Nowy Jork jest jednym z najważniejszych miejsc na kulturalnej i artystycznej mapie świata. Znajdują się w nim jedne z najlepszych i najsłynniejszych zbiorów sztuki. W Metropolitan Museum of Art zgromadzono nieprzebrane zasoby dzieł sztuki z poprzednich stuleci, a Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MoMA) prezentuje głównie dorobek europejskich artystów z XX wieku. Natomiast kolekcję nowoczesnej sztuki amerykańskiej podziwiać można w Whitney Museum, miejscu, które powstało dzięki niezwykłemu zbiegowi okoliczności.
Projekt bogatej mecenaski
Podobnie jak wiele innych amerykańskich muzeów, popularne The Whitney swoje powstanie zawdzięcza zaangażowaniu bogatej mecenaski sztuki. W tym przypadku była nią Gertrude Vanderbilt Whitney pochodząca z bardzo bogatych i wpływowych dynastii przedsiębiorców. Co więcej, sama była blisko związana ze światem artystów. Skończyła nowojorską szkołę sztuk pięknych Art Students League, a potem studiowała w Paryżu pod okiem między innymi Auguste Rodina. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych stworzyła wiele monumentalnych rzeźb, z których część jest wciąż wystawiana w przestrzeni publicznej.
Gertrude Vanderbilt Whitney była również kolekcjonerką dzieł sztuki tworzonej głównie przez młodych, amerykańskich artystów awangardowych. Rozrastającą się kolekcję prezentowano w dwóch galeriach Whitney Studio oraz Whitney Studio Club otwartych w Nowym Jorku w 1914 roku. Do roku 1929 zbiory powiększyły się do 700 prac, wśród których znalazło się wiele obrazów Edwarda Hoppera, Frencha Sloana czy Stuarta Davisa. Wielkość kolekcji powodowała niemałe trudności w jej prezentacji szerokiej publiczności.
Gertrude Vanderbilt Whitney zdecydowała się na bardzo szczodry gest – postanowiła podarować pięćset obrazów nowojorskiemu Metropolitan Museum of Art. Słynne The Met, zajmujące się głównie europejskim malarstwem z dawniejszych okresów, nie było jednak zainteresowane. Z kolei drugie największe muzeum sztuki – Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MoMA) nastawione było głównie na prezentację twórców ze starego kontynentu. Odmowa sprawiła, że bogata rzeźbiarka postanowiła powołać do życia własne muzeum, w którym prezentowane byłyby dzieła obiecujących artystów z Ameryki. W ten sposób w 1930 roku powstało ostatnie z wielkiej trójcy muzeów sztuki znajdujących się w Nowym Jorku – Whitney Museum.
Słynne siedziby muzeum
W czasie ostatnich dziewięćdziesięciu lat muzeum kilkukrotnie zmieniało swoją siedzibę. Pierwsza z nich znajdowała się w artystycznej dzielnicy Greenwich Village i zajmowała trzy sąsiadujące domy na West 8th Street. Na dyrektora instytucji wybrana została asystentka założycielki Juliana R. Force, która wcześniej pomagała przy wyborze prac do kolekcji. The Whitney przetrwało w tej lokalizacji ponad dwadzieścia lat. W 1954 roku przeniesiono je do niewielkiego budynku sąsiadującego z MoMA. Na początku lat sześćdziesiątych zaczęto planować budowę nowej, większej siedziby.
Do jej zaprojektowania zatrudniono doskonałych modernistycznych architektów – Marcela Breuera i Hamiltona P. Smitha. Na rogu Madison Avenue powstał surowy, pięciopiętrowy budynek przypominający odwrócony ziggurat, będący mieszanką modernizmu i brutalizmu. Jego ascetyczny styl podkreślała elewacja stanowiąca połączenie surowego betonu z granitem i małe otwory okienne na froncie. Zakończony w 1966 roku projekt wywołał wiele kontrowersji, jednak na stałe wpisał się w panoramę Manhattanu i przez pół wieku był siedzibą Whitney Museum.
Nowy budynek tylko na krótko rozwiązał problem z rosnącą liczbą dzieł sztuki w kolekcji muzeum. Już w 1967 roku otwarta została w dzielnicy Lower East Side filia placówki. W ciągu kolejnych lat otwierano kolejne w dzierżawionych budynkach bądź gościnnie w biurowcach wielkich korporacji. Ekspozycje w nich zmieniały się cyklicznie, dzięki czemu odbiorcy mogli zapoznać się z o wiele większą liczbą dzieł amerykańskich artystów. Od końca lat siedemdziesiątych planowano rozbudowę siedziby głównej. W konkursach na jej projekt pojawiały się nazwiska tak znanych architektów, jak Norman Foster czy Rem Koolhaas. Wszystkie propozycje zostały jednak z różnych powodów odrzucone.
Przełom nastąpił dopiero w XXI wieku. Włoski architekt Renzo Piano zaprojektował nową siedzibę, która stanęła na skrzyżowaniu Gansevoort Street i Washington Street w dzielnicy West Village. Prace nad nowym budynkiem trwały od 2010 do 2015 roku, a łączny koszt wyniósł 422 miliony dolarów. W rezultacie powstała okazała i bardzo oryginalna budowla. Na ośmiu poziomach umieszczono galerię z licznymi industrialnymi tarasami prowadzącymi na zewnątrz. Powierzchnia nowej siedziby sięga 19 tysięcy metrów kwadratowych, na której wystawiono dzieła ponad czterystu artystów. To jednak nie wszystko. W budynku znalazła się również biblioteka z czytelnią, teatr, centrum edukacyjne i laboratorium, w którym prowadzone są prace nad konserwacją obrazów.
Uroczyste otwarcie nowej siedziby Whitney Museum nastąpiło 30 kwietnia 2015 roku, a symboliczną wstęgę przecięła Michelle Obama i ówczesny burmistrz Nowego Jorku Bill de Blasio. W zaprojektowanym przez Renzo Piano budynku muzeum funkcjonuje do dzisiaj.
Muzeum dla Amerykanów
Od samego początku istnienia celem Whitney Museum była promocja młodych artystów amerykańskich tworzących sztukę nowoczesną poprzez zakup i prezentację ich dzieł. Pomysł Gertrude Vanderbilt Whitney realizowany jest do dzisiaj, a muzeum nieustannie się rozwija. Początkowa kolekcja 600 dzieł rozrosła się do 25 tysięcy. Ich autorami jest ponad 3500 tysiące artystów, wśród których znajdują się zarówno młodzi twórcy, jak i klasyczni przedstawiciele amerykańskiej sztuki nowoczesnej. Najstarsze eksponaty pochądzą z końca XIX wieku, najnowsze kupowane są na bieżąco. W kolekcji obok obrazów zgromadzone są rysunki, odbitki, rzeźby, instalacje artystyczne, fotografie, a także dzieła związane z najnowszymi technologiami – filmem i sztuką tworzoną za pomocą komputera.
Biennale Whitney
Oprócz działalności wystawienniczej The Whitney organizuje też imprezy cykliczne. Najważniejszą z nich jest Biennale Whitney mające na celu prezentację dzieł mniej znanych twórców. Początkowo (od 1932 roku) organizowano ją co roku, w 1974 roku wystawa przeszła na cykl dwuletni. W ciągu tych dziesięcioleci Biennale Whitney stało się jedną z najważniejszych wystaw sztuki nowoczesnej w Ameryce. Wśród wielu znanych artystów, którzy rozpoczynali na nim swoje kariery, znaleźli się Georgia O’Keeffe, Jeff Koons czy Jackson Pollock.
Najsłynniejsze dzieła
W Whitney Museum znajduje się bogata kolekcja sztuki amerykańskiej z okresu ostatnich ponad stu lat. Wśród nich znajdują się dzieła, które stworzyli Andy Warhol, Edward Hopper, Mark Rothko czy Jasper Johns. Część z nich jest wystawiona w głównej siedzibie placówki, natomiast mniej znane dzieła można obejrzeć dzięki stronie internetowej. Na zakończenie artykułu warto przedstawić kilka najsłynniejszych i najbardziej oryginalnych z nich.
Painting, Number 5
Obraz autorstwa modernistycznej artystki Marsden Hartley powstał w 1914, kiedy autorka przebywała w Berlinie. Kubistyczna kompozycja ze śladami niemieckiego ekspresjonizmu przedstawia zbiór geometrycznych figur, wśród których łatwo można dostrzec niemieckie symbole państwowe.
Four Darks in Red
Mark Rothko to amerykański malarz pochodzenia łotewskiego, który zasłynął plastycznymi kompozycjami. W końcu lat pięćdziesiątych stworzył serię obrazów z ciemnymi elementami na kontrastowym tle. Four Darks in Red są najsłynniejszym z nich.
Early Sunday Morning
Dzieło stworzone w 1930 roku przez najsłynniejszego amerykańskiego malarza realistycznego Edwarda Hoppera. Scena przedstawia czerwoną kamienicę na nowojorskiej Siódmej Alei. Opustoszała ulica nawiązuje do szoku jaki nastąpił po wielkim kryzysie na Wall Street w 1929 roku.
Music, Pink and Blue No. 2
Abstrakcyjny obraz namalowany w 1918 roku przez Georgię O’Keeffe przedstawia alegorię muzyki. Subtelne kolory nawiązują do emocji wywoływanych przez utwory muzyczne. Krytycy widzieli w tym dziele głównie zbyt wyraźne konotacje erotyczne.
Three Flags
Trzy Flagi to jedno z czołowych dzieł pop-artu namalowane przez Jaspera Johnsa w 1958 roku. Artysta znany jest ze swojej serii dzieł przedstawiających amerykańskie symbole narodowe. Tym razem zastosował technikę opartą na połączeniu wosku i farby, dzięki czemu na obrazie widać, zastygłe w czasie, każde pociągnięcie pędzla.
Circus
Niezwykła, ruchoma rzeźba autorstwa Alexandra Caldera powstawała w latach 1926-31. Na okrągłym podeście przypominającym cyrkową estradę zgromadzono siedemdziesiąt figurek w otoczeniu innych elementów wystroju. Zanim instalacja trafiła do muzeum, była używana przez Caldera do inscenizowania przedstawień z podkładem muzycznym.
The New York Collections, Found Dope: Part II
Niezwykle kontrowersyjne dzieło stworzone przez Candy Jernigan w 1986 roku, kiedy Ameryka zaczęła borykać się z narkotykami nowego rodzaju. To collage złożony ze znalezionych pojemników na crack umieszczonych na planszy z elementami rysunków wykonanych kolorowymi kredkami.
Dempsey i Firpo
Jeden z najbardziej rozpoznawalnych obrazów amerykańskich autorstwa Georgea Bellowsa. Zamrożona w czasie, dynamiczna scena przedstawia kluczowy moment walki bokserskiej pomiędzy Jackiem Dempseyem i argentyńskim pretendentem Luisem Firpo. Wśród widzów można dostrzec autoportret artysty.
’61 Pontiac
Kalifornijski artysta Robert Bechtle był prekursorem fotorealizmu i piewcą dobrobytu amerykańskich przedmieść. Jednym z jego najbardziej znanych obrazów jest ’61 Pontiac powstały pod koniec lat sześćdziesiątych i przedstawiający rodzinę zgromadzonym przy symbolu statusu – ogromnym krążowniku szos.
Gertrude Vanderbilt Whitney
Portret założycielki i sponsorki muzeum pędzla Roberta Henriego. Modelka przedstawiona jest w nietypowej, półleżącej pozycji przypominającej kompozycję obrazów mistrzów renesansu. W odróżnieniu od nich jest jednak przedstawiona w roli nowoczesnej kobiety sukcesu z początku XX wieku.
Zobacz również:
