David Chipperfield – brytyjski magik architektury

Sir David Chipperfield to gruntownie wykształcony i utytułowany brytyjski architekt. Swoją karierę rozpoczął w latach osiemdziesiątych XX wieku. Szybko zdobył sławę, przygotowując kilka projektów muzeów. W późniejszym okresie kariery zajmował się też budynkami biurowymi, w tym bardzo okazałym projektem Miasteczka Sprawiedliwości w Barcelonie. Architekt jest również zdobywcą nagrody Pritzkera, którą otrzymał w 2023 roku.

David Chipperfield – architekt kompletny

David Chipperfield urodził się w 1953 roku w Londynie. Od wczesnej młodości interesowała go architektura. W 1976 roku uzyskał dyplom londyńskiej Kingston School of Art. Rok, później został absolwentem prestiżowej uczelni architektonicznej Architectural Association School of Architecture, w której studiowali między innymi Zaha Hadid, Rem Koolhaas czy Frei Otto.

Po zakończeniu nauki młody architekt pracował w biurach kilku uznanych projektantów, takich jak Norman Foster i Richard Rogers. W połowie lat osiemdziesiątych założył własne biuro – David Chipperfield Architects. Firma początkowo zajmowała się głównie projektowaniem wnętrz sklepowych. Współpraca ze znanymi markami w Londynie zaowocowała zamówieniami w Japonii. David Chipperfield stworzył tam wnętrza w Kioto dla Toyoty i Okayamie dla Matsumoto, a w 1989 otworzył przedstawicielstwo w Tokio.

Nagroda Pritzkera 2023 dla Davida Chipperfielda

W 2023 roku zdobył on Nagrodę Pritzkera (Pritzker Architecture Prize), czyli amerykańską nagrodę architektoniczną przyznawaną corocznie najlepszym architektom na świecie. Jej ranga w świecie architektury dorównuje Nagrodzie Nobla w świecie nauki.

– Subtelny, ale zarazem potężny. Stonowany, ale elegancki. Jest płodnym architektem, który jest radykalny w swojej powściągliwości. Demonstruje swoje poszanowanie dla historii i kultury, jednocześnie honorując istniejące wcześniej zbudowane i naturalne środowisko. Zmienia wyobrażenie o funkcjonalności i dostępności nowych budynków, renowacji i rekonstrukcji poprzez ponadczasowy nowoczesny projekt, który stawia czoła pilnym potrzebom klimatycznym. Przekształca relacje społeczne i ożywia miasta – podkreśla Jury Nagrody Pritzkera.

David Chipperfield – wybrane projekty

Muzeum Wioślarstwa

W 1989 roku David Chipperfield rozpoczął prace nad projektem muzeum poświęconemu rzece Tamizie i sportom wioślarskim – River and Rowing Museum w Henley-on-Thames. Na powierzchni 2300 metrów kwadratowych powstał osadzony na betonowych filarach budynek. Swoim kształtem nawiązywał on do okolicznych hangarów na łodzie i stodół. Elewacja z wykonana z surowych desek dębowych pogłębiała jeszcze to podobieństwo. Dach wykonano ze stali, a wejście i sale z ekspozycjami ze szkła. Pełne światła słonecznego muzeum zostało uroczyście otwarte przez Królową Elżbietę II w 1999 roku, zdobywając od razu nagrody „Budynku Roku” i „Muzeum Roku”.

W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych biuro Davida Chipperfielda stworzyło kilka projektów z różnych dziedzin architektury. Były to między innymi ekspozycja botaniczna i hall wejściowy londyńskiego Muzeum Historii Naturalnej (1993), restauracja sieci Wagamama i biurowiec w Dusseldorfie.

Neues Museum i kolejne prace w Niemczech

W 1997 roku David Chipperfield zwyciężył wraz z Julianem Harrapem w konkursie na projekt renowacji i rozbudowy Nowego Muzeum (Neues Museum) w Berlinie. Oryginalny budynek został częściowo zniszczony w nalocie RAF jeszcze w czasie drugiej wojny światowej. Architekci zaprojektowali nowe przestrzenie wystawiennicze oraz centralną klatkę schodową, którą zbudowano z żelbetonu. W innych pomieszczeniach użyto starych cegieł z poprzedniego budynku. Niektóre z nich nosiły ślady zniszczeń wojennych – miało to pomóc w zachowaniu ciągłości historycznej budynku. Nowe Muzeum otwarte zostało przez kanclerz Angelę Merkel w 2009 roku i stało się jednym z największych sukcesów brytyjskiego architekta, otwierając mu drogę do kolejnych projektów w Niemczech.

Jednym z nich było Muzeum Literatury Współczesnej (Literaturmuseum der Moderne) położone w rodzinnym mieście Schillera – Marbachu. Prosta bryła otoczona jest kolumnami zamykającymi część wewnętrzną, w której przechowywane są wrażliwe na światło dzienne manuskrypty. Kompleks położony jest w pięknej okolicy parku miejskiego. Otwarte w 2006 roku muzeum spotkało się z ciepłym przyjęciem krytyki i już rok później projekt Chipperfielda został nagrodzony prestiżową Stirling Prize przyznawaną przez RIBA.

W roku 2003 biuro Davida Chipperfielda opracowało projekt dla innej niemieckiej instytucji. Tym razem chodziło o niewielką galerię sztuki – Gallery Am Kupfergraben 10, położoną w stolicy Niemiec. Budynek powstał jako narożny element starej tkanki miejskiej. Prosta bryła utrzymana w jasnych kolorach wyposażona jest w kilka dużych, niesymetrycznie położonych okien. Elewacja doskonale wpasowuje się w historyczną część Berlina, a duże otwory okienne zapewniają wspaniałe oświetlenie wnętrza światłem dziennym.

Veles e Vents

Kolejny projekt brytyjskiego architekta zrealizowany został w błyskawicznym tempie jedenastu miesięcy (2005-2006). Mowa tu o budynku będącym kwaterą główną regat o Puchar Ameryki, a który postawiono w hiszpańskiej Walencji. Budowla zbudowana jest ze stali i betonu w kolorze białym. Jej forma przypomina odwróconą do góry nogami, schodkową piramidę. Jasny kolor, liczne przeszklenia i wykończenie wnętrz nawiązują do żeglarskiej genezy budynku. Zyskał on nawet wśród miejscowej ludności przydomek „Veles e Vents” – żagle i wiatr. Po raz kolejny koncepcja Chipperfielda przypadła do gustu odbiorcom – gmach otrzymał kilka nagród, w tym Europejską Nagrodę RIBA.

Pierwsze dziesięciolecie XX wieku było dla biura Davida Chipperfielda bardzo owocne. Architekt rozpoczął pracę nad wieloma znaczącymi projektami, w większości związanymi z muzeami i galeriami sztuki. Oprócz nich zajął się też jednym wyjątkowym projektem urbanistycznym o naprawdę imponującej skali. W Barcelonie stworzył w latach 2002-2011 Miasteczko Sprawiedliwości.

Barcelońskie Miasteczko Sprawiedliwości

Miasteczko Sprawiedliwości (Ciutat de la Justícia) powstało w barcelońskiej dzielnicy Sants-Montjuïc. Projekt miał na celu scentralizowanie miejskich instytucji sprawiedliwości. Według koncepcji Davida Chipperfielda zbudowanych zostało dziewięć nowych biurowców oferujących łączną powierzchnię ponad 240 tysięcy metrów kwadratowych.

Na ich niższych poziomach znalazły się sądy różnego rodzaju, a wyżej biura. W kompleksie jest także galeria handlowa, lokale usługowe i mieszkalne. Wszystkie budynki mają podobne, prostopadłościenne bryły. Wykończono je betonem w kilku pastelowych odcieniach. Całość sprawia surowe, ale doskonale przemyślane i ergonomiczne wrażenie.

I kolejne muzea

Rok wcześniej (2002) David Chipperfield rozpoczął pracę nad galerią poświęconą twórczości Barbary Hepworth. The Hepworth Wakefield składa się z dziesięciu trapezoidalnych brył położonych bezpośrednio nad rzeką Calder. Na górnych poziomach budynku znajdują się sale wystawowe doskonale oświetlone światłem wpadającym przez pochylone, przeszklone dachy. Galeria wykończona jest kolorowanym, surowym betonem. Brutalistyczny budynek spotkał się z chłodnym przyjęciem miejscowej ludności, został za to doceniony przez profesjonalistów. W 2012 roku został wybranym przez RIBA Regionalnym Budynkiem Roku.

W latach 2005-2013 David Chipperfield pracował nad projektem rozbudowy Muzeum Sztuki w Saint Louis (USA). Do istniejącego, historycznego budynku zwanego od jego architekta Gilbert Building, dobudowano nowoczesne skrzydło o powierzchni ponad 20 tysięcy metrów kwadratowych. Prosta i elegancka konstrukcja wykończona została szarym betonem z elementami piaskowca, dzięki którym nowy pawilon doskonale harmonizował z poprzednimi galeriami.

W połowie lat dziewięćdziesiątych bogaty meksykański przedsiębiorca Eugenio López Alonso zaczął skupować dzieła sztuki miejscowych artystów. Po kilku latach kolekcja rozrosła się i powstała organizacja Fundación Jumex opiekująca się zbiorami. David Chipperfield otrzymał od niej zlecenie na projekt galerii Museo Jumex mającej powstać w Polanco, niedaleko Mexico City. W 2013 roku nowy budynek został otwarty. Surowa bryła o prostej geometrii wyposażona jest w niesymetrycznie rozmieszczone okna i tarasy. Budynek oparty jest na czternastu kolumnach, a zbudowano go z betonu wykończonego wapieniem. Dzieła meksykańskich artystów wystawione są w galeriach o powierzchni 1600 metrów kwadratowych.

Kolejny projekt związany ze sztuką powstał na rodzinnej ziemi Davida Chipperfielda. Zajął się on w 2006 roku przygotowaniem planów galerii malarstwa współczesnego J.M.W.Turnera. Wysoki na 20 metrów budynek stanął nad brzegiem Morza Północnego w miejscowości Margate, w hrabstwie Północnego Kentu. Galeria składa się z sześciu identycznych brył o prostym kształcie i pochylonych dachach, przez które światło dzienne oświetla zgromadzone zbiory. Jasną elewację wykończono odpornym na warunki atmosferyczne szkłem. Galeria Turner Contemporary została otwarta w 2011 roku i od razu odniosła spory sukces. Warto wiedzieć, że została ona uwieczniona na banknocie dwudziestofuntowym – jako pierwszy współczesny budynek.

Chociaż biuro projektowe Davida Chipperfielda w ostatnich latach skupiło się na projektach muzeów i galerii, nie porzuciło całkowicie prac nad budynkami innego rodzaju. Nadal zajmuje się tworzeniem wnętrz sklepów luksusowych marek – zrealizowało na przykład wystrój wnętrz flagowych punktów sprzedaży w Londynie i Nowym Jorku dla marki Valentino.

Brytyjski architekt opracowuje także koncepcje biurowców i wieżowców. Stworzył, chociażby nową siedzibę dla szkockiego oddziału BBC – BBC Pacific Quay w Glasgow. W przeszklonym biurowcu znalazły się biura i studia telewizyjne, a obiekt oddano do użytku w 2007 roku. Z kolei w Nowym Jorku David Chipperfield stworzył projekt wieżowca o wysokości 123 metrów, nazwanego The Bryant. Budowę zakończono w 2018 roku. Tradycyjnie prosta bryła posiada elewację ze szlifowanego betonu, w którą wpleciono akcenty z marmuru i piaskowca.

Elbtower – hamburski landmark

Chociaż stylowi Davida Chipperfielda brakuje ekstrawagancji Zahy Hadid czy Santiago Calatravy, jego ostatni projekt może wyróżnić się zdecydowanie i stać ikoną miasta, w którym powstaje. Chodzi tu o powstający w Hamburgu wieżowiec Elbtower.

Po zakończeniu budowy w 2026 roku ten mierzący 235 metrów budynek będzie najwyższy w mieście. Smukły, przypominający biały żagiel gmach ma stanąć pomiędzy mostami Elbbrücken. Na trójkątnej działce powstanie kompleks budowli, których zwieńczeniem będzie Elbtower. W pozostałych znajdzie się miejsce na galerie handlowe, restauracje i hotel. Projekt Brytyjczyka stanie naprzeciwko otwartej niedawno filharmonii i będzie stanowił rodzaj bramy do nowej dzielnicy Hafen.

Tekst: Grzegorz Wieczorek

Zobacz również: Frank Lloyd Wright – sylwetka architekta | Jean Nouvel – sylwetka i twórczość architekta