Hans Jørgensen Wegner był jednym z największych mistrzów skandynawskiego designu. Duński artysta szczególnie upodobał sobie prace z drewnem, a jego ponadczasowe projekty ascetycznych mebli, przede wszystkim krzeseł, nadal cieszą się ogromną popularnością i do dziś znajdują się w ofercie wielu ekskluzywnych showroomów.
Spis treści
Hans J. Wegner – utalentowany syn szewca
Hans Jørgensen Wegner urodził się 2 kwietnia 1914 roku w miasteczku Tønder w południowej Danii. Jego ojciec prowadził zakład szewski. Przyszły projektant od urodzenia miał więc do czynienia z rzemiosłem. Bardzo szybko ujawnił się jego talent artystyczny – już od wczesnego dzieciństwa interesował się rysunkiem i rzeźbą, kopiując pracę znajdujące się w miejscowym muzeum. W wieku czternastu lat Wegner zaczął terminować u mistrza stolarskiego H.F. Stahlberga, gdzie stworzył swoje pierwsze meble. Trzy lata później, na swój egzamin czeladniczy, zaprojektował i wykonał damskie biurko. W okresie nauki dużo pracował w drewnie i związał się z tym materiałem do końca swojego życia.
Pracę w warsztacie przerwała mu służba wojskowa, jednak nadal był ściśle związany z rzemiosłem. W 1935 roku obejrzał wystawę przygotowaną przez kopenhaski cech stolarzy i postanowił połączyć swoje zamiłowanie do sztuki z praktyką stolarską i zostać projektantem mebli. Po wyjściu z wojska ukończył kurs meblarski w Duńskim Instytucie Technologicznym, a następnie uczęszczał do Szkoły Sztuki i Rzemiosła w Kopenhadze. Studiował tam pod kierunkiem Orli Mølgaard-Nielsena, który szybko zauważył u niego talent artystyczny. W 1938 Hans Wegner wziął po raz pierwszy udział w wystawie Cechu Meblarskiego, na której zaprezentował Krzesło Stangerup.
Druga wojna światowa
Paradoksalnie, w czasie drugiej wojny światowej kariera Hansa J. Wegnera zaczęła szybko się rozwijać. Już w 1938 roku zaczął pracować nad projektem mebli dla Urzędu Miasta w Aarhus. Projekt opóźnił się jednak i designer poświęcił się innemu – wykonaniem wyposażenia dla Biblioteki Miejskiej w Nyborgu. Zaprojektował dla niej serię drewnianych, funkcjonalnych krzeseł oraz stołków. W kolejnych latach Wegner powrócił do projektu z Aarhus – trzy lata zajęło mu stworzenie kompletnego wyposażenia wnętrz ratusza.
Zdobywający coraz większą sławę projektant został zatrudniony w 1943 roku w FDB Møbler – firmie swojego szkolnego kolegi Børge Mogensena. Wydarzenie to wywarło wielki wpływ na dalszą karierę Duńczyka. Rok później Wegner zastanawiał się nad projektem na chrzciny syna pracodawcy – Petera. W warunkach wojennych, kiedy dostęp do większości materiałów był utrudniony, stworzył dziecięcy mebel złożony z kilku drewnianych płyt, łączonych jak klocki – bez użycia kleju czy gwoździ. Mebel odniósł wielki sukces rynkowy – firma FDB Møbler rozpoczęła jego produkcję, która jest kontynuowana do dziś. W 1944 roku Wegner nawiązał współpracę ze znaną duńską firmą Fritz Hansen, dla której opracował China Chair – krzesło inspirowane chińskimi meblami z okresu dynastii Ming.
Powojenny sukces i Wishbone chair
Po zakończeniu wojny Hans Jørgensen Wegner powrócił do Kopenhagi, obejmując posadę wykładowcy w Duńskiej Szkole Sztuki i Rzemiosła. Jednocześnie pracował nad meblami dla uszkodzonego przez Niemców statku pasażerskiego M/S Venus. W tym okresie designer zaprojektował jedne ze swoich najbardziej rozpoznawalnych modeli krzeseł. Pierwsze było Peacock Chair (1947) wzorowane na Windsor Chair, przypominające stylizowany ogon pawia. Mebel opracowany dla Johannesa Hansena produkowany jest do dzisiaj w firmie PP Møbler.
Rok później Wegner stworzył na wystawę w Museum of Modern Art model FH1936, który posiadał szerokie, pełne oparcie i był efektem pierwszych eksperymentów ze sklejką. W 1949 roku narodziły się Round Chair oraz Krzesło Wishbone (Wishbone Chair), które przez wielu uznane zostało za idealne krzesło. Pierwsze z nich nie było w zamyśle autora przeznaczone do masowej produkcji. Zyskało jednak światową sławę podczas debaty prezydenckiej pomiędzy Kennedym i Nixonem i jest produkowane do dziś. Z kolei Wishbone Chair wykonane zostało z giętego drewna, a jego kształt przypomina wyroby z okresu Dynastii Ming. Bardzo charakterystycznym elementem jest oparcie w kształcie litery Y lub kości zwanej widełkami, której mebel zawdzięcza swoją nazwę. Powojenne projekty szybko zostały dostrzeżone przez dziennikarzy branżowych magazynów i otworzyły projektantowi drogę na zagraniczne rynki.
Ekspansja i problemy na rynku amerykańskim
W 1951 roku powstała firma Salesco A/S, będąca konsorcjum przedsiębiorstw produkujących meble Wegnera. Jej zadaniem była dystrybucja krzeseł, stołów, mebli tapicerowanych, regałów i biurek na rynki krajowe i zagraniczne, w tym amerykański. Początkowe sukcesy zakończyły się bolesną porażką. Źle skonstruowana umowa ograniczała dystrybucję, a ceny duńskich mebli były w USA około 3-4 razy wyższe niż w Europie. Projekty Wegnera nadal wzbudzały duże zainteresowanie i budziły zachwyt, nie przekładało się to jednak na sukces finansowy.
Duńskie projektant w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych opracował wiele niezwykłych modeli. Wygodne, wyściełane Papa Bear Chair (1951) z podłokietnikami przypominającymi łapy niedźwiedzia, funkcjonalne Valet Chair (1953), na którym można było powiesić cały garnitur, futurystyczne, ale wygodne Swivel Chair (1955) oraz zdecydowanie niewygodne, ale zyskujące po wznowieniu produkcji status kultowego Shell Chair (1963). Ulubionym krzesłem samego designera, zaprojektowanym z przymrużeniem oka było jednak okazałe Ox Chair (1960).
Skandynawski styl
W latach siedemdziesiątych Hans J. Wegner związał się bardziej z firmą PP Møbler, która nadal produkuje wiele jego mebli. Równocześnie designer zwrócił się bardziej ku typowo skandynawskiemu stylowi, stosując lżejsze odmiany drewna i jaśniejszą kolorystykę. W 1978 roku zaprojektował model krzesła Ferry Chair jako część wyposażenia promu Dana Anglia. Zasłynęło ono z legendarnej wytrzymałości – jeden z egzemplarzy został zmyty z pokładu i odnaleziony na duńskiej plaży w stanie nadającym się do użytku po niewielkiej renowacji.
Lata siedemdziesiąte to również okres, w którym Wegner zaprosił do współpracy swoje dzieci. Córka Marianne pracowała z nim nad projektem designerskich lamp ulicznych dla Louisa Poulsena, natomiast wraz z synem Peterem stworzył kaplicę na cmentarzu Holstebro. W późniejszym czasie Duńczyk jeszcze kilkakrotnie współpracował ze swoją córką i synem. W kolejnych dekadach, pomimo zmieniających się mód i zainteresowań rynku, ascetyczne i piękne meble wychodzące spod ręki Hansa J. Wegnera wciąż cieszyły się wielkim zainteresowaniem. Projektant wycofał się z pracy w 1993 roku przekazując studio Marienne. Emeryturą cieszył się jeszcze przez czternaście lat – zmarł 26 stycznia 2007 roku. Pochowany został na cmentarzu Mariebjerg w Gentofte, a rzeźbę nagrobną wykonała jego córka wraz z projektantami z PP Møbler.
Bogate dziedzictwo
Hans J. Wegner był jednym z najważniejszych przedstawicieli duńskiej szkoły projektowania. Zostawił po sobie wiele ponadczasowych modeli mebli, z których wiele jest nadal produkowanych. W swoich projektach łączył wymagające techniki stolarskie z naturalnymi materiałami, prostotę z finezją. W czasie swojej kariery był wielokrotnie nagradzany – już w 1951 otrzymał Nagrodę Lunninga i Grand Prix Trienalle Mediolańskiego. W kolejnych latach zdobył między innymi Medale Eckersberga i C.F.Hansena, a także International Design Award. W 1995 został honorowym członkiem Royal Designer for industry by the Royal Society of Arts in London, a w 1997 otrzymał honorowy doktorat Royal College of Art. W sierpniu 1995 roku duńskie Museum Sønderjylland otworzyło stałą wystawę z projektami artysty umieszczoną w zabytkowej wieży wodnej Tønder. Z kolei z okazji setnej rocznicy urodzin Wegnera w kopenhaskim Designmuseum Denmark otwarta została ekspozycja o tytule „Just One Good Chair”.
Zobacz również:
- Patricia Urquiola – historia, biografia i projekty hiszpańskiej projektantki
- Alessandro Mendini – historia włoskiego architekta i designera
