Muzeum Miasta Łodzi – Pałac Izraela Poznańskiego

Dziewiętnastowieczna Łódź była miejscem narodzin przemysłu włókienniczego na niewidzianą do tej pory w Polsce skalę. Do miasta napływali zza granicy fabrykanci, którzy budowali coraz to nowe fabryki. Oprócz nich powstawały liczne pałace, będące odzwierciedleniem bogactwa i gustu ich właścicieli. Najokazalszy z nich to Pałac Poznańskiego, który zwany jest potocznie „łódzkim Luwrem„. Obecnie mieści się w nim Muzeum Miasta Łodzi.

Rodzina Poznańskich

Ojciec Izraela Poznańskiego przybył do Łodzi w 1834 roku. Zajmował się handlem i szybko stał się jednym z zamożniejszych kupców w mieście. Jego syn Izrael jako jedyny z rodzeństwa skończył szkołę i zdobył zawód handlowca. Ożeniony z warszawianką z bogatej rodziny – Leonią Hertz – szybko powiększył majątek, zajmując się obróbką bawełny.

Izrael Poznański, jeden z najbogatszych łodzian XIX wieku
Izrael Poznański, jeden z najbogatszych łodzian XIX wieku

W 1872 roku uruchomił nowoczesną tkalnię, a w późniejszych latach skupował kolejne grunty wokół niej. Stworzył kolejne „miasto w mieście”, podobne do posiadłości Scheiblera na Księżym Młynie. Nie mogło w nim zabraknąć siedziby rodowej odpowiedniej klasy. W 1877 roku Poznański kupił położony niedaleko fabryki budynek, który do końca wieku został przekształcony we wspaniały pałac.

Historia Pałacu Izraela Poznańskiego

Pierwsza wersja Pałacu Poznańskich zaprojektowana została przez znanego łódzkiego architekta Hilarego Majewskiego. Na skrzyżowaniu ulic Ogrodowej i Stodolnianej powstał na planie litery „L” okazały budynek. Parter zajmował gabinet prezesa, kantory i biura. Piętro przeznaczone było na potrzeby rodziny Poznańskich, a w bocznym skrzydle mieściło się zaplecze gospodarcze, kuchnia i magazyny.

Pałac Poznańskich – Muzeum Miasta Łodzi - foto Paweł Augustyniak
Pałac Poznańskich – foto Paweł Augustyniak

W ciągu kolejnych lat budynek przerabiano i rozbudowywano. Zmiany wprowadzali architekci Adolf Zeligson i Franciszek Chełmiński. W zespole pałacowym powstał przykryty szklanymi kopułami ogród zimowy, sala balowa, oranżeria i łącznik prowadzący do fabryki. Zwieńczeniem prac stał się otaczający rezydencję ogród. Pałac nie ma określonego stylu, ale dominuje w nim neorenesans i neobarok. Jego bogate, pełne zdobień wnętrza zaprojektował kolejny Łodzianin – malarz Samuel Hirszberg.

Kłopoty finansowe sprawiły, że Poznańscy musieli opuścić swój pałac w okresie międzywojennym. Od 1927 roku mieścił się w nim Urząd Wojewódzki, w czasie wojny – wydział Rejencji Łódzkiej, a po wyzwoleniu ponownie UW, a później Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Na całe szczęście w ciągu tych lat budynek nie poniósł znacznych strat i przetrwał w dobrym stanie do lat 70. XX stulecia.

Muzeum Miasta Łodzi – Ogrodowa 15

W 1975 roku Pałac Poznańskich stał się główną siedzibą Muzeum Historii Miasta Łodzi (od 2009 roku Muzeum Miasta Łodzi). Zadaniem placówki jest gromadzenie i prezentowanie eksponatów związanych z historią miasta i jego mieszkańców, a także badanie łódzkich dziejów. Zbiory muzeum związane są z szerokim zakresem życia miasta – jego przemysłowego, wielokulturowego dziedzictwa przemysłowego, architektury, sztuki i rzemiosła, a także tego, czym żyją łodzianie na przestrzeni wieków – sportu, kultury popularnej i zwyczajów dnia codziennego.

Pałac Poznańskich – Muzeum Miasta Łodzi - foto Paweł Augustyniak
Muzeum Miasta Łodzi – foto Paweł Augustyniak

Wystawy stałe i czasowe

W Muzeum Miasta Łodzi prezentowane są wystawy stałe i czasowe. Te pierwsze można podzielić na kilka kategorii. Pierwszą z nich są ekspozycje przedstawiające życie rodziny fabrykanckiej na tle pałacowych wnętrz. Kolejna przedstawia historię rodziny Poznańskich i ich drogę od przybycia do miasta, aż po ogromny sukces finansowy. Na innych zapoznajemy się z życiem słynnych łodzian, jak również zwyczajnych obywateli wychowujących się w wielokulturowym tyglu. Wreszcie samo miasto i jego historia prezentowane są na kilka różnych sposobów.

Pałac Poznańskich – Muzeum Miasta Łodzi – Zima Łódź - foto Paweł Augustyniak
Pałac Poznańskich zimą – foto Paweł Augustyniak

Pałacowe wnętrza

Na tej wystawie zwiedzający mają okazję obejrzeć wspaniałe wnętrza fabrykanckiego pałacu z przełomu XIX i XX wieku. W siedzibie Poznańskich nie żałowano pieniędzy na rzemieślników i artystów największego formatu. Gości wita znany z filmu „Ziemie Obiecana” obszerny i pięknie wykończony mahoniową boazerią hall ze schodami prowadzącymi na wyższy poziom budynku. Do najbardziej reprezentacyjnych pomieszczeń należy Sala Lustrzana, w której dawniej odbywały się bale. Rozrywce służyła także Sala Arkadowa, czyli połączenie pokoju do gier towarzyskich z palarnią. Rodzina właścicieli uroczyste posiłki spożywała w Wielkiej Sali Jadalnianej, a w sytuacjach mniej oficjalnych korzystała z Małej Jadalni.

Muzeum Miasta Łodzi - Pałac Izraela Poznańskiego - Hall Główny
Hall Główny

Ekspozycja przedstawia również prywatne pokoje rodziny Poznańskich – Saloniki Pani Domu, Saloniki Artystyczne, czy wreszcie Bibliotekę i Buduar. Na oddzielną uwagę zasługuje Pokój Orientalny. Zgodnie z ówczesną modą, każdy pałac musiał posiadać pomieszczenie urządzone w egzotycznym stylu. W Pałacu Poznańskich wnętrze to nawiązuje do kultury i sztuki Dalekiego Wschodu i prezentuje rodzinną kolekcję tkanin oraz chińskiej i japońskiej ceramiki.

Historia rodziny Poznańskich

W Muzeum Miasta Łodzi nie mogło zabraknąć wystawy poświęconej jednej z największych łódzkich rodzin fabrykanckich. Poznańscy dorobili się ogromnej fortuny, zbudowali wiele budynków przemysłowych i mieszkalnych, ale też słynęli z działalności dobroczynnej na rzecz miasta. Na wystawie można prześledzić dzieje rodziny i obejrzeć pamiątki po niej – archwialne zdjęcia, dokumenty, drzewa genealogiczne. Ważną rolę w ekspozycji odgrywają oryginalne meble z epoki, a tło stanowi wyświetlany film „Powrót do ziemi obiecanej” ilustrujący zjazd potomków rodziny Poznańskich, który odbył się w muzeum w 2010 roku.

Muzeum Miasta Łodzi - Pałac Izraela Poznańskiego - Wielka Jadalnia
Wielka Jadalnia

Gabinety słynnych łodzian

W kilku pałacowych pomieszczeniach starannie odtworzono gabinetu najsłynniejszych łodzian. Wśród nich znajdziemy wnętrza i pamiątki poświęcone Julianowi Tuwimowi, Karlowi Dedeciusowi oraz Markowi Edelmanowi z Aliną Margolis-Edelman. Nie zabrakło też galerii muzyki dedykowanej najsłynniejszemu łódzkiemu pianiście – Arturowi Rubinsteinowi. W 2014 roku otwarto salę poświęconą kolejnemu bardzo znanemu mieszkańcowi miasta – gabinet prof. Jana Karskiego.

Muzeum Miasta Łodzi - Pałac Izraela Poznańskiego - Gabinet Juliana Tuwima
Gabinet Juliana Tuwima

Łódź w Europie. Europa w Łodzi. Ziemia obiecana wczoraj i dziś

Kilkaset lat miejskiej historii, z której tak naprawdę liczy się ostatnie dwieście lat dynamicznego rozwoju. Wystawa poświęcona Łodzi przedstawia chronologiczny rozwój miasta od XIX wieku, do okresu upadku socjalizmu w 1989 roku. Ekspozycja podzielona jest na cztery zagadnienia – Metropolia, Postęp, Ludzie i Sukces.

Na wspólnym podwórku

Przedwojenna Łódź była wielonarodowościowym tyglem, w którym topiły się zwyczaje, religie i kultury trzech narodów – Polaków, Niemców i Żydów. Często mieszkali i żyli oni obok siebie, przyjaźniąc się, wspólnie spędzając czas, bawią i uczestnicząc w doniosłych wydarzeniach. Taki właśnie łódzki tygiel kultur i wyznań ograniczony do jednej kamienicy przedstawia wystawa „Na wspólnym podwórku”. Splatają się na niej życiorysy mieszkających obok siebie ludzi różnego pochodzenia i zawodów, a wszystko to na tle dziejów Łodzi i wydarzeń historycznych z początku XX wieku.

Muzeum Miasta Łodzi - Pałac Izraela Poznańskiego - Na wspólnym podwórku
Wystawa Na wspólnym podwórku

Zaginiony Kwartał

Wielokulturowość Łodzi skończyła się wkrótce po wybuchu drugiej wojny światowej. Z miasta zniknęli mieszkańcy pochodzenia żydowskiego, a po zakończeniu wojny także niemieckiego. Część miasta została zburzona, z innej utworzono Ghetto Litzmannstadt. O tych tragicznych wydarzenia opowiada „Zaginiony Kwartał” pieczołowicie wykonana makieta rekonstruująca wyburzoną po 1939 roku część miasta, w której obecnie znajduje się park Staromiejski. Makiecie towarzyszy dostępny również na Youtube film „W poszukiwaniu zaginionego kwartału”.

Muzeum Miasta Łodzi - Pałac Izraela Poznańskiego - Makieta Zaginionego Kwartału
Makieta Zaginionego Kwartału

Poza pałacem

Dwie dalsze wystawy znajdują się już poza Pałacem Poznańskiego. Muzeum Sportu i Turystyki znajdujące się w Akademickim Centrum Sportowo-Dydaktycznym Politechniki Łódzkiej „Zatoka Sportu” gości ekspozycję „Szybciej, wyżej, mocniej”, na której można zapoznać się z historią i osiągnięciami łódzkiego sportu od XIX wieku, aż do czasów nam współczesnych. Z kolei na Placu Wolności, a właściwie pod nim, znajduje się bardzo nietypowy obiekt architektury użytkowej – Muzeum Kanału „Dętka”. Jest to zbiornik wodny o kształcie torusa o długości 142 metrów. Przedwojenną budowlę można zwiedzać od 2008 roku.

Muzeum Miasta Łodzi - Szybciej, wyżej, mocniej
Muzeum Sportu i Turystyki – Szybciej, wyżej, mocniej

Pałacowy ogród

Warto wspomnieć również o otaczającym Muzeum Miasta Łodzi ogrodzie. Wraz z budową pałacu stworzono duże założenie ogrodowo-parkowe w stylu angielskim. Pełniło ono funkcje nie tylko wypoczynkowe, ale również użytkowe, dostarczając warzyw do pałacowej kuchni. Ogród projektował łódzki specjalista Leon Grabowski. Z biegiem lat utworzono w nim sztuczne zbiorniki wodne, posadzono wiele ciekawych gatunków roślin, zbudowano rzeźbioną fontannę, przypisywaną łódzkiemu artyście Wacławowi Konopce. Niestety, w czasie wojny większość ogrodowego terenu została zdewastowana. Stopniowo odtworzony i wyposażony w zrekonstruowane elementy, dzisiaj ponownie cieszy oczy odwiedzających muzeum gości.

Ogród w Pałacu Poznańskich – Muzeum Miasta Łodzi - foto Paweł Augustyniak
Ogród w Pałacu Poznańskich – foto Paweł Augustyniak

Zdjęcia: Muzeum Miasta Łodzi | Paweł Augustyniak fotografia
Tekst: Grzegorz Wieczorek

Zobacz również: Muzeum Pałac Herbsta – neorenesansowa willa w Łodzi | Orientarium ZOO Łódź – wyjątkowa atrakcja Łodzi

Muzeum Miasta Łodzi - Pałac Izraela Poznańskiego - Biblioteka
Muzeum Miasta Łodzi – Biblioteka
Muzeum Miasta Łodzi - Pałac Izraela Poznańskiego - Filmowy kantor Ziemi obiecanej
Filmowy kantor Ziemi obiecanej
Muzeum Miasta Łodzi - Pałac Izraela Poznańskiego - Gabinet Karla Dedeciusa
Muzeum Miasta Łodzi – Gabinet Karla Dedeciusa
Muzeum Miasta Łodzi - Pałac Izraela Poznańskiego - Gabinet Marka Edelmana i Aliny Margolis-Edelman
Muzeum Miasta Łodzi – Gabinet Marka Edelmana i Aliny Margolis-Edelman
Muzeum Miasta Łodzi - Pałac Izraela Poznańskiego - Galeria Muzyki Im. Artura Rubinsteina
Galeria Muzyki Im. Artura Rubinsteina
Muzeum Miasta Łodzi - Pałac Izraela Poznańskiego - Buduar
Muzeum Miasta Łodzi – Buduar
Udostępnij ten artykuł
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
Zapisz się do newslettera
Wpisz szukane słowo i kliknij enter