Jean Nouvel – sylwetka i twórczość architekta

Jean Nouvel to francuski architekt, który nie tylko tworzy niezapomniane projekty doceniane przez jury wielu konkursów, ale też aktywnie działa w sferze społecznej i politycznej. Wymyślone przez niego budynki stoją głównie we Francji, Stanach Zjednoczonych i krajach arabskich. Jednak najsłynniejszym z nich – wieżą Torre Agbar – może pochwalić się Barcelona.

Bezpieczny wybór – architektura

Jean Nouvel przyszedł na świat 12 sierpnia 1945 roku we francuskiej miejscowości Fumel. Jego rodzice byli nauczycielami i z racji wykonywanego zawodu rodzina często zmieniała miejsce zamieszkania. Nastoletni Nouvel, za ich namową, interesował się matematyką i językami obcymi. Szybko jednak odkrył w sobie talent do rysunku. Jako przedmiot studiów wybrał architekturę – dziedzinę dającą lepsze perspektywy finansowe niż czysta sztuka.

Przyszły architekt nie dostał się na uczelnię w Bordeaux. Przeniósł się do stolicy i tam zajął pierwsze miejsce wśród kandydatów do słynnej paryskiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych (ENSBA). Już w trakcie trwania studiów zaczął zarabiać jako asystent w biurze architektonicznym Claude Parenta i Paula Virillio. W czasie trzech lat pracy miał okazję stać się kierownikiem dużych projektów mieszkaniowych.

Ateliers Jean Nouvel

Po obronie dyplomu w 1975 roku Jean Nouvel wraz z Françoisem Seigneurem założył własną firmę. Była to pierwsza z jego licznych spółek architektonicznych. Na przestrzeni lat kilkukrotnie zmieniał swoich wspólników, a w 1994 roku stworzył wraz z Michelem Pélissié biuro Ateliers Jean Nouvel, w którym projektuje do dnia dzisiejszego.

Obecnie jest to jedna z największych firm architektonicznych we Francji. Główne biuro w Paryżu zatrudnia 140 pracowników. Kolejni pracują w zagranicznych filiach w Barcelonie, Genewie, Madrycie i Rzymie. Ateliers Jean Nouvel pracuje równolegle nad wieloma projektami czekającymi na realizację w kilkunastu krajach na całym świecie.

Od momentu ukończenia studiów Jean Nouvel zaprojektował wiele budynków, które na zawsze wpisały się w historię nowoczesnej architektury. Styl francuskiego architekta miał swoje korzenie w modernizmie, jednak szybko został dostosowany do autorskich koncepcji. W architekturze Nouvela wielką rolę odgrywa kolor i światło, a także ruchome elementy, dzięki którym można je zmieniać.

Jean Nouvel – najbardziej znaczące projekty

Poniżej prezentujemy subiektywną listę dziesięciu projektów, które wyszły spod ręki Jeana Nouvela. Jest to tylko niewielki wycinek z jego portfolio, prezentujący budowle powstałe na różnych etapach jego kariery i w różnych miejscach na świecie.

1987 – Instytut Świata Arabskiego (Paryż)

W 1981 roku biuro Ateliers Jean Nouvel dość niespodziewanie zwyciężyło w konkursie na budowę nowej siedziby Institut du Monde Arabe, czyli organizacji zrzeszającej 18 krajów arabskich, która miała na celu promować ich kulturę i sztukę.

Do 1987 roku powstał położony nad Sekwaną budynek o powierzchni użytkowej prawie 17 tysięcy metrów kwadratowych. Tym, co wyróżniało go spośród innych, była fasada od strony rzeki. Zbudowano ją z kwadratowych, szklanych płytek, zaopatrzonych w rodzaj metalowych przesłon. Ściana wygląda jak arabska mozaika, a reagujące na światło przesłony regulują jego dopływ do pomieszczeń. To przełomowe rozwiązanie rozsławiło nową siedzibę Instytutu Świata Arabskiego i jej projektanta.

1994 – Muzeum Sztuki Współczesnej Fundacji Cartiera (Paryż)

Założone przez znanego producenta biżuterii i dóbr luksusowych muzeum sztuki w 1994 roku przeniosło się do budynku zaprojektowanego przez Nouvela. Budowla ma wysokość ośmiu metrów i położona jest w zadrzewionym ogrodzie. Jej elewacje wykonano ze szkła na stalowym rusztowaniu. Bardzo ważną rolę odgrywa w niej oświetlenie, które może być dowolnie zmieniane. Dzięki temu bryła nie jest nudnym monolitem. Gra światłem i kolorem zmienia ją w zależności od pory doby i okoliczności.

2001 – Złoty Anioł (Praga)

Na praskim Skrzyżowaniu Anioła, w miejscu dawnej apteki pod tą samą nazwą, powstał kompleks administracyjno-usługowy Złoty Anioł (Zlatý Anděl). Bryła budynku składa się z zakrzywionych linii, które formują kilkupiętrowy, szklany budynek. Bardzo ciekawa jest jego elewacja. Znajdują się na niej cytaty z dzieł znanych pisarzy tworzących w stolicy Czech. Wśród nich są Franz Kafka, Gustav Meyrink, Rainer Maria Rilke czy Guillaume Apollinaire. Na szkle umieszczono też kilkupiętrowy portret anioła-stróża. Wykonano go w specjalnej technice, w której obraz powstał z prawie 150 milionów foliowych kropek.

2005 – Torre Agbar – Torre Glòries (Barcelona)

Szesnastego września 2005 roku Król Hiszpanii Juan Carlos uroczyście otworzył barceloński wieżowiec Torre Agbar. Liczący 144 metry wysokości budynek stał się kwaterą główną firmy energetycznej Agbar. Nietypowa faktura i kształt projektu inspirowane były wyglądem pobliskiego masywu górskiego Montserrat oraz świątynią Sagrada Familia Antonio Gaudiego.

Torre Agbar zbudowano z betonu pokrytego szklaną elewacją. Umieszczono w niej 4,5 tysiąca diod LED, dzięki którym można dowolnie zmieniać nocne oświetlenie fasady. Wieżowiec posiada również systemy ekranów regulujących natężenie światła słonecznego i zmniejszających zapotrzebowanie na energię. Niezwykły kształt i zmienna faktura fasady wieży sprawiły, że stała się ona jednym z najbardziej rozpoznawalnych obiektów w mieście i rozsławiła szeroko nazwisko jej projektanta.

2006 – Teatr Guthrie (Minneapolis)

W 2006 roku niedaleko rzeki Mississipi powstał teatr miejski Guthrie. Na powierzchni 26,5 tysiąca metrów kwadratowych znajdują się trzy sceny, z których największa ma pojemność 1100 miejsc. Teatr składa się z kilku brył utrzymanych w ciemnym kolorze. W oczy rzuca się wystająca z bryły i wysunięta nad rzekę kładka, która unosi się w powietrzu bez żadnych dodatkowych podpór. Jean Nouvel i tutaj postawił na grę świateł i kolorów. Elewacja pokryta jest diodami LED w jaskrawych kolorach, które oświetlają wielkogabarytowe zdjęcia z granych przedstawień.

2010 – 100 11th Avenue (Nowy Jork)

Dwadzieścia jeden pięter, które mogą spowodować prawdziwy oczopląs. Budynek mieszkalny położony w Nowym Jorku łagodnie zakrzywia się na prawie całej wysokości. Od strony południowej i zachodniej jego ściany pokrywa fasada złożona z przepuszczających światło słoneczne zasłon, które można zamykać i otwierać. Jej wygląd został zainspirowany fasetkowymi oczami owadów, a złożona jest z 1647 rodzajów płytek. Z kolei strona wschodnia i północna wykończona jest czarną cegłą. Złożoność elewacji sprawia, że budynek z każdego miejsca prezentuje się inaczej.

2014 – One Central Park (Sydney)

Budynek One Central Park położony na przedmieściach Sydney to przykład przełomowej architektury, nowego podejścia do organizacji przestrzeni miejskiej i jej połączenia ze środowiskiem naturalnym. Dwie wieże o prostych, geometrycznych kształtów, dosłownie porośnięte są dywanem roślin. Ściany pokrywają wertykalne ogrody, krzewy i inne rośliny obecne są też na tarasach i balkonach. W górnej części budynku zamontowany jest ogromny zespół ruchomych luster słonecznych, które przekierowują światło atrium, basen i korytarze. Przekraczające 100 metrów wysokości wieże stanowią współczesną wariację na temat babilońskich Wiszących Ogrodów.

2015 – Filharmonia Paryska

W 2007 roku Jean Nouvel zwyciężył w konkursie na nową siedzibę Filharmonii Francuskiej. Prace odwlekały się przez dłuższy czas, aż w końcu zostały zakończone w 2015 roku. Odważny budynek o przypominających nieregularną muszlę kształtach wzbudził wiele kontrowersji. Na pewno jednak nie można nazwać go pospolitym. We wnętrze największej sali miejsca może zająć 2400 słuchaczy, a przestrzeń wypełniona jest nieregularnymi kształtami balkonów, które wydają się być zawieszone w powietrzu.

2017 – Luwr (Abu Zabi)

W Zjednoczonych Emiratach Arabskich powstał projekt zbudowania nowego muzeum sztuki, w którym prezentowano by prace z całego świata. Do jego realizacji wybrany został Jean Nouvel. Powstał niezwykły zespół 55 budynków przykrytych ogromną kopułą. Ma ona 180 metrów średnicy i waży 7,5 tysiąca ton. Jej powierzchnia pełna jest otworów przepuszczających światło słoneczne do galerii poniżej. Do samego muzeum można dostać się stałym lądem lub wpłynąć łodzią. Ze względu na kluczowy w projekcie udział francuskich specjalistów-muzealników, projekt zyskał miano Luwru z Abu Zabi.

2019 – Muzeum Narodowe (Doha)

W niedalekim Katarze Jean Nouvel stworzył projekt innego muzeum. Tym razem budynek swoim wyglądem nawiązuje do róży pustyni – nieregularnego kryształu spotykanego w okolicy. W obiekcie wystawione są ekspozycje archeologiczne i etnograficzne nawiązujące do historii regionu. Budynki mają powierzchnię 40 tysięcy metrów kwadratowych, a od słońca chronią je nieregularne dyski, nawiązujące kształtem do pustynnego kryształu.

2019 – Tower Verre – 53 West 53 (Nowy Jork)

Jednym z ostatnich projektów, które stworzył Jean Nouvel, jest nowojorki wieżowiec 53 West 53, znany wcześniej jako Tower Verre. Architektura budynku wyróżnia się na tle sąsiadujących z nim budowli. Wysoka na 320 metrów wieża ma kształt nieregularnie ściętego ostrosłupa i bardzo ciekawą elewację. Położona jest na słynnej „Alei miliarderów” na Manhattanie, a jej bezpośrednim sąsiadem jest słynne Muzeum Sztuki Nowoczesnej (The Museum of Modern Art).

Architektura, którą tworzy Jean Nouvel, nie jest może tak ekscentryczna, jak ma to miejsce w przypadku jego słynnych koleżanek i kolegów, ale i tak głęboko zapada w pamięć. Projekty francuskiego architekta podobają się masowemu odbiorcy, ale też budzą uznanie wśród profesjonalistów. Nouvel jest laureatem wielu prestiżowych nagród branżowych, w tym najsłynniejszej Nagrody Pritzkera.

Zobacz również: Tadao Ando – sylwetka japońskiego architekta | Ludwig Mies van der Rohe – sylwetka architekta