Irga to krzew bardzo popularny w polskich ogrodach. O jego powodzeniu decyduje bardzo duża odporność na warunki klimatyczne, łatwość w uprawie i różnorodność odmian, które mogą być sadzone w różnych miejscach ogrodu. Jednak jego znakiem rozpoznawczym są czerwone owoce, które utrzymują się na gałęziach przez większą część sezonu zimowego, ożywiając szare otoczenie.
Irga – pochodzenie i biologia rośliny
Irga (Cotoneaster Medik.) zaliczana jest do rodziny różowatych. Na świecie występuje od kilkudziesięciu, do nawet 300 gatunków irg, w zależności od klasyfikacji botanicznej. Większość z nich pochodzi z regionu Chin zachodnich i Himalajów, gdzie zasiedlają niższe partie gór. W warunkach naturalnych irgi spotykane są w większości regionów Eurazji i północnej Afryki. Również w Polsce rosną trzy jej gatunki – irga zwyczajna (Cotoneaster integerrimus), czarna (Cotoneaster niger) oraz kutnerowata (Cotoneaster tomentosus). Dzięki pochodzeniu z regionów górzystych krzewy te są odporne na niskie temperatury i nie wymagają żyznych gleb. W Europie są często uprawiane w ogrodach jako rośliny okrywowe i dekorujące skalniaki. Botaniczna nazwa irgi – Cotoneaster – pochodzi z łaciny i oznacza „roślinę przypominającą pigwę”.
Irga jest krzewem, który w zależności od gatunku, może dorastać do pięciu metrów wysokości. Jej pędy pozbawione są kolców i często mają kolor czerwony lub nawet purpurowy. Na pędach dłuższych naprzemiennie („w jodełkę”) wyrastają krótsze, na których pojawiają się kwiaty. W odmianach płożących bardzo często wrastają one w ziemię samoistnie ukorzeniając się. Liście są u wielu gatunków irgi zimozielone. Wyrastają pojedynczo, mają kształt jajowaty, rzadziej lancetowaty i długość od połowy, aż do piętnastu centymetrów. Ich wielkość zależy od gatunku, miejsca wzrostu i warunków klimatycznych. Kwiaty pojawiają się od późnej wiosny do wczesnego lata, na ogół są skupione w dużych kwiatostanach. Pojedyncze kwiaty mają średnicę około centymetra i są koloru białego, różowego, bądź czerwonego. Irgi są nektarodajne, żerują na nich pszczoły, motyle i wiele innych bezkręgowców.
Po przekwitnięciu krzew zawiązuje charakterystyczne owoce w postaci twardych orzeszków, które są jednak otoczone grubą warstwą miąższu. Mają one kształt kulisty lub jajowaty, osiągają wielkość do półtora centymetra. Owoce irgi są czerwone, zdarzają się jednak odmiany czarne i pomarańczowe. Są one chętnie zjadane przez wiele gatunków ptaków. Dla człowieka są trujące, a w najlepszym wypadku niejadalne. Irgi cenione są w ogrodnictwie i powszechnie sprzedawane jako gatunki dekoracyjne do ogrodów. Warto jednak wspomnieć, że wiele odmian (szczególnie pochodzących z Chin) stało się na przestrzeni lat roślinami inwazyjnymi wypierającymi rodzimą florę.
Jakie są odmiany irgi
W ogrodnictwie istnieje wiele odmian irg, charakteryzujących się różnymi cechami. Najbardziej popularna jest irga pozioma (Cotoneaster horizontalis), płożąca się, stosowana często na skalniakach i jako okrywa trawników. Ta odmiana wytwarza czerwone owoce, które przez sezon zimowy utrzymują się na gałęziach. Kształt wyższego krzewu ma irga Dammera (Cotoneaster dammeri) dorastająca do pół metra wysokości. Posiada również czerwone owoce, a do tego większe i błyszczące, zimozielone liście.
O wiele wyższa, dorastająca do dwóch metrów jest irga błyszcząca (Cotoneaster lucidus). Swoją nazwę zawdzięcza ciemnozielonym, połyskliwym liściom zmieniającym jesienią swą barwę. Na uwagę zasługuje również irga wierzbolistna (Cotoneaster salicifolius) – jej liście przypominają wierzbę. Chociaż jest to odmiana płożąca, można ją łatwo modelować tak, aby przypominała małą wierzbę. To oczywiście nie koniec. Planując ogród, warto zwrócić uwagę na gatunki takie jak irga wielokwiatowa, irga purpurowa, Irga wzniesiona (Cotoneaster ascendens) czy irga płożąca w odmianie Major.
Irga – miejsce w ogrodzie i właściwe podłoże
Irgi są roślinami bardzo odpornymi i elastycznymi. W zależności od odmiany mogą spełniać w ogrodzie różne role. Odmiany krzewiaste, rosnące pionowo, doskonale komponują się jako niższe piętro większych zespołów roślinnych, szczególnie zimą, kiedy dobrze widoczne są ich czerwone owoce. Mogą również rosnąć blisko murów, a nawet jako rozłożysty krzew. Odmiany płożące się doskonale nadają się jako rośliny okrywowe, stanowiące najniższe piętro roślin ogrodowych. Świetnie spisują się również w ogrodowych skalniakach, ponieważ bez problemu rosną w szczelinach między kamieniami.
Irga nie ma wielkich wymagań co do gleby. Potrzebuje podłoża lekkiego i przepuszczalnego, najlepiej wapiennego, o odczynie od obojętnego do zasadowego. Jedyne, czego nie lubią te krzewy, to gleb ciężkich i zatrzymujących wodę. Wybierając dla irgi miejsce w ogrodzie, powinniśmy pamiętać, że roślina ta preferuje stanowiska słoneczne. Odmiany zimozielone są bardziej odporne i mogą rosnąć w półcieniu, natomiast te, które zrzucają liście na zimę, wymagają więcej światła. Ilość promieni słonecznych ma również duży wpływ na kwitnienie i owocowanie. Jeżeli zależy nam na większej liczbie efektownych owoców, zdecydowanie powinniśmy wybrać dla krzewu dobrze oświetlone miejsce.
Irga – roślina o niewielkich wymaganiach
Irga dobrze radzi sobie w naszych warunkach klimatycznych i nie wymaga wielu zabiegów pielęgnacyjnych. Jest odporna na suszę, a nawet preferuje środowisko bardziej suche. Podlewania wymaga jedynie w czasie gorącego lata i długich upałów. Nie należy podlewać jej zbyt obficie, podłoże powinno być jedynie lekko wilgotne. Większej ilości wody wymagają przez pierwszych kilka sezonów młode rośliny. Możemy je również ściółkować, aby zachować dłużej wilgoć w podłożu, a przede wszystkim chronić korzenie przed nagłymi wahaniami temperatury. Irga może rosnąć w glebach ubogich i nie wymaga nawożenia. Jeżeli jednak zależy nam na szybszym wzroście rośliny i większej liczbie owoców, powinniśmy wczesną wiosną zastosować mieszankę nawozów dla roślin owocowych.
Irgi nie wymagają również przycinania, chociaż akurat ten zabieg jest często wykonywany w celu modelowania kształtu rośliny. Wczesną wiosną wykonujemy cięcia nadające krzewowi kształt, gałęzie skracać można aż do starego drewna. Jeżeli roślina przemarzła albo choruje, wiosną (gatunki zimozielone) lub latem (gatunki tracące liście na zimę) wykonuje się cięcie sanitarne, pozbywając się martwych fragmentów. Gałęzie tniemy nad pąkiem, zostawiając kilka z nich, jeżeli chcemy, aby roślina wypuściła boczne odrosty.
Rozmnażanie i przesadzanie irgi
Młode irgi, w okresie zanim rozwiną system korzeniowy, można łatwo przesadzać. Czynność tę powinno wykonać się wiosną, wykopując roślinę ze sporą bryłą ziemi, aby zachować jak najwięcej korzeni. Stare osobniki bardzo źle znoszą zmiany miejsc i można próbować przesadzić je tylko w ostateczności. Krzewy najszybciej rozmnaża się przez półzdrewniałe i niezdrewniałe sadzonki pędowe.
Obcięty fragment rośliny macierzystej najlepiej zanurzyć w preparacie stymulującym rozwój korzeni, a potem zasadzić w mieszance piasku z torfem. Pojemnik z sadzonką powinien być trzymany w spokojnym, osłoniętym miejscu i regularnie podlewany. W kolejnym sezonie roślina powinna mieć już na tyle rozwinięty system korzeniowy, że będzie można zasadzić ją w miejscu docelowym w ogrodzie. W przypadku odmian płożących się dobrą metodą jest rozmnażanie przez odkłady. W tym przypadku wybrane pędy przyginamy do ziemi i zakopujemy ich część, obciążając ten fragment np. kamieniem. Po pewnym czasie pęd samoistnie się ukorzeni. Niestety, metoda ta, chociaż bardzo prosta, wymaga dużo więcej czasu.
Zobacz również:
Muchołówka amerykańska – roślina owadożerna w Twoim domu
Jak wykorzystać trociny w ogrodzie – sprawdzone sposoby na ich zagospodarowanie
