Ieoh Ming Pei – sylwetka i projekty amerykaƄskiego architekta

Ieoh Ming Pei naleĆŒaƂ do najwybitniejszych architektĂłw XX wieku. StworzyƂ wiele imponujących i znanych na caƂym ƛwiecie budynkĂłw. Do jego najwaĆŒniejszych dzieƂ naleĆŒÄ… Piramida Luwru oraz wieĆŒowiec Bank of China w Hong-Kongu. OprĂłcz nich ten niezwykle pƂodny twĂłrca zaprojektowaƂ wiele budynkĂłw uĆŒytecznoƛci publicznej – muzeĂłw, bibliotek, obiektĂłw sakralnych, a nawet wieĆŒ kontroli lotĂłw na rĂłĆŒnych lotniskach.

Z Chin do USA

Ieoh Ming Pei przyszedƂ na ƛwiat 26 kwietnia 1917 roku w chiƄskim Guangzhou. Jego pochodząca z elity rodzina przeniosƂa się do Hong-Kongu i tam przyszƂy architekt zacząƂ swoją edukację. Lata szkoƂy ƛredniej spędziƂ w Szanghaju, pĂłĆșniej wyjechaƂ do USA studiować architekturę. UczyƂ się na Uniwersytecie Pensylwanii, dyplom obroniƂ na Massachusetts Institute of Technology, a tytuƂ magisterski zdobyƂ na Harvardzie.

Ieoh Ming Pei - amerykaƄski architekt modernistyczny i postmodernistyczny
Ieoh Ming Pei

Jak sam wspominaƂ, studia daƂy mu solidne podstawy dotyczące techniki budowania, jednak nie byƂ zadowolony z przywiązania wykƂadowcĂłw do architektury staroĆŒytnej. Sam Pei zafascynowany byƂ nowoczesnoƛcią – podziwiaƂ Le Corbusiera i Franka Lloyda Wrighta. Po zakoƄczeniu wojny juĆŒ jako wykƂadowca wrĂłciƂ na Harvard, gdzie zetknąƂ się z innymi zwolennikami nowoczesnej myƛli architektonicznej – Marcelem Breuerem i Walterem Gropiusem.

Nagradzany styl

Na przeƂomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych pracowaƂ dla firmy Webb and Knapp, pĂłĆșniej zaƂoĆŒyƂ wƂasne biuro architektoniczne, w ktĂłrego kolejnych odsƂonach dziaƂaƂ aĆŒ do ƛmierci w wieku 102 lat. W czasie swojej kariery Ieoh Ming Pei wypracowaƂ wƂasny, rozpoznawalny styl. TworzyƂ architekturę modernistyczną, z wpƂywami kubistycznymi. Swoje projekty opieraƂ na czystej formie prostych bryƂ geometrycznych – prostopadƂoƛcianĂłw, stoĆŒkĂłw i walcĂłw.

Ieoh Ming Pei - amerykaƄski architekt modernistyczny i postmodernistyczny
Ieoh Ming Pei

Za swoje przeƂomowe dzieƂa otrzymaƂ wiele międzynarodowych wyrĂłĆŒnieƄ. WƛrĂłd tych najwaĆŒniejszych znalazƂa się japoƄska nagroda dla twĂłrcĂłw sztuki Praemium Imperiale, ZƂoty Medal AmerykaƄskiego Instytutu Architektury, ZƂoty Medal KrĂłlewskiego Instytutu ArchitektĂłw Brytyjskich czy amerykaƄski Medal Wolnoƛci. W 1983 otrzymaƂ teĆŒ najbardziej prestiĆŒowe wyrĂłĆŒnienie w ƛwiecie architektury – Nagrodę Pritzkera. Z jej częƛci pieniÄ™ĆŒnej Ieoh Ming Pei sfinansowaƂ program stypendialny dla chiƄskich studentĂłw pragnących uczyć się architektury w USA.

Ieoh Ming Pei – wybrane projekty

Ieoh Ming Pei stworzyƂ wiele niezapomnianych dzieƂ architektury rozsianych w wielu krajach na caƂym ƛwiecie. PoniĆŒej przedstawiamy ich skromny wybĂłr.

Kaplica Pamięci Henry’ego W. Luce – Taichung (Tajwan)

ChrzeƛcijaƄska kaplica poƛwięcona pamięci amerykaƄskiego misjonarza Henry’ego W. Luce zbudowana zostaƂa w 1963 roku na terenie Uniwersytetu Tunghai. Projekt przygotowali Ieoh Ming Pei i Chi-kuan Chen. Budynek wysoki na okoƂo 19 metrĂłw staƂ się centralnym obiektem kampusu studenckiego.

Ieoh Ming Pei - Kaplica Pamięci Henry'ego W. Luce - Luce Memorial Chapel - foto xiquinhosilva
Luce Memorial Chapel – foto xiquinhosilva

Uwagę zwraca piękna forma kaplicy. To stylizowany stoĆŒek przypominający dƂonie zƂoĆŒone do modlitwy. Wnętrze obiektu pozbawione jest filarĂłw i zachwyca geometrycznym ornamentem stropu. ƚwiątynia, podobnie jak kilka innych obiektĂłw z tamtego okresu, wzorowana byƂa na sƂynnym Pawilonie Philipsa zaprojektowanym przez Le Corbusiera na targi Expo 58.

Laboratorium Mesa – Boulder (Kolorado)

Budynki Laboratorium Mesa w gĂłrzystym Kolorado byƂy pierwszym projektem Ieoh Ming Pei znajdującym się poza przestrzenią miejską. Zamawiającym byƂo Narodowe Centrum Badania Atmosfery, a sama budowla kosztowaƂa okoƂo 4,5 miliona dolarĂłw.

Ieoh Ming Pei - Laboratorium Mesa - Mesa Lab - foto Tom Ross
Mesa Lab – foto Tom Ross

Laboratorium zbudowane zostaƂo z betonu zmieszanego z występującym w okolicy, rĂłĆŒowym pigmentem. Ich elewacje zostaƂy ręcznie wykoƄczone, tworząc rodzaj nieregularnej pƂaskorzeĆșby. Przypominające wieĆŒe budowle zajmują powierzchnię okoƂo 2,3 kilometra kwadratowego i są rozrzucone w nieregularny sposĂłb. ChociaĆŒ zaprojektowano je w stylu modernizmu, to duĆŒy wpƂyw na ich ksztaƂt i kolor miaƂy teĆŒ tradycje budowlane zamieszkującego okolicę, indiaƄskiego plemienia Anasazi.

Muzeum Sztuki imienia Herberta F. Johnsona – Ithaca

Muzeum Johnsona powstaƂo w 1973 roku na terenie kampusu Uniwersytetu Cornella w stanie Nowy Jork. Projekt stanowiƂ wyzwanie dla Ieoh Ming Peia – przyszƂy budynek musiaƂ pomieƛcić ponad 35 tysięcy eksponatĂłw, a jednoczeƛnie jego bryƂa nie mogƂa przesƂaniać panoramy pobliskiego jeziora Cayuga.

Ieoh Ming Pei - Muzeum Sztuki imienia Herberta F. Johnsona - Herbert F. Johnson Museum of Art
Herbert F. Johnson Museum of Art

Architekt znalazƂ bardzo eleganckie rozwiązanie tego problemu. PowstaƂa bryƂa z betonu o wysokoƛci szeƛciu pięter, z piątą kondygnacją podpartą na surowych filarach. Otwarta przestrzeƄ wewnątrz budowli pozwala na oglądanie jeziora poƂoĆŒonego na tyƂach muzeum. Prosta geometria budynku spodobaƂa się krytykom, ktĂłrzy przyrĂłwnywali go do ogromnej maszyny do szycia.

Ratusz w Dallas

Po zamachu na prezydenta Kennedy’ego miasto Dallas cieszyƂo się bardzo zƂą sƂawą. WƂadze staraƂy się ocieplić jego wizerunek, między innymi poprzez program stworzenia nowoczesnej architektury. Jednym z jej przykƂadĂłw miaƂ być nowy Ratusz, do ktĂłrego zaprojektowania zaproszono Ieoha Ming Peia.

Ieoh Ming Pei - Ratusz w Dallas - Dallas City Hall
Dallas City Hall

Architekt stworzyƂ awangardowy projekt stworzony na bazie odwrĂłconej piramidy. Betonowa bryƂa ma wysokoƛć siedmiu pięter, z ktĂłrych kaĆŒde kolejne ma większą powierzchnię. Pierwotny projekt nie przewidywaƂ filarĂłw – budynek zachowywaƂ stabilnoƛć bez nich. ZostaƂy jednak dodane na polecenie burmistrza Dallas, a przy okazji umieszczono w nich klatki schodowe. Co ciekawe, odwaĆŒny ksztaƂt bryƂy nie tylko cieszy oczy miƂoƛnikĂłw architektury, ale teĆŒ chroni odwiedzających przed palącym, teksaskim sƂoƄcem.

Biblioteka i Muzeum Johna F. Kennedy’ego – Boston

Projekt Biblioteki i Muzeum Kennedy’ego to przykƂad przezwyciÄ™ĆŒania wielu trudnoƛci, ktĂłre towarzyszą architektom w czasie ich pracy. Ieoh Ming Pei zwyciÄ™ĆŒyƂ w konkursie na budowę obiektu juĆŒ w roku 1964. Przez kilka następnych lat projekt odwlekano, trwaƂy dyskusje polityczne i zbiĂłrka funduszy. Wreszcie w 1977 roku rozpoczęto budowę, ale na zupeƂnie innej niĆŒ początkowa dziaƂce. Plac budowy okazaƂ się dawnym ƛmietniskiem, z ktĂłrego uwalniaƂ się Ƃatwopalny metan – byƂ jednak poƂoĆŒony w znakomitej lokalizacji.

Ieoh Ming Pei - Biblioteka i Muzeum Johna F. Kennedy'ego - Boston - John F. Kennedy Presidential Library and Museum
John F. Kennedy Presidential Library and Museum

Mimo tych przeciwnoƛci powstaƂ piękny budynek zƂoĆŒony z kilku prostych bryƂ. Jak często w projektach Pei, podstawą byƂy prostopadƂoƛciany i walce. Obiekt zƂoĆŒony byƂ z betonowej wieĆŒy, przylegającego do niej szklanego pawilonu i dwĂłch kolistych bryƂ, w ktĂłrych umieszczono sale widowiskowe. Niestety, budĆŒet nie pozwoliƂ na uĆŒycie szlachetnych materiaƂów wykoƄczeniowych – elewacja biblioteki pozostaƂa betonowa.

Fountain Place – Dallas

Wybudowany w 1986 roku wieĆŒowiec Fountain Place to jeden z licznych wysokich budynkĂłw, ktĂłre stworzyƂ ten amerykaƄski architekt modernistyczny. Wysoka na 220 metrĂłw szklana wieĆŒa ma niezwykle prosty i elegancki ksztaƂt. PĂłĆșnomodernistyczny budynek liczy 60 pięter i jest piątym, najwyĆŒszym wieĆŒowcem Dallas. Swoją nazwę zawdzięcza placowi u swych stĂłp, na ktĂłrym zamontowano 172 ruchome fontanny. Początkowo chciano zbudować bliĆșniacze wieĆŒe, ale kryzys naftowy pokrzyĆŒowaƂ te plany.

Ieoh Ming Pei - Fountain Place - foto Andreas Praefcke
Fountain Place – foto Andreas Praefcke

Bank of China – Hong Kong

WieĆŒa mieszcząca gƂówną siedzibę Bank of China to jeden z flagowych budynkĂłw, jakie zaprojektowaƂ Ieoh Ming Pei. Ogromny wieĆŒowiec o wysokoƛci 367 metrĂłw byƂ w chwili powstania najwyĆŒszym budynkiem miasta i caƂego kontynentu azjatyckiego. Budowla powstaƂa w centrum Hong-Kongu w 1990 roku – po pracach trwających pięć lat. Po jej ukoƄczeniu pracownicy Bank of China dostali do swojej dyspozycji 72 piętra i 135 tysięcy metrĂłw kwadratowych powierzchni uĆŒytkowej.

Ieoh Ming Pei - Bank of China - Hong Kong
Bank of China – Hong Kong

WieĆŒowiec podtrzymują cztery naroĆŒne kolumny, na ktĂłre przenosi się caƂy ciÄ™ĆŒar budynku. Konstrukcja opiera się na kompozytowej ramie przestrzennej, a elewacja pokryta jest szkƂem tworzącym trĂłjkątny wzĂłr. Co ciekawe, co do ksztaƂtu budynku mieli liczne zastrzeĆŒenia znawcy cenionego w Azji feng shui. Podczas budowy zrealizowano niektĂłre z ich pomysƂów, a sam budynek staƂ się po ukoƄczeniu ikoną miasta.

Piramida Luwru – ParyĆŒ

Z caƂą pewnoƛcią szklana piramida w Luwrze jest najbardziej znanym, ale teĆŒ najbardziej kontrowersyjnym dzieƂem amerykaƄskiego projektanta. Budowla powstaƂa w 1989 roku z inicjatywy Prezydenta Francji, a skƂadają się na nią 673 szklane tafle. KsztaƂt i nachylenie konstrukcji (51 stopni) wzorowane są oczywiƛcie na piramidzie Cheopsa. Pod wysoką na ponad 21 metrĂłw budowlą znajduje się gƂówne wejƛcie do muzeum.

Ieoh Ming Pei - Piramida Luwru - ParyĆŒ - Pyramide du Louvre
Pyramide du Louvre

Gotowa piramida wywoƂaƂa we Francji falę kontrowersji. Przede wszystkim zarzucano jej brak harmonii z renesansowym paƂacem. Wskazywano teĆŒ na symbolikę – w StaroĆŒytnym Egipcie piramidy byƂy symbolem ƛmierci. PoniewaĆŒ pomysƂodawcą projektu byƂ Francois Mitterand, jego przeciwnicy nazywali nowe wejƛcie do Luwru Piramidą Faraona Francoisa – przejawem megalomanii byƂego prezydenta. NiezaleĆŒnie od tych zarzutĂłw dzieƂo Ieoha Minga Pei na staƂe wpisaƂo się w krajobraz ParyĆŒa i dzisiaj jest jedną z jego ikonicznych budowli.

Muzeum Sztuki Islamskiej – Doha

Jednym z ostatnich dzieƂ Ieoh Ming Peia jest Muzeum Sztuki Islamskiej znajdujące się w stolicy Kataru. Ogromny budynek o dƂugoƛci siedmiu kilometrĂłw powstaƂ na sztucznym póƂwyspie. SkƂada się naƄ pięciopiętrowa częƛć gƂówna poƂączona z kopuƂą oraz wieĆŒÄ…. Wszystkie budowle nawiązują do tradycyjnej sztuki arabskiej. Wewnątrz kompleksu o powierzchni 45 tysięcy metrĂłw kwadratowych zgromadzono ekspozycje związane ze sztuką islamu z okresu ostatnich 1400 lat – starodruki, uzbrojenie, biĆŒuterię, ceramikę, a nawet gry planszowe.

Ieoh Ming Pei - Muzeum Sztuki Islamskiej - Doha - Museum of Islamic Art
Museum of Islamic Art

Zobacz rĂłwnieĆŒ: Alvaro Siza – sylwetka i projekty portugalskiego architektka | Hans Hollein – sylwetka i projekty architekta

Udostępnij ten artykuƂ
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
Zapisz się do newslettera
Wpisz szukane sƂowo i kliknij enter