Kto nie lubi przedmiotów i kupowania? W raczkującym kapitalizmie pokochaliśmy wszystko, czego kiedyś nie było, a teraz da się kupić.
Jak pokochać design?
Refleksja i selekcja przyszły dopiero później, tak samo, jak docenienie polskiego wzornictwa, które było unikatowe na skalę światową, a zostało odrzucone jako niemodne i kojarzące się ze złym komunistycznym systemem. Sama pamiętam, jak wstydziłam się naczyń, które teraz są na działce, a używałam ich, kiedy byłam mała.
Teraz niektóre z nich można oglądać w Muzeum Narodowym w Galerii Wzornictwa Polskiego w Warszawie (otwartej w grudniu 2017 r.). Woleliśmy zachodnie rzeczy, nawet jeśli pochodziły tak naprawdę z Chin (kogo to kiedyś obchodziło?). Od niedawna zaczynamy doceniać i kolekcjonować polskie wzornictwo – o czym pisała B. Bochińska w „Zacznij kochać design”.
Instytut Wzornictwa Polskiego
Wanda Telakowska, organizatorka powojennego polskiego designu, która stworzyła Instytut Wzornictwa Polskiego, była prekursorką działań warsztatowych i interdyscyplinarnych w projektowaniu, obecnie uważanych za esencję dobrego designu – tworzenie wspólnie wykorzystując różnorodne doświadczenia i talenty.
W powołanych przez Telakowską zespołach artyści współpracowali razem z rzemieślnikami, artystami ludowymi, amatorami, dziećmi i młodzieżą. Szkice wykonane w tych różnorodnych pod względem umiejętności, doświadczeń i wykształcenia zespołach dopracowywano potem i realizowano w pracowniach Instytutu. Większość z tych projektów przetrwała tylko jako prototypy (co ciekawe, pokazywane na międzynarodowych wystawach), ale część z nich trafiała do produkcji fabrycznej. Telakowska była przekonana, że metoda ta sprawi, że polskie wzornictwo będzie autentycznie rodzime, a zarazem współczesne, oryginalne i żywotne.
Po 1989 roku design powstawał głównie na uczelniach (niewielu) jako teoria, bo nikt nie projektował. Raczej sprowadzany był „z Zachodu” i sprzedawany w Desie obśmianej przez Wichę w kultowej książce “Jak przestałem kochać design”.
Design – dizajn
Dziś na wiele sposobów odmieniamy i nadużywamy słowa „dizajn”. Żyjemy w czasach, w których kupuje się krzesła, nie siadając na nich i wyciskarki do soków, zachwycające swoją dekoracyjną formą, ale niepraktyczne. Jednocześnie 90% ludzi na świecie jedyny kontakt ze sztuką ma poprzez przedmioty codziennego użytku – jaka to siła rażenia! Dlatego na pewno warto wybierać rzeczy trwałe, dobrze zaprojektowane, a już idealnie byłoby, żeby były łatwo dostępne i tanie. Polacy zachwycili się Ikeą, ale dziś – po nasyceniu się skandynawskim designem, kiedy to każdy w domu albo na działce ma papierową lampkę bombkę, albo mały kwadratowy stolik – warto docenić rodzime rzemiosło.
W dobrze zaprojektowanej przestrzeni miejskiej czy wnętrzu prywatnym lepiej się żyje. Dobrze zaprojektowany przedmiot nie tylko cieszy oko, ale również uwrażliwia i rozbudza ciekawość. Kiedyś kupowaliśmy rzeczy, które są wytworem projektanta i jego sposobu postrzegania rzeczywistości. Najważniejszy był produkt, jego forma i funkcja – nosiło się koszulki z logo lub charakterystyczne wzory niczym oręż. A dziś? Nikt już nie epatuje znakami towarowymi, bo są oznaką złego gustu.
Współczesny design
Współczesny design ma być empatyczny, ma być nośnikiem wartości, jak mówi Don Norman. Co to właściwie znaczy? Projektanci tworzą produkty i usługi czy projektują doświadczenia, które lepiej odpowiadają na różne problemy współczesności, takie jak wyrównywanie szans osób tej samej płci, kwestia starzenia się społeczeństw czy cały szereg zagadnień związanych ze zmieniającym się modelem społecznym – np. rodziną jednoosobową z psem albo organizacją pracy (przestrzenie coworkingowe, wyraźny podział na życie rodzinne i prywatne). Współczesny design powinien być zrównoważony.
Marka Malafor
Zrównoważony design jest przede wszystkim powszechną reakcją na globalny kryzys ekologiczny, gwałtowny wzrost gospodarczy i wzrost liczby ludności. Jest to holistyczne podejście, które stymuluje rynek w stronę zrównoważonego modelu konsumpcji i produkcji i zwraca uwagę na połączenie człowieka ze środowiskiem naturalnym. Takim przykładem jest np. trójmiejska marka Malafor, która tworząc meble i inne przedmioty użytkowe, odwołuje się do idei recyclingu, ekologii i nadawania nowych znaczeń powszechnie dostępnym materiałom i obiektom.
Marka Tabanda
Innym przykładem jest Tabanda – gdańska grupa projektowa, która tworzy z naturalnych materiałów i cechuje ją minimalistyczną formą. Tworzą m.in. z drewnianej sklejki. Przedmioty przez nich zaprojektowane wycinane są frezarką numeryczną i ręcznie wykańczane.
Zacznijmy kochać design zaprojektowany przez rodzimych twórców, poszperajmy w rodzinnym domu, może gdzieś stoi zapomniany serwis porcelany z Ćmielowa.
Autorka: dr Monika Ksieniewicz-Mil – cykl Design w wielkim mieście „Zrealizowano ze środków Miasta Gdańska w ramach Stypendium Kulturalnego Miasta Gdańska”
Zobacz również: Tapeta w sypialni – trendy, porady i inspiracje | Jak wyglądają mieszkania rodowitych paryżanek?
