Czeskie studio architektoniczne Atelier Štěpán zaprojektowało położony w Brnie futurystyczny kościół błogosławionej Marii Restytuty. Efekt ich pracy zachwyca!
Historia projektu
Przez ostatnie 30 lat architekt Marek Jan Štěpán myślał nad koncepcją nowoczesnego kościoła. Na jej realizację trzeba jednak było poczekać kolejne 50 lat. Budynek znalazł się na skraju osiedla mieszkaniowego zaprojektowanego przez FranciszkaZounka i WiktoraRudiša. Inwestycja została w całości sfinansowana z ofiar kościelnych i datków ludzi. Jest to pierwszy kościół pod wezwaniem bł. Marii Restytuty, która urodziła się pół kilometra od miejsca jego powstania.
Urbanistyka
Kościół błogosławionej Marii Restytuty znajduje się u wylotu wąwozu Čertova, w sercu osiedla mieszkaniowego wypełnionego wysokimi, betonowymi wieżowcami. Budowla nie może konkurować z nimi wysokością, dlatego została zaprojektowana, żeby przyciągać uwagę innymi cechami – prostotą i elementarną geometrią formy.
Działkę wypełnia prostokątne wzniesienie wyznaczające strefę sakralną. Znajdują się tu trzy podstawowe bryły – sam kościół, wieża i centrum duchowe (zaprojektowane przez Zdenka Bureša). Rzuty obiektów reprezentują podstawowe figury geometryczne – kościół jest okrągły, wieża trójkątna, a centrum prostokątne. Kompleks sakralny zbudowany jest w innej skali niż pobliskie osiedle, dzięki czemu staje się dominantą na zupełnie nowym poziomie.
Kościół na planie okręgu
Kościół powstał na planie okręgu. Nawiązuje to w oczywisty sposób do nieba i wieczności, którego okrąg jest symbolem. Tuż pod dachem biegnie kolorowe, pierścieniowe okno, w którym odbija się niebo. Stwarza to wrażenie, że samo niebo unosi się nad osiedlem i to w znaczeniu i dosłownym, i duchowym. Symbolika koła ma ogromne znaczenie w projekcie – przywołuje na myśl punkt centralny, miejsce w którym mieszkańcy okolicy mogą spotkać się, oderwać od codzienności i poświęcić sprawom duchowym.
Również w liturgii kościelnej krąg jest bardzo istotny. Przedstawia w symboliczny sposób wspólnotę Jezusa i Apostołów zgromadzonych wokół stołu w czasie Ostatniej Wieczerzy. Tabernakulum znajduje się w wysokiej, oświetlonej od góry absydzie z lewej strony kościoła. Ściana budynku jest w tym miejscu rozerwana trójkątnym otworem stanowiącym nawiązanie do rozdarcia zasłony w Świątyni Jerozolimskiej.
Dotyk Boga
Asymetryczna kopuła jest wykonana z drewnianych desek. Całość obserwowana z dołu przypomina gigantyczny odcisk palca – bożego palca. Dzięki takiemu rozwiązaniu wierni czują obecność Najwyższego Bytu nie tylko na poziomie materialnym, wizualnym, ale także transcendentalnym.
Wnętrze
Wnętrze kościoła tworzy odrębny wszechświat, miejsce komunikacji z Bogiem. Dzięki jego prostocie i uporządkowaniu wierni mają poczucie bezpieczeństwa, odizolowania od zgiełku świata zewnętrznego, prawie jak w łonie matki. Miękkie i opływowe linie tworzą wewnątrz bezcielesną przestrzeń kształtowaną przez łagodne światło wpadające przez pierścieniowe okno powyżej.
Refleksy z kolorowych witraży tworzą miękką tęczę – symbol przymierza pomiędzy Bogiem i jego ludem. Mające 80 metrów okno otacza cały budynek. Okrągła tęcza przypomina zjawisko obserwowane na dużych wysokościach, często z pokładu samolotów. To kolejny element zbliżenia ziemi z Niebem, coś co umyka zmysłom i przenosi obserwujących ze świata materialnego do duchowego.
Wieża
Wieża stoi w pewnym oddaleniu od budynku kościoła. Trójkątny plan sprawia, że z każdego miejsca wygląda inaczej. Oglądana z zewnątrz nawiązuje do starych murów kościołów. Od strony kościoła jest otwarta i nasycona kolorem. W przeciwieństwie do historycznych wież, które wskazują tylko niebo, ta odwraca relację akcentując kościół i nawiązując do relacji pomiędzy Bogiem i ludźmi.
Mająca 31 metrów budowla nie przewyższa okolicznych bloków, ale mimo to stanowi lokalną dominantę. Kolorystyka wieży nawiązuje do barw i kształtu kościelnej kopuły. Na szczyt prowadzą spiralne, stalowe schody. Jedną ze ścian ozdabia wyryty napis – FOS ZOE (światło i życie). Podobne napisy znaleziono w czasie wykopalisk archeologicznych w Mikulczycach (okres wielkomorawski).
Materia
Głównym materiałem konstrukcyjnym w projekcie jest beton. To nawiązanie do okolicznych osiedli wypełnionych blokami zbudowanymi z tego surowca. W najbardziej obciążonych częściach kościoła – wieńcach i prezbiterium – zastosowano żelbet sprężony. Surowy beton uzupełniają charakterystyczne, kolorowe elementy. Zgodnie z życzeniem parafian konstrukcja jest ekologiczna i przyjazna środowisku. Ogrzewanie obiektu zapewnia gruntowa pompa ciepła.
Wyjątkową cechą betonu jest jego prawdziwość, która wizualnie odzwierciedla wysiłek i energię włożoną w budowanie przy jego pomocy. Deskowanie, wylewanie i zagęszczanie, obróbka mieszanki i dodatków – wszystko to odbija się w fakturze materiału, jak w lustrze. Tak jak dawne kamienne mury odzwierciedlają historię, rodzaj materiału czy nawet kamieniołom, z którego wydobyto materiał, tak betonowe powierzchnie wylewane w innym czasie są od siebie różne – mówi projektant.
Beton, mimo swojej powszechności może stać się prawdziwym dziełem sztuki. Jego surowość idealnie współgra z przestrzenią sakralną, która nie powinna być wizualnie przeładowana. Jedynie precyzyjnie wykończone powierzchnie i detale są pewnym ustępstwem wobec tej reguły. Za ten obszar projektu odpowiadał Muhammad Lasfer z Algierii, który jako muzułmanin pochodzący z Bliskiego Wschodu miał szczególnie rozwinięty zmysł abstrakcji, bardzo przydatny w pracy z betonowymi powierzchniami.
Pracownia Atelier Štěpán
Motto Atelier Štěpán to nowoczesna architektura o klasycznych korzeniach. Firmę założyło w 1997 roku małżeństwo Vanda i Marek Štěpán. Od tego czasu jej działalność skupia się na architekturze, projektowaniu przestrzeni publicznej i wzornictwie. Studio w tym czasie zdobyło wiele wyróżnień w konkursach lokalnych i międzynarodowych. Zalicza się do nich Grand Prix Architektów Klubu Staropraskiego, tytuły Budynku Roku i Wnętrza Roku tej organizacji. Nominacje do międzynarodowych nagród Mies van der RoheAward i PiranesiAward.
Zdjęcia: BoysPlayNice
Zobacz również: Tee House – ośrodek wypoczynkowy w czeskich Beskidach | Leśne apartamenty przy Hotelu Bjornson
