez nie budynek jest tƂem, dla otaczającego kontekstu. Z zewnątrz prym wieƛć powinna naturalna roƛlinnoƛć, a wewnątrz rĂłĆŒnokolorowe zbiory ksiÄ…ĆŒek i mediĂłw.

„Pozwoliliƛmy sobie jednak na odrobinę symboliki, tworząc projekt elewacji budynku. Sąsiednie obiekty są od strony Placu SƂonecznego wykoƄczone lustrzanymi taflami, które odbijają okoliczną panoramę drzew. Postanowiliƛmy zinterpretować otaczający krajobraz nowoczesnymi metodami, odbijając na elewacji nie tyle peƂny wizerunek drzew, co ich geometryczne uproszczenie. Ten wspóƂczesny relief, o strukturze przypominającej komputerowy obraz lub wykres, jest na pograniczu ƛwiata tworzonego przez naturę oraz czƂowieka” – wyjaƛnia Inga Rolek, GƂówna Architektka DEMIURG Project.

Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku – DEMIURG Project

Elewacja frontowa byƂa jednym z wielu elementów wpisujących się w kontekst otaczającej nowoczesnej architektury. Poprzednio zbudowane wydziaƂy byƂy ucieleƛnieniem idei symbiozy technologii z lokalnym biomem. Architekci DEMIURG Project nie chcieli naƛladować rozwiązaƄ z poprzednich obiektów, ale za najbardziej szczere uznali zrozumienie i próbę wƂasnej odpowiedzi na problemy, z którymi mierzyli się projektanci sąsiadujących budynków.

„Zamiast analizować sąsiednie budynki, cofnęliƛmy się do artykuƂów z okresu tworzenia kampusu, pisanych przez autorĂłw oraz prof. Marka BudzyƄskiego. DominowaƂy w nich odniesienia do integrowania ludzi z naturą i to wƂaƛnie ten cel takĆŒe sobie wyznaczyliƛmy jako nadrzędny” – wyjaƛniają architekci.

Zaprojektowano obiekt, w ktĂłrym uĆŒytkowanie budynku nie miaƂo koƄczyć się jedynie w zamkniętych ƛcianach, co byƂo wyjątkowym wyzwaniem przy jednoczesnej koniecznoƛci zapewnienia bezpieczeƄstwa zbiorĂłw. Od początku odrzucono wszelkie rodzaje grodzenia terenu, ktĂłre zawsze stanowią elementy architektury wrogiej i ograniczającej. Postanowiono stworzyć teren wokóƂ budynku, w sposĂłb, ktĂłry będzie przeplataƂ funkcjonalnoƛć z naturalnym krajobrazem.

Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku – DEMIURG Project

Retencjonowanie olbrzymich iloƛci wĂłd opadowych rozwiązano poprzez zaprojektowanie kilkunastu pƂytkich stawĂłw, ktĂłre jednoczeƛnie wpƂywają na lokalny mikroklimat, tworzą atrakcyjną przestrzeƄ do czytania na powietrzu, ale takĆŒe będą ĆșrĂłdƂem wody dla lokalnych zwierząt. Drzewa pomiędzy nimi dadzą cieƄ dla ludzi, ale takĆŒe schronienie i nowe siedliska dla miejscowych ptakĂłw. Nie zaprojektowano nawet tradycyjnych nowoczesnych mebli miejskich, a zamiast tego wyrastające z terenu w formie sof i leĆŒanek Ƃawki darniowe.

ChociaĆŒ wszystkie zaprojektowane elementy, byƂy w widoczny sposĂłb dzieƂem czƂowieka, o czym przypominaƂy geometryczne ksztaƂty, miaƂy takĆŒe stać się częƛcią naturalnego biomu i nie tylko być neutralne dla istniejącego otoczenia, ale wręcz dziaƂać na jego korzyƛć.

Pracownia DEMIURG

DEMIURG to doƛwiadczony, interdyscyplinarny zespóƂ kreatywnych osĂłb specjalizujących się w realizacji wszystkich etapĂłw procesu inwestycyjnego. Umiejętnoƛć rozumienia rĂłĆŒnorodnych czynnikĂłw jakie wpƂywają na ostateczny sukces projektu inwestycyjnego sprawia, ĆŒe DEMIURG jest jedną z niewielu firm na polskim rynku, ktĂłre mogą pochwalić się doƛwiadczeniem na wszystkich frontach obsƂugi inwestycyjnej – począwszy od projektu architektonicznego, poprzez jego wykonanie i nadzĂłr inwestorski. Tym, co wyrĂłĆŒnia ludzi tworzących rodzinę DEMIURG, są wysoko rozwinięte umiejętnoƛci interpersonalne. To one tworzą jakoƛciową rĂłĆŒnicę na kaĆŒdym etapie realizacji projektu.

Zdjęcia: Maciej Lulko

Zobacz rĂłwnieĆŒ: PrzestrzeƄ do integracji spoƂecznej w zabytkowym spichlerzu | Centrum Olimpijskie im. Jana PawƂa II w Warszawie

Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Biblioteka Uniwersytecka w BiaƂymstoku od DEMIURG Project - foto Maciej Lulko
Udostępnij ten artykuƂ
Napisane przez

Redaktor w PLN Design

Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
Zapisz się do newslettera
Wpisz szukane sƂowo i kliknij enter