Rannik zimowy to jedna z pierwszych roślin kwitnących już w czasie przedwiośnia. Jej jaskrawożółte kwiaty często widoczne są jeszcze na tle białych plam leżącego śniegu. Roślina spotykana jest w naszych lasach i parkach, ale może stać się także ozdobą każdego ogrodu.
Rannik zimowy – wczesny zwiastun wiosny
Chociaż rannik zimowy (Eranthis hyemalis), należący do rodziny jaskrowatych jest rośliną powszechnie spotykaną w naszym kraju, jego ojczyzną są bardziej wysunięte na południe tereny Europy. W naturze spotykany jest we Francji, na północy Włoch, Bałkanach, aż Węgier, Rumunii i Bułgarii. Już w XVI wieku roślina trafiła do ogrodów w krajach na północy i stamtąd zaczęła samoistnie rozsiewać się i powiększać swój zasięg. Obecnie ranniki można spotkać w wielu miejskich parkach, na terenach ruderalnych, a także w lasach. Proces ekspansji trwa zresztą w dalszym ciągu, ponieważ kwiaty te wytwarzają dużo samorozsiewających się nasion. Obok rannika zimowego w polskich ogrodach spotykany jest rzadziej rannik wiosenny (Eranthis cilicica) – gatunki te mogą się ze sobą krzyżować.
Ranniki zimowe kwitną bardzo wcześnie, czasami już pod koniec lutego. Ich nazwa gatunkowa nawiązuje do wczesnego pojawiania się tych żółtych kwiatów. Grecka zbitka słów er (wiosna) i anthos (kwiat), wraz z łacińskim hyems (zima) może być przetłumaczona jako „wiosenny kwiat kwitnący zimą”. Również polska nazwa rośliny nawiązuje do jej bardzo wczesnego pojawiania się pod koniec okresu zimowego.
Rannik zimowy – miłośnik cienia
W warunkach naturalnych rannik zimowy spotykany jest w zacienionych częściach lasów i zarośli, w miejscach wilgotnych i żyznych. W zależności od warunków atmosferycznych zaczyna kwitnąć już pod koniec lutego, a jego kwiaty utrzymują się przez kolejne dwa miesiące. Warunkiem jest jednak utrzymywanie się niskiej temperatury – jeżeli przekroczy ona 10°C, rośliny przekwitają. Często jaskrawożółte kwiaty widoczne są na tle śniegu. Rannikowi nie przeszkadza niska temperatura. Bez problemu może wytrzymać przymrozki (także w czasie kwitnienia), w ich okresie jego wzrost jest jednak spowolniony. W czasie okresów niskiej temperatury kwiaty zamykają się i otulają liśćmi, w celu utrzymania ciepła.
Rannik jest byliną wieloletnią, tworzącą małe bulwy i kłącza, z których się odradza. Wyrasta z nich prosty, pojedynczy pęd mogący osiągnąć do 15 centymetrów długości. Na jego szczycie znajduje się korona liści (podkwiatków) i kwiat o barwie jaskrawożółtej. Liście właściwe wyrastają z bulwy dopiero po przekwitnięciu. Dorastają one do dziesięciu centymetrów i są dłoniasto podzielone. Liście zasychają w maju. Najbardziej charakterystyczną częścią ranników są ich kwiaty. Dobrze wyeksponowane na szczycie nagiej łodygi mają kształt kubeczka o średnicy od dwóch do czterech centymetrów. W ich miodnikach wytwarzany jest nektar o wysokiej zawartości cukru, przyciągający pierwsze, wiosenne owady. Ranniki zapylane są przez pszczoły, zimujące motyle i muchówki. Ponieważ są jednym z pierwszych, pozimowych gatunków roślin kwitnących, odgrywają dużą rolę w ekosystemie przedwiośnia.
Po zapyleniu roślina wytwarza owoce w postaci mieszków. Zawierają one drobne (2 mm) nasiona, które rozsiewane są w okolicy. Ze względu na dużą liczbę nasion i niewielką odległość, którą przebywają od rośliny macierzystej, ranniki często tworzą na niewielkiej powierzchni efektowne, gęste kobierce. Warto jednak pamiętać, że chociaż bardzo ładna, roślina jest w całości silnie trująca. Znajdujące się w niej związki glikozydowe przyspieszają akcję serca i mogą doprowadzić do śmiertelnych zaburzeń jego pracy.
Rannik zimowy, a właściwe stanowisko
Rannik zimowy najczęściej rośnie w osłoniętych miejscach lasów – w zaroślach, pod krzewami liściastymi i drzewami zrzucającymi liście. Najbardziej lubi półcień, stanowiska z rozproszonym światłem słonecznym. Bezpośrednie światło słońca podnosi temperaturę i skraca okres kwitnienia, z kolei zbyt głęboki cień spowalnia wzrost rośliny. Podobne miejsce należy znaleźć mu w ogrodzie, najlepiej, jeżeli jest ono dodatkowo osłonięte od silnych podmuchów wiatru. Żółte kwiaty rannika bardzo dobrze wyglądają w towarzystwie innych wczesnych roślin. Można umieścić je wraz ze śnieżyczkami, krokusami czy cybulicami, tworząc wielokolorową mozaikę dobrze widoczną na tle śniegu lub brunatnych liści.
Ranniki tolerują większość rodzajów gleby, chociaż najlepiej rozwijają się w bogatej w składniki odżywcze ziemi próchnicznej o odczynie zasadowym. Chociaż roślina lubi stałą wilgotność, podłoże nie powinno zbyt długo trzymać wody. Dlatego dobrze jest do niego domieszać trochę drobnego żwiru lub grubego piasku. Przygotowując nowe podłoże na stanowisko dla ranników, warto również pamiętać o wzbogaceniu go naturalnymi nawozami, najlepiej kompostem.
Pielęgnacja rannika zimowego
Bogate w butwiejące liście gleby, na których rosną ranniki, bardzo dobrze utrzymują stały poziom wilgotności. Po śnieżnej zimie, kiedy podłoże jest wciąż nasycone wodą, rośliny nie wymagają dodatkowego podlewania. Inaczej wygląda sytuacja, kiedy zima była sucha i bezśnieżna – w takim przypadku, po ustąpieniu mrozów, warto podlewać ich stanowisko, stale kontrolując poziom wilgoci. Ranniki są odporne na wiosenne, krótkotrwałe przesuszenia. Jednak jeżeli w czasie lata panuje długotrwała susza, ich stanowisko należy regularnie podlewać – w przeciwnym wypadku może dojść do przesuszenia i uszkodzenia kłączy.
Jak wspomniano powyżej, przygotowując podłoże dla ranników, warto dodać do nich naturalny nawóz. W późniejszym okresie nawożenie nie jest już wymagane. Rozkładające się późną jesienią liście powinny regularnie wzbogacać glebę w składniki odżywcze. Należy tylko pamiętać o tym, żeby nie zgrabiać dokładnie podłoża, na którym rosną rośliny. Przed zakończeniem sezonu można stanowisko ranników zasilić niewielką ilością nawozów przeznaczonych dla roślin cebulowych, nie jest to jednak konieczne. I to właściwie wszystkie zabiegi pielęgnacyjne. Ranniki, jak większość roślin rosnących w naturze w klimacie umiarkowanym, doskonale dają sobie radę bez pomocy człowieka.
Rannik zimowy – kilka słów o sadzeniu i rozmnażaniu
Również sadzenie i rozmnażanie ranników należy do bardzo prostych czynności, którym podoła nawet początkujący ogrodnik. Rośliny można kupić w sklepach ogrodniczych albo w postaci sadzonek, albo oczyszczonych kłączy. Młode sadzonki umieszczamy bezpośrednio w miejscu docelowym, pamiętając o zachowaniu pomiędzy nimi odpowiednich odstępów. Ranniki rozrastają się dość szybko i już po kilku sezonach powinny zasiedlić całe stanowisko. Kłącza zakopujemy w glebie na głębokość około pięciu centymetrów, również pamiętając o zostawieniu sporej ilości miejsca pomiędzy nimi. Niektórzy eksperci radzą namoczenie ich na kilka godzin przed sadzeniem w letniej wodzie. Zarówno sadzonki, jak i kłącza są odporne na warunki atmosferyczne, w tym przymrozki. Należy tylko pamiętać o ich podlaniu i zasileniu kompostem w czasie sadzenie. Później powinny już doskonale dać sobie radę same.
Ranniki zimowe szybko kolonizują stanowisko, rozmnażając się przez rozrost kłączy i wysiew nasion. Rozmnożenie ich nie powinno sprawić najmniejszej trudności. Najłatwiej jest po prostu wykopać glebę wraz z przekwitłymi roślinami, przenieść je i wkopać w miejscu docelowym. Powinny szybko się rozrosnąć i kwitnąć już w następnym sezonie. Bardziej pracochłonną metodą jest rozmnażanie poprzez wysiew nasion. Mieszki z nasionami są niewielkie i łatwo pękają, dlatego ich zebranie jest pewnym wyzwaniem. Pozyskane nasiona można wysiewać bezpośrednio do gleby w okresie późnej jesieni lub wczesnej wiosny, już po ustąpieniu mrozów. Według danych statystycznych z około 20% nasion wyrasta dorosła roślina, jednak nie stanowi to wielkiego problemu, ponieważ ranniki produkują ich bardzo dużo. Młode sadzonki uzyskane w ten sposób kwitną po raz pierwszy po około trzech latach.
Projektując ogrody leśne i skalniaki warto pamiętać, że rannik zimowy jest rośliną bardzo ekspansywną i szybko kolonizuje nowe obszary. Warto ograniczyć jego zasięg za pomocą naturalnych przeszkód i podziałów terenu. Raz wprowadzony do ogrodu utrzyma się w nim bez specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych, upiększając go od wczesnego przedwiośnia.
Zobacz również:
- Miskant chiński – odmiany, uprawa, pielęgnacja i wymagania
- Trawa pampasowa – wymagania, uprawa, sadzenie i odmiany Kortaderii
