Gustave Eiffel – najbardziej znany konstruktor na świecie

Gustave Eiffel jest chyba najbardziej znanym inżynierem świata. Mimo, że od jego śmierci minęło już prawie 100 lat, w wielu krajach pozostały do dzisiaj dzieła jego inżynierskiego geniuszu – mosty, dworce kolejowe, kościoły i stalowe pałace.

Najsłynniejsze z jego budowli znajdują się oczywiście w Paryżu i Nowym Jorku. Dzieło życia francuskiego inżyniera – Wieża Eiffla – do dzisiaj jest symbolem stolicy Francji. Mniej znany jest jego wkład w budowę ikony Ameryki – Statui Wolności, do której zaprojektował szkielet nośny.

Gustave Eiffel - najbardziej znany konstruktor na świecie
Gustave Eiffel

Życie i kariera Gustave Eiffela są przykładem tego, jak ważne jest urodzenie się w odpowiednim miejscu i czasie, staranne wykształcenie i konsekwentne dążenie do celu. Eiffel był dzieckiem rewolucji przemysłowej, które wykorzystało wszystkie możliwości do rozwoju swojego geniuszu.

Eiffel – rodzina przemysłowców

Jego historia zaczyna się 15 grudnia 1832 roku, kiedy przyszedł na świat jako Alexandre Gustave Bonickhausen dit Eiffel w departamencie Côte-d’Or znajdującym się w północno-wschodniej Francji. Jego rodzice byli emigrantami przybyłymi z Niemiec na początku wieku.

Gustave Eiffel pochodził z bogatej rodziny przemysłowców. Ojciec – Alexandre Bonickhausen dit Eiffel – zajmował stanowisko w administracji francuskiej armii, natomiast matka – Catherine-Mélanie – kierowała odziedziczonym po rodzicach przedsiębiorstwem z branży węglowej. Rodzinny biznes rozrósł się na tyle, że w 1843 roku został sprzedany, zapewniając rodzinie źródło utrzymania na resztę życia.

Edukacja w Dijon i Paryżu

Młody Gustave Eiffel początkowo nie był zbyt pilnym uczniem. Swoją pierwszą szkołę (Lycée Royal w Dijon) ukończył jednak bez problemów. W jego wczesnej edukacji ważną rolę odegrał wujek – Jean-Baptiste Mollerat – pasjonat chemii i właściciel dużych zakładów chemicznych pod Dijon.

Gustave Eiffel - najbardziej znany konstruktor na świecie
Gustave Eiffel

Szacowna szkoła Collège Sainte-Barbe w Paryżu było kolejnym przystankiem na drodze do kariery inżyniera. Po jej ukończeniu Gustave Eiffel dostał się na prestiżową politechnikę École Centrale des Arts et Manufactures. Ukończył ją na 13 miejscu z 80 absolwentów, wybierając chemię jako swoją specjalizację.

Współpraca z Charlsem Nepveu

Koniunktura na rynku i spory z krewnymi spowodowały, że młody absolwent zrezygnował z chemii i zajął się pracą inżyniera. Początkowo został sekretarzem Charlesa Nepveu, który prowadził projekty związane z koleją. Po bankructwie jego firmy Eiffel dostał swoją pierwszą szansę – miał zaprojektować 22-metrowy most kolejowy w Saint Germaine.

Nepveu dostał posadę dyrektora dwóch paryskich fabryk. Ściągnął do siebie Eiffla, oferując mu stanowisko szefa Działu Badań. Jednym z pierwszych zadań młodego pracownika był udział w projekcie mostu o długości 500 metrów nad rzeką Garonną w Bordeaux. W trakcie budowy zastosowano tam wiele innowacyjnych rozwiązań (tarany hydrauliczne i kesony), a Eiffel awansował na stanowisko głównego nadzorcy całości prac.

Gustave Eiffel - najbardziej znany konstruktor na świecie

Most ukończono w 1861 roku, a Gustave Eiffel dał się poznać jako solidny fachowiec. W następnych latach pracował jako niezależny inżynier dla różnych zleceniodawców. Zaprojektował między innymi dworce kolejowe w Tuluzie i Agen, nadzorował też konstrukcję 33 parowozów dla Egiptu. Na odbywającą się w 1867 roku Wystawę Światową przygotował projekt pawilonu wystawowego Galerii Maszyn. Przy okazji tej pracy miał okazję bliżej zapoznać się z technologią obróbki i właściwościami żeliwa.

Powstanie Eiffel et Cie

Zachęcony sukcesami Gustave Eiffel założył w 1866 roku własną fabrykę, a później spółkę – Eiffel et Cie – która mieściła się w Paryżu. Pierwszymi zleceniami były projekty wiaduktów kolejowych, ale bardzo szybko firma zajęła się opracowaniem wielu różnorodnych budowli. Wśród nich znalazł się paryski kościół Notre Dame des Champs, synagoga, teatr i dwie latarnie morskie w Egipcie.

Gustave Eiffel - najbardziej znany konstruktor na świecie
Gustave Eiffel – najbardziej znany konstruktor na świecie

Lata siedemdziesiąte XIX wieku przyniosły spółce Eiffla wiele udanych kontraktów. Firma rozszerzyła swoją działalność poza Europę, szczególnie upodobała sobie obszar Ameryki Południowej. Zbudowała gazownie w Boliwii i Peru, a także kościoły Chile i Peru. Pod względem konstrukcyjnym były to przełomowe projekty. Zbudowane z żelaza, prefabrykowane, łatwe w transporcie i bardzo szybkie w montażu w miejscu docelowym.

Dworzec w Budapeszcie

W 1877 roku powstało jedno z pierwszych słynnych dzieł Gustave Eiffela – budapesztański dworzec kolejowy Budapest Nyugati Pályaudvar. Po raz pierwszy w tego rodzaju budynku zastosowano centralną fasadę z odkrytego metalu z bocznymi budynkami z tradycyjnych materiałów. Obiekt miał 25 metrów szerokości, 125 długości i stał się prekursorem stylu, który przez długie lata stosowano w budownictwie stacji kolejowych.

Most kolejowy Maria Pia

W tym samym roku zbudowany został most Maria Pia nad rzeką Duero w Portugalii. Oszczędny projekt wykonał wspólnik Eiffla – Théophile Seyrig. Ponieważ rzeka w miejscu przecięcia miała do 20 metrów głębokości, a w dodatku dno było niestabilne, konieczne było użycie konstrukcji jednoprzęsłowej z filarami na brzegach. W chwili oddania most Maria Pia posiadał najdłuższe przęsło na świecie, którego długość sięgała 160 metrów. Sam most był długi na 353 metry i wysoki na sześćdziesiąt. Służył portugalskim kolejom aż do roku 1991.

Maria Pia
Most kolejowy Maria Pia

Projekty na całym globie

W kolejnych latach firma Gustave Eiffela projektowała mosty w wielu miejscach na całym świecie. Wśród nich znalazły się Węgry, Portugalia, Wietnam, Egipt, Rumunia, Belgia i Gruzja. Nie zabrakło też Polski – firma Eiffla zbudowała most na Sanie w Przemyślu (1891). W latach 1880-84 powstał Wiadukt Garabit – obiekt bliźniaczo podobny do Maria Pia, który był jednak znacznie okazalszy. Most kolejowy przerzucony nad rzeką Truyère miał 565 metrów długości i przęsło o rozpiętości 165 metrów.

W strefie zainteresowań Gustave Eiffela pozostawały nie tylko mosty. W 1877 zaprojektował Fontannę Trzech Gracji w Peru, latarnię na estońskiej wyspie Ruhu, a w 1882 Grand Hotel Traian w Rumunii. Jednym z ciekawszych projektów było też Nicejskie Obserwatorium Astronomiczne (1886).

Statua Wolności

W 1881 z francuskim projektantem skontaktował się rzeźbiarz Auguste Bartholdi, który pracował nad monumentalną rzeźbą “Wolność rozświetla świat”. Artysta szukał inżyniera, który będzie w stanie opracować szkielet wewnętrzny dzieła. Gustave Eiffel podjął wyzwanie, tworząc opartą na czterech pylonach konstrukcję, która później została pokryta płytami miedzianymi.

Statua Wolności - foto Barth Bailey
Statua Wolności – foto Barth Bailey

Wysoką na 46 metrów rzeźbę zbudowano w zakładach Eiffla. Następnie została ona zdemontowana i wysłana statkiem do USA jako dar Francji dla Narodu Amerykańskiego. 28 października 1886 roku stanęła na postumencie na wyspie Liberty. Od tamtej pory znana jest na całym świecie jako Statua Wolności.

Wieża Eiffla

W 1889 roku w Paryżu miała odbyć się kolejna Wystawa Światowa zorganizowana pod hasłem stulecia Rewolucji Francuskiej. Dwaj inżynierowie z biura Gustave Eiffela – Maurice Koechlin i Émile Nouguier – zaproponowali skonstruowanie z tej okazji gigantycznej wieży zbudowanej ze stali. Konstrukcja miała mieć 300 metrów wysokości i przyćmić pod względem wysokości królujące od tysięcy lat Piramidy w Gizie.

Wieża Eiffla - foto Alex Ovs - Unsplash
Wieża Eiffla – foto Alex Ovs – Unsplash

Eiffel odkupił od swoich pracowników prawa autorskie wraz z prawami do własności intelektualnej projektu. Koncepcja stalowej wieży została oficjalnie zaakceptowana przez władze Francji i w 1886 roku ruszyły prace budowlane. Rozważano kilka lokalizacji dla przyszłej budowli, w końcu wybrano Pole Marsowe.

Inżynieryjne wyzwania

Ze względu na bliskość Sekwany, grunty na placu budowy były podmokłe i niestabilne. Konieczne było wybudowanie czterech betonowych platform wpuszczonych na nawet 16 metrów pod ziemię. Na nich została oparta reszta stalowej konstrukcji. Jej elementy wyprodukowała fabryka Eiffla. Transportowano je na miejsce budowy i montowano za pomocą śrub. Modułowość konstrukcji i sposób jej składania znacznie przyspieszyły prace, które zakończono uroczystym otwarciem w dniu 31 marca 1889.

Wieża Eiffla - foto Muhammed Abiodun - Unsplash
Wieża Eiffla – foto Muhammed Abiodun – Unsplash

Wieża Eiffla zadziwiła świat. Nie tylko była najwyższą konstrukcją stworzoną przez człowieka, ale przy tym oddawała ducha Epoki Przemysłowej. Była uwieńczeniem kariery genialnego francuskiego inżyniera, pomnikiem przypominającym o skromniejszych dziełach ze stali, które zbudował na całym świecie.

Protest artystów

Nie wszyscy byli zachwyceni nową budowlą. Jeszcze przed rozpoczęciem prac wielu słynnych artystów wystosowało list z protestem przeciw jej budowie. Podpisali się pod nim między innymi Aleksandre Dumas i Guy de Maupassant, a obok nich liczni poeci, malarze, a nawet architekci. Wieża jednak powstała budząc wśród paryżan mieszane uczucie. Duża część z nich uznała ją za szkaradną i szpecącą panoramę stolicy. Pierwotnie myślano nawet o jej rozebraniu po 20 latach, na szczęście zwyciężył rozsądek i Wieża Eiffla przetrwała.

Wieża Eiffla - foto Denys Nevozhai - Unsplash
Wieża Eiffla – foto Denys Nevozhai – Unsplash

Gustave Eiffel już nigdy nie zbudował niczego o podobnej sławie. W dalszej części życia zajmował się przeróżnymi projektami, głównie mostów, stacji kolejowych i stalowych pałaców, z których spora część powstała w krajach Ameryki Południowej.

Meteorologia i aerodynamika

Po wycofaniu się z czynnej działalności w firmie konstruktor skupił się na pracach w dziedzinie aerodynamiki, która stawiała wtedy swoje pierwsze kroki. Eiffel zaczął badać właściwości aerodynamiczne różnych materiałów i konstrukcji, wychodząc naprzeciw rozwijającemu się przemysłowi lotniczemu.

Gustave Eiffel - najbardziej znany konstruktor na świecie
Gustave Eiffel

W latach 1905-09 roku zbudował pierwsze laboratorium i tunel aerodynamiczny, który pozwolił na znaczne postępy w badaniach. Przyrządy służące meteorologii i aerodynamice umieścił też na swojej paryskiej Wieży Eiffla. W 1912 przeniósł centrum badawcze do Auteuill, gdzie powstał większy tunel, w którym można było badać modele samolotów.

Równocześnie Gustave Eiffel rozwijał swoje badania nad meteorologią, w czym pomagała stacja meteo, którą założył w Sèvres. Za swoje prace został uhonorowany Medalem Samuela P. Langleya. Francja również doceniła swojego świetnego konstruktora, nadając mu Order Legii Honorowej.

Śmierć genialnego inżyniera

Gustave Eiffel zmarł 27 grudnia 1923 w swoim domu w Paryżu. Wybitny inżynier miał za sobą 91 lat intensywnego życia pełnego wspaniałych konstrukcji, które pomogły kolei zdobywać odległe rejony globu i zapisały nazwisko Eiffel na kartach historii przemysłu.


Zobacz również: Antoni Gaudi – sylwetka i biografia architekta | Ettore Sottsass – architekt, projektant

Udostępnij ten artykuł
Napisane przez

Redaktor w PLN Design

Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
Zapisz się do newslettera
Wpisz szukane słowo i kliknij enter