Machu Picchu – tajemnicze miasto w chmurach

Historia położonego w Andach, inkaskiego miasta Machu Picchu, mogłaby posłużyć za gotowy scenariusz nowego filmu o przygodach Indiany Jonesa. Zbudowane z ogromnym rozmachem, zamieszkane przez stosunkowo krótki okres, opuszczone, zapomniane i kilkukrotnie odkrywane na nowo, straszyło zdobywców legendami o klątwach i pułapkach, kusząc jednocześnie wizjami ogromnych skarbów i sławy.

W XV wieku wielkie połacie Ameryki Południowej zajmowało imperium Inków. Pomimo braku znajomości koła, pisma i żelaza, byli oni znakomitymi budowniczymi, inżynierami i administratorami. Po Inkach zostały do dzisiejszych czasów ruiny wielu wspaniałych miast, w tym oczywiście Machu Picchu.

Położenie Machu Picchu

To najsłynniejsze dzieło inkaskiej cywilizacji położone jest w dzisiejszym Peru, około 80 kilometrów od miasta Cuzco. Bardzo trudny teren i wysokość prawie 2500 metrów n.p.m. stanowią naturalną barierę dla potencjalnych napastników.

Machu Picchu z trzech stron otacza koryto rzeki Urubamby, której urwiste klify sięgają na wysokość nawet 450 metrów. Zabudowania położone są na skalnej równinie pomiędzy dwoma szczytami – Machu Picchu i Huayna Picchu. Sąsiedztwo rzeki, dżungla i wilgotny klimat powodują, że teren często pokrywają gęste mgły. Stąd jeden z przydomków tego miejsca – „mgliste miasto”. W mieście znajduje się źródło wody pitnej, co znacznie poprawia możliwości jego obrony.

Okolice Machu Picchu doskonale nadają się do obrony, jednak posiadają też wiele wad związanych z klimatem i tektoniką. Niedaleko biegną dwa uskoki tektoniczne, dzięki czemu trzęsienia ziemi nie stanowią tu rzadkości. Ogromna roczna suma opadów powoduje erozję i częste lawiny błotne. W dodatku brakuje miejsca pod uprawę ziemi.

Co oznacza nazwa Machu Picchu?

Machu Picchu, czyli w języku keczua „stary szczyt”, powstał w XV wieku. Początkowo naukowcy datowali jego budowę na lata 1450-1460, jednak najnowsze badania (2021) przesunęły tę datę do roku 1420. Górskie miasto rozwijało się za panowania dwóch najwspanialszych władców Inków – Pachacuteca i Tupaca.

Historia zaginionego miasta

Prawdopodobnie to Pachacutec po jednej ze swoich zwycięskich kampanii militarnych zlecił budowę nowego obiektu w pobliżu dawnej stolicy. Niestety, niewiele wiadomo na temat budowy, a nawet dokładnego przeznaczenia tego miejsca. Z oczywistych względów nie zachowały się żadne zapiski, nie znamy więc nie tylko przeznaczenia budowli, ale nawet ich nazw. Całe nazewnictwo Machu Picchu zostało stworzone przez późniejszych odkrywców.

Funkcje, jakie pełniło Machu Picchu

Czym było Machu Picchu? Z całą pewnością służyło jako dodatkowa rezydencja władcy Inków, coś w rodzaju pałacu zimowego, położonego w korzystniejszym klimacie. Oprócz tego było cytadelą obronną, sanktuarium związanym z kultem Słońca i oczywiście miejscem, gdzie mieszkali ludzie obsługujący dwór królewski i inkascy żołnierze.

Mieszkańcy miasta Inków

Miasto inków zamieszkiwało około 750 ludzi. Jak wskazują badania, byli oni ludźmi wolnymi, przybyłymi tu z terenu całego Imperium Inków. Wraz z nimi przybyły zwierzęta – lamy, alpaki, a nawet świnki morskie, które wykorzystywano w rytuałach religijnych.

Mieszkańcy Machu Picchu zajmowali się uprawą roli, służyły do tego sztucznie stworzone tarasy uprawne otaczających miasto. Część z nich była rzemieślnikami dostarczającymi wyroby na dwór królewski. Wielu mieszkańców pełniło też funkcję służących. Ich liczba zmieniała się w czasie i w cięższym okresie spadała do jedynie 100 osób.

Wielka ucieczka?

Z nieznanych powodów miasto opuszczono po około 100 latach. Naukowcy przypuszczają, że powodem mogła być hiszpańska konkwista, która wymusiła przeniesienie dworu Inków do nowej stolicy. Inna teoria mówi, że mieszkańcy miasta zmarli na przywleczoną przez Europejczyków ospę .

Na setki lat miasto Inków popadło w zapomnienie, znane było jedynie miejscowym rolnikom. Pod koniec XIX wieku Machu Picchu zostało odnalezione i splądrowane przez niemieckiego podróżnika i biznesmena Augusto Bernsa.

Prawdziwy Indiana Jones

Za odkrywcę Machu Picchu powszechnie uważa się jednak Hirama Binghama III. Ten amerykański profesor Uniwersytetu Yale zorganizował w 1911 roku wyprawę, której celem było znalezienie ostatnich stolic Inków – Vitcos i Vilcabamby. Prowadząc systematyczną eksplorację, po drodze natknął się na opowieści o rozległych ruinach sanktuarium niedaleko doliny Urubamba. 24 lipca 1911 wybrał się do nich z miejscowym przewodnikiem i w ten sposób ponowne odkrycie Machu Picchu stało się faktem.

W dalszych latach Bingham zorganizował kolejne ekspedycje, prowadząc badania archeologiczne w Machu Picchu i świętej dolinie Inków dla Yale. Na uniwersytet popłynął szeroki strumień dzieł sztuki i innych zabytków. Przez długie lata rząd Peru domagał się ich zwrotu, aż w końcu w roku 2012 doszło do ugody i powrotu skarbów do ich ojczyzny.

Ochrona zabytkowego miasta

Współczesna historia Machu Picchu to dzieje podejmowania sprzecznych decyzji. Ogromny wzrost turystyki spowodował znaczne zagrożenie dla samego zabytku. W latach 80. XX wieku na jego terenie utworzono lądowisko helikopterów, które po kilkunastu latach zostało zamknięte. Inkaska cytadela padła też ofiarą dość nietypowej mody na turystów-nudystów, jednak szybko zabroniono takich praktyk. Obecnie rząd peruwiański stara się zwiększyć ochronę obiektu, ograniczając dzienny przepływ odwiedzających i ograniczając możliwość zwiedzania części budowli.

Topografia Machu Picchu

Machu Picchu podzielone jest na dwie części – rolniczą i mieszkalną. Tę pierwszą pokrywają liczne, wysokie na trzy metry tarasy. Zbudowano je, aby umocnić skalne ściany, odprowadzić nadmiar wody zagrażającej miastu podczas opadów, a także uprawiać na nich rośliny – głównie kukurydzę i ziemniaki.

Miasto zbudowano głównie z jasnego granitu, wykorzystując maksymalnie ukształtowanie terenu. Budowle powstały z bloków precyzyjnie ociosanych kamieni, niepołączonego żadną zaprawą. Taki sposób budowy zmniejszał ryzyko zniszczenia budynków podczas trzęsień ziemi.

Świątynia Słońca

Najbardziej znanym zabytkiem Machu Picchu jest Świątynia Słońca. Z wyglądu przypomina podobny budynki w Cuzco i Pizac. Otacza ją charakterystyczna ściana o półokrągłym kształcie. W innej znajduje się okno o kształcie trapezu, przez które pod odpowiednim kątem wpadają promienie słoneczne w dniu 21 czerwca – podczas zimowego przesilenia. Przez inne okna można obserwować kolejne obiekty związane z astronomią i kalendarzem Inków – na przykład Plejady.

Świątynia Trzech Okien

Podobne funkcje pełniła Świątynia Trzech Okien. W jednej ze ścian budynek posiada trzy trapezoidalne okna, które służyły do prowadzenia obserwacji astronomicznych Słońca.

Intihuatana – władca Słońca

Na szczycie schodkowej piramidy znajduje się kolejny przyrząd astronomiczny – rytualny kamień Intihuatana, który został wyrzeźbiony w litej skale. Dosłowne tłumaczenie tej nazwy to „miejsce, do którego przywiązano Słońce”. I faktycznie – według wierzeń Inków, kamień służył do prowadzenia naszej gwiazdy przez cały rok po nieboskłonie. W dniu 11 listopada i 30 stycznia stojące w zenicie nad obeliskiem Słońce nie rzucało cienia.

Jaskinia Inti Mach’ay

We wschodniej części Machu Picchu znajduje się rytualna jaskinia Inti Mach’ay. Jest ona kolejnym przykładem na połączenie kultu słońca z astronomią. Przez specjalne, tunelowe okna, promienie słoneczne wpadają do środka tylko przez kilka dni grudnia, podczas zimowego przesilenia. W tym czasie w jaskini odbywali rytuał przejścia młodzi przedstawiciele inkaskiej arystokracji. Po obrzędzie przebicia uszu stawali się oni mężczyznami.

Warto odwiedzić

Na terenie Machy Picchu znajdziemy sporo innych, wartych zobaczenia budowli. Ich ogólna liczba zbliżona jest do dwustu. Nieopodal Świątyni Słońca położony jest dość skromny Pałac Króla, sąsiadujący z Pałacem Królowej. Z kolei na skraju miasta leży olbrzymi kamień rytualny, przy którym mieszkańcy składali ofiary ze zwierząt.

W kompleksie znajduje się też część cmentarna z wielkim Kamieniem Pogrzebowym oraz oczywiście domy samych mieszkańców. Ponieważ wyposażone były one wyposażone w dachy z nietrwałych materiałów, do dzisiaj przetrwały same mury. Coś, co najbardziej rzuca się w oczy w Machy Picchu, to schody. Znajdują się wszędzie, a ich ogólna liczna sięga 1200.

Podróż do Machu Picchu

Sława Machu Picchu zwiększona jeszcze wpisaniem zabytku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO spowodowała ogromny wzrost zainteresowania turystów z całego świata. Położona niedaleko inkaskich ruin miejscowość Aguas Calientes stała się lokalnym centrum obsługi odwiedzających, w którym znajdziemy liczne hotele i restauracje.

Do zaginionego miasta możemy dostać się na kilka sposobów. Najpierw czeka nas podróż do Aguas Calientes, którą możemy odbyć pociągiem lub autobusem, wybierając trasy z Cuzco lub Ollantaytambo. Środek transportu można wybrać w zależności od zasobności kieszeni. Warto tylko pamiętać, że na niektóre przejazdy trzeba o wiele wcześniej zarezerwować bilet, najlepiej przez internet.

Dla najbardziej zapalonych podróżników istnieje też możliwość dotarcia do Machu Picchu… na piechotę. To tutaj kończą swój bieg trzy słynne szlaki piesze zwane Camino Inca. Ich przejście zajmuje około czterech-pięciu dni i wiele wysiłku, ponieważ wędruje się na wysokości od 2500 do 4000 metrów. Widoki wynagradzają jednak wszystkie niedogodności.

Z samego Aguas Calientes do ruin można dostać się autobusem lub pieszo. Wspinanie się po zbudowanych przez Inków schodach trwa około dwóch godzin, a ze ścieżki roztaczają się wspaniałe widoki na Andy. Podczas pobytu w Machu Picchu warto zatrzymać się na pobliskim szczycie góry Huayna Picchu (zwanej też Wayna Picchu), z którego widoczna jest cała święta dolina Inków. Najlepiej zrobić to wczesnym rankiem, kiedy słońce dopiero wstaje, góry spowijają podnoszące się mgły, a miasta nie zapełniają jeszcze turyści. Aby skorzystać z tej atrakcji, wymagany jest oddzielny bilet wstępu.

Wycieczka życia

Wyprawa do zaginionego miasta Inków nie jest tania. Przelot do Peru, wynajęcie hotelu, dojazd na miejsce oraz same bilety wstępu mogą nas kosztować kilkadziesiąt tysięcy złotych. Jeżeli jednak myślimy o miejscu na obfitującą w ciekawe atrakcje wyprawę życia, warto odłożyć pieniądze i odwiedzić Machy Picchu.

Zobacz również: Opera w Sydney – informacje i ciekawostki | Wersal – historia Pałacu Słońca