Nic nie smakuje lepiej niż warzywa z własnego ogródka. A co, gdyby można było cieszyć się smakiem domowych pomidorów, ogórków czy papryki przez znacznie dłuższą część roku? Z pomocą przychodzi szklarnia ogrodowa – prawdziwy raj dla wielbicieli ogrodnictwa i świeżych plonów. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się nie tylko procesowi budowy tego ogrodowego skarbu, ale także podzielimy się wskazówkami dotyczącymi uprawy roślin w tych specyficznych warunkach. Niezależnie od tego, czy dopiero zastanawiasz się nad postawieniem własnej szklarni, czy już jesteś szczęśliwym posiadaczem takiej konstrukcji – ten tekst dostarczy Ci cennych wskazówek i inspiracji.
Jak działa szklarnia i dlaczego warto ją mieć?
Zanim przejdziemy do szczegółów technicznych, warto zrozumieć, na jakiej zasadzie działa szklarnia i co sprawia, że jest ona tak wyjątkowym miejscem dla roślin. W dobrze nasłonecznionej szklarni, przez której przezroczyste ścianki przenikają promienie słońca, tworzy się specyficzny mikroklimat. Jest w niej ciepło i wilgotno, co sprzyja rozwojowi roślin ciepłolubnych lub mniej odpornych na kaprysy pogody. W profesjonalnych szklarniach parametry te można kontrolować elektronicznie, ustawiając dogodne wartości temperatury i wilgotności.
Dzięki takiemu mikroklimatowi szklarnia pozwala na:
- wydłużenie sezonu uprawowego, nawet o kilka miesięcy
- ochronę roślin przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi (przymrozki, silne wiatry, gradobicie)
- uprawę gatunków, które normalnie nie przyjęłyby się w naszym klimacie
- znaczne zwiększenie plonów
- wcześniejsze rozpoczęcie sezonu ogrodniczego, już na przełomie lutego i marca
Wybór miejsca pod szklarnię – pierwszy krok do sukcesu
Lokalizacja szklarni to jedna z najważniejszych decyzji, którą musimy podjąć. Właściwe usytuowanie konstrukcji może mieć ogromny wpływ na wzrost roślin i ilość zbiorów. Przy wyborze miejsca kierujmy się kilkoma kluczowymi zasadami.
Przede wszystkim, szklarnia powinna stać w miejscu dobrze nasłonecznionym, najlepiej z dłuższym bokiem ustawionym na osi wschód-zachód. Takie umiejscowienie zapewni maksymalne nasłonecznienie wnętrza przez cały dzień. Warto również zwrócić uwagę na odległość od granicy działki – powinna wynosić minimum 1 metr.
Równie istotne jest ukształtowanie terenu i rodzaj podłoża. Powierzchnia pod szklarnią powinna być możliwie płaska i równa, co ułatwi nie tylko sam proces budowy, ale również późniejszą uprawę. Najlepszym podłożem są gleby piaskowe i żwirowe, które zapewniają dobrą przepuszczalność. Warto też unikać miejsc narażonych na podmywanie wodą podczas intensywnych opadów.
Nie bez znaczenia jest również dostęp do wody. Szklarnia powinna znajdować się w niezbyt dużej odległości od ujęcia wody, co ułatwi podlewanie roślin. Jeśli planujemy szklarnię ogrzewaną, warto również rozważyć bliskość źródła energii.
Szklarnia a prawo budowlane – co musisz wiedzieć
Zanim rzucimy się w wir budowania, warto zapoznać się z regulacjami prawnymi. Zgodnie z przepisami prawa budowlanego, szklarnia jest wolnostojącym budynkiem gospodarczym, a jej budowa podlega określonym przepisom.
Jeśli planujemy konstrukcję o powierzchni przekraczającej 35 metrów kwadratowych, konieczne będzie uzyskanie pozwolenia na budowę. W przypadku mniejszych szklarni takiego pozwolenia nie potrzebujemy, ale nadal wymagane jest zgłoszenie u starosty lub prezydenta miasta na 30 dni przed zaplanowaną budową. W zgłoszeniu należy opisać zakres prac oraz technologię wykonania.
Warto też pamiętać, że na każde 500 metrów kwadratowych działki możemy postawić maksymalnie 2 szklarnie. Niedopilnowanie tych formalności może skutkować karą wynoszącą nawet 5 tysięcy złotych.
Nieco inaczej sprawa wygląda w przypadku tuneli foliowych. Jeśli jest to budowla sezonowa usuwana na zimę, nie ma trwałego związku z gruntem oraz instalacji, to w świetle prawa budowlanego nie traktuje się jej jako budynek, a więc nie podlega wspomnianym wyżej regulacjom.
Wybór materiałów – co sprawdzi się najlepiej?
Wybór materiałów, z których wykonana będzie nasza szklarnia, ma kluczowe znaczenie zarówno dla jej trwałości, jak i warunków panujących wewnątrz. Przyjrzyjmy się dostępnym opcjom.
Konstrukcja szklarni
Stelaż szklarni może być wykonany z różnych materiałów, z których każdy ma swoje wady i zalety:
Drewno – konstrukcje drewniane nadają szklarni naturalny, estetyczny wygląd i doskonale komponują się z ogrodowym otoczeniem. Drewno ma niski współczynnik przewodzenia ciepła, co jest jego zaletą. Jednak wymaga regularnej konserwacji (impregnacji), aby zachować trwałość. Najlepiej sprawdzają się gatunki odporne na wilgoć, takie jak dąb czy modrzew. Drewniane konstrukcje są idealne dla mniejszych szklarni.
Aluminium – to materiał lekki, odporny na korozję i nie wymagający konserwacji. Aluminiowe profile są stosunkowo drogie, ale ich trwałość rekompensuje początkowy wydatek. Doskonale nadają się do małych i średnich szklarni przydomowych.
Stal – jest najbardziej wytrzymała i najczęściej wybierana do budowy dużych konstrukcji. Można ją łączyć na różne sposoby – za pomocą śrub, nitów lub spawania. Jej główną wadą jest duży współczynnik przewodzenia ciepła oraz podatność na korozję, dlatego wymaga odpowiedniego zabezpieczenia antykorozyjnego.
Tworzywa sztuczne – elementy z tworzyw sztucznych są trwałe, elastyczne i mają niski współczynnik przewodzenia ciepła. Są jednak stosunkowo drogie, podobnie jak aluminium.
Przeszklenie szklarni
Do wyboru mamy kilka rodzajów materiałów pokryciowych:
Szkło – tradycyjny materiał, który może być okienne (mniej trwałe) lub laminowane (bardziej odporne na uszkodzenia). Szkło zapewnia doskonałą przezroczystość, ale jest ciężkie i łatwo się tłucze. W przypadku uszkodzenia wymiana wymaga często pomocy specjalisty.
Poliwęglan – to nowoczesna alternatywa dla szkła. Jest lżejszy, bardziej odporny na uszkodzenia mechaniczne i ma lepsze właściwości izolacyjne. Dostępny jest w wersji litej (bardziej wytrzymałej) lub komorowej (lepiej izolującej). Płyty z poliwęglanu można łatwo docinać samodzielnie za pomocą piły ręcznej lub kątowej.
Folia – najtańsze rozwiązanie, idealne dla osób, które chcą zacząć przygodę z uprawą pod osłonami niewielkim kosztem. Tunele foliowe są łatwe w montażu, ale mniej trwałe – folię trzeba wymieniać co kilka sezonów (najlepiej wybierać folię o odporności przynajmniej UV4, która starczy na 2 sezony).
Budowa szklarni krok po kroku
Gdy już zdecydowaliśmy, gdzie stanie nasza szklarnia i z jakich materiałów zostanie wykonana, możemy przystąpić do budowy. Oto jak wygląda ten proces krok po kroku:
1. Przygotowanie miejsca
Na początek należy oczyścić i wyrównać teren, na którym stanie szklarnia. Jeśli planujemy fundamenty, trzeba wykonać ich obrys. Wyznaczenie planu konstrukcji przyda się również wtedy, gdy nie planujemy wylewania fundamentu.
2. Fundamenty
W zależności od wielkości i rodzaju szklarni możemy zdecydować się na różne rodzaje fundamentów:
- Dla małych, lekkich konstrukcji mogą wystarczyć słupy wbijane w podłoże.
- Dla średnich i większych szklarni warto rozważyć wylewkę betonową lub użycie płyt fundamentowych.
Fundamenty zapewniają większą stabilność konstrukcji i chronią wnętrze przed szkodnikami. Część naziemną fundamentów można wykonać z betonu, cegły lub pustaków.
3. Budowa i zabezpieczenie stelaża
Po przygotowaniu fundamentów czas na montaż stelaża. Jeśli używamy drewna, warto je wcześniej zaimpregnować. W przypadku konstrukcji metalowych warto zastosować preparaty antykorozyjne.
Podczas montażu stelaża należy pamiętać o wyznaczeniu miejsca na drzwi oraz okienka wentylacyjne. Dach powinien mieć nachylenie około 25-35 stopni, co zapewni dobre docieranie promieni słonecznych do wnętrza i spowoduje, że śnieg zimą nie będzie zalegał na konstrukcji.
4. Montaż poszycia
Ostatnim krokiem jest pokrycie konstrukcji wybranym materiałem. W przypadku poliwęglanu montaż jest stosunkowo prosty – płyty mocuje się za pomocą wkrętów samowiercących z termoizolacją. Do montażu szkła mogą być potrzebne stalowe klipsy i spinki, można też zastosować silikon.
Jeśli decydujemy się na tunel foliowy, stelaż pokrywamy odpowiednio naciągniętą folią, którą mocujemy za pomocą specjalnych klipsów lub listew.
Wyposażenie szklarni – jak urządzić wnętrze?
Właściwe wyposażenie szklarni może znacząco zwiększyć komfort pracy i efektywność uprawy. Oto kilka elementów, które warto uwzględnić:
Regały i półki
Aby maksymalnie wykorzystać przestrzeń szklarni, warto zaplanować system półek lub regałów. Mogą być wykonane z aluminium (szczególnie jeśli konstrukcja szklarni jest z tego samego materiału) lub innych materiałów odpornych na wilgoć. Półki mogą służyć do ustawienia doniczek z rozsadami, narzędzi ogrodniczych lub innych akcesoriów.
W małej szklarni rośliny można sadzić bezpośrednio w gruncie po obu stronach dłuższych boków, pozostawiając miejsce na przejście. Jednak bardziej efektywne jest założenie uprawy piętrowej z wykorzystaniem półek.
Systemy nawadniania
Automatyczne systemy nawadniania mogą znacznie ułatwić pielęgnację roślin, szczególnie w okresie upałów, gdy zapotrzebowanie na wodę jest większe. Najprostszym rozwiązaniem są linie kroplujące, które dostarczają wodę bezpośrednio do korzeni roślin.
Wentylacja
Odpowiednia wentylacja jest kluczowa dla zdrowego rozwoju roślin. W szklarni powinno się zaplanować 1-3 niewielkie okna, umożliwiające wietrzenie podczas upałów lub dłuższej pracy. Warto rozważyć montaż automatycznych otwieraczy okien, które reagują na temperaturę w szklarni.
Dodatkowe elementy
W zależności od naszych potrzeb i budżetu szklarnię można wyposażyć w dodatkowe elementy:
- Haki do zawieszania doniczek lub narzędzi
- Specjalne maty uprawne dla określonych rodzajów roślin
- Systemy ogrzewania (dla całorocznej uprawy)
- Termometry i higrometry do monitorowania warunków
- Dekoracyjne elementy, takie jak figurki czy lampki solarne, jeśli szklarnia ma pełnić również funkcję dekoracyjną
Przygotowanie podłoża i uprawa roślin
Aby nasza szklarnia mogła zapewnić obfite plony, kluczowe jest odpowiednie przygotowanie podłoża i właściwa technika uprawy.
Gleba w szklarni
Jakość gleby ma ogromny wpływ na rozwój roślin i obfitość plonów. W szklarni możemy wykorzystać naturalną glebę, odpowiednio ją wzbogacając, lub zastosować specjalne podłoża dostosowane do potrzeb konkretnych gatunków.
Najlepszą ziemią do szklarni jest ziemia kompostowa lub uniwersalna. Warto pamiętać, że gleba w szklarni zużywa się szybciej niż na zewnątrz ze względu na wyższą temperaturę i wilgotność. Dlatego ważne jest regularne nawożenie i okresowa wymiana podłoża.
Jeśli wymieniamy całą warstwę gleby, powinniśmy ją intensywnie wzbogacić obornikiem lub kompostem. Dla poszczególnych upraw warto dostosować poziom kwasowości gleby oraz zawartość składników odżywczych.
Planowanie upraw
Przy planowaniu upraw w szklarni warto pamiętać o kilku zasadach:
- Zmianowanie – warzywa nie lubią rosnąć rok po roku w tym samym miejscu, dlatego warto planować rotację upraw.
- Odpowiednie odstępy – rośliny nie powinny być sadzone zbyt gęsto, aby miały dostęp do światła i składników odżywczych z gleby. Zbyt gęste sadzenie zwiększa też ryzyko chorób.
- Sąsiedztwo roślin – niektóre rośliny dobrze na siebie wpływają, inne wręcz przeciwnie. Warto sadzić zioła, które odstraszają szkodniki, takie jak szałwia, tymianek, cząber, koper, nasturcja, szczypior, lawenda i bazylia.
- Harmonogram – warto zaplanować, kiedy poszczególne rośliny będą sadzone, aby maksymalnie wykorzystać przestrzeń szklarni przez cały sezon.
Co uprawiać w szklarni?
Szklarnia otwiera przed nami szerokie możliwości uprawy. Oto co najlepiej rośnie pod osłonami:
Warzywa:
- Pomidory i ogórki – absolutni rekordziści popularności
- Papryka, która uwielbia ciepły mikroklimat
- Kukurydza, dynia, cukinia
- Kalarepa, kalafior, sałata
- Brukselka, groch, marchew
Owoce:
- Melon, ananas, arbuz – egzotyczne gatunki, które normalnie nie dojrzałyby w naszym klimacie
- Truskawki i poziomki – dające wczesne i obfite plony
- Owoce cytrusowe – dla bardziej zaawansowanych ogrodników
Zioła:
- Majeranek, oregano, trawa cytrynowa
- Bazylia – wyjątkowo aromatyczna w szklarnianych warunkach
- Mięta, tymianek i inne
Kwiaty:
- Begonia, lobelia, bratki
- Niezapominajki, stokrotki
- Storczyki i inne rośliny egzotyczne
Dla początkujących najlepsze będą pomidory i ogórki, które są stosunkowo łatwe w uprawie i dają satysfakcjonujące plony. Pamiętajmy, że pomidory w szklarni wymagają podpór – specjalnych kijów lub sznurków, do których będą przywiązywane w miarę wzrostu.
Pielęgnacja roślin w szklarni
Uprawa w szklarni wymaga regularnej pielęgnacji:
Podlewanie – częstsze niż w przypadku upraw na zewnątrz, ale dostosowane do potrzeb konkretnych gatunków. Najlepiej podlewać rano, aby nadmiar wilgoci zdążył odparować w ciągu dnia.
Wietrzenie – kluczowe dla zdrowia roślin. W upalne dni temperatura w szklarni może osiągać nawet 60°C, co jest szkodliwe dla większości roślin. Optymalna temperatura dla większości upraw to około 25-30°C.
Nawożenie – regularne, dostosowane do potrzeb konkretnych roślin i fazy ich rozwoju.
Ochrona przed szkodnikami – szklarnia częściowo chroni rośliny przed szkodnikami, ale nie całkowicie. Warto regularnie kontrolować stan roślin i w razie potrzeby stosować naturalne lub chemiczne środki ochrony.
Ciekawostki i nowoczesne rozwiązania
Na koniec warto wspomnieć o kilku ciekawostkach i nowoczesnych rozwiązaniach w dziedzinie szklarniowej uprawy.
Szklarnia hydroponiczna
Dla osób, które nie mają miejsca na tradycyjną szklarnię lub interesują się nowoczesnymi metodami uprawy, ciekawym rozwiązaniem może być szklarnia hydroponiczna. Te niewielkie, często całkowicie zautomatyzowane konstrukcje można postawić nawet na balkonie lub w kuchni.
Nowoczesne miniszklarnie hydroponiczne są sterowane elektronicznie, mają wbudowane oświetlenie LED, wentylator i filtr powietrza. Rośliny uprawiane są w tzw. kulturze wodnej, składającej się z podłoża inertnego, wody i nawozu mineralnego.
Suchy lód w szklarni
Ciekawą praktyką stosowaną przez profesjonalnych ogrodników jest umieszczanie w szklarni bryłek suchego lodu. Dlaczego? Ponieważ do prawidłowego przebiegu fotosyntezy rośliny potrzebują dwutlenku węgla, którego w warunkach naturalnych jest stosunkowo mało.
Suchy lód, czyli zestalony dwutlenek węgla, ulegając procesowi sublimacji (przejście ze stanu stałego w gazowy), uwalnia do atmosfery szklarni dodatkowy CO2, co może zwiększyć plony niektórych roślin.
Sterowanie elektroniczne
Dla najbardziej zaawansowanych ogrodników lub osób ceniących wygodę, dostępne są systemy elektronicznego sterowania warunkami w szklarni. Takie systemy mogą automatycznie regulować temperaturę, wilgotność, nawadnianie i wentylację, dostosowując je do potrzeb uprawianych roślin.
Szklarnia ogrodowa – podsumowanie
Szklarnia ogrodowa to nie tylko sposób na wydłużenie sezonu uprawowego, ale także prawdziwa przygoda ogrodnicza. Umożliwia eksperymentowanie z różnymi gatunkami roślin, daje satysfakcję z własnoręcznie wyhodowanych plonów i staje się miejscem relaksu i obcowania z naturą.
Niezależnie od tego, czy zdecydujemy się na profesjonalną, dużą konstrukcję, czy niewielką przydomową szklarnię, kluczem do sukcesu będzie odpowiednie przygotowanie, wybór właściwych materiałów i konsekwentna pielęgnacja roślin.
A Ty, masz już swoją szklarnię? A może dopiero planujesz jej budowę? Niezależnie od etapu, na którym jesteś, mamy nadzieję, że nasze wskazówki pomogą Ci stworzyć zielony raj pełen soczystych owoców i aromatycznych warzyw. Powodzenia w uprawach!
Zobacz również:
- Jak zadbać o rośliny po zimie? Pielęgnacja i SPA roślin na wiosnę
- Jak zwalczyć grzyby na trawniku? Skuteczny poradnik
