Rafał Olbiński – sylwetka, życie i twórczość

Receptę na sukces Rafała Olbińskiego można podsumować równaniem – wielki talent plus ciężka praca plus odrobina szczęścia dają w sumie międzynarodowe uznanie. Ten jeden z najbardziej znanych polskich artystów XX wieku tworzył grafiki dla wielu prestiżowych czasopism, takich jak „Time”, „Newsweek”, „Stern”, „New Yorker” czy „Business Week”. Prace, które tworzy Rafał Olbiński, wystawiane i sprzedawane są w wielu znanych galeriach sztuki współczesnej, a sam twórca zdobywał za nie wielokrotnie złote i srebrne medale przyznawane w międzynarodowych konkursach. Jego dzieła można oglądać w Bibliotece Kongresu, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Toyamie, Carnegie Foundation czy Wilanowskim Muzeum Plakatu.

Studia i Jazz Forum

Rafał Olbiński urodził się 21 lutego 1943 roku w Kielcach. W tym mieście ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego, a po maturze zdał na Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej. Dyplom zdobył w 1969 roku.

Szybko dał się poznać jako utalentowany ilustrator. Po studiach rozpoczął współpracę z czasopismem “Jazz Forum”, w którym pracował jako redaktor graficzny. Dla wytwórni Pronit stworzył kilka okładek płyt – między innymi dla Krzysztofa Klenczona i zespołu Breakout.

W tym czasie tworzył również plakaty, stając się szybko ważnym członkiem nowego pokolenia Polskiej Szkoły Plakatu. Oszczędność formy, metafory i odwoływanie się do inteligencji odbiorcy to cechy charakterystyczne dla prac z tego nurtu. Rafał Olbiński opanował ten styl do perfekcji, wykorzystując jego atuty w swoich późniejszych ilustracjach.

W kolejnych latach artysta stał się rozpoznawalny poza granicami naszego kraju. W 1976 roku otrzymał pierwsze ze swoich znaczących, międzynarodowych wyróżnień – Pierwszą Nagrodę w konkursie Międzynarodowego Instytutu Praw Człowieka w Strasburgu. W 1981 roku wyjechał do Paryża, a stamtąd wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.

Emigracja do Nowego Jorku

Ogłoszenie w Polsce stanu wojennego zatrzymało artystę w Nowym Jorku na dłużej. Chociaż początki były bardzo ciężkie (mieszkanie w piwnicy bez okien), to w rezultacie decyzja o pozostaniu w tym mieście okazała się strzałem w dziesiątkę i biletem do międzynarodowej sławy.

Rafał Olbiński, jak sam opowiada, wysyłał swoje prace do wielu redakcji. Na początku barierę stanowiła nieznajomość języka, jednak w końcu udało mu się nawiązać współpracę z czasopismem “The New York Times”. Jego talent został szybko doceniony i już po pół roku ilustrator miał własną agentkę, która dbała o zdobywanie kolejnych zleceń.

Time i Newsweek

Nowojorskie początki wiążą się też z ciekawą historią związaną z magazynem “Time”. Artysta umówił się w nim na spotkanie w sprawie pracy, a całkiem przypadkowo jego rysunki zobaczył Richard Hess, gwiazda amerykańskich ilustratorów. Traf chciał, że robił on właśnie ilustracje do artykułu o emigrantach. Ponieważ prace Polaka wywarły na nim pozytywne wrażenie, sfotografował Olbińskiego i umieścił na swojej grafice wraz z emigrantami z całego świata. W ten sposób znalazł się on na okładce magazynu “Time” jako nasz trzeci rodak – po Lechu Wałęsie i papieżu.

Nie było to bezpodstawne wyróżnienie. Rafał Olbiński szybko dał się poznać jako twórca znakomitych, metaforycznych i wieloznacznych ilustracji. Rok po pierwszej wizycie w “Time” opracował dla tego magazynu swoją pierwszą okładkę. Jakiś czas później rozpoczął współpracę z konkurencyjnym magazynem “Newsweek”, w którym pełnił już poważniejszą rolę grafika odpowiedzialnego za wymyślenie koncepcji okładek.

Rafał Olbiński – medale i wyróżnienia

Wraz z sukcesami w pracy przyszło też uznanie i nagrody. Artysta został wyróżniony srebrnym, a potem złotym medalem bardzo prestiżowej organizacji członków Stowarzyszenia Ilustratorów Nowojorskich (Society of Illustrators). Podobne wyróżnienia otrzymał od nowojorskiej organizacji Art Directors Club of New York.

W 1994 roku Rafał Olbiński otrzymał w Paryżu nagrodę “Prix Savignac” – Międzynarodowego Oskara za najbardziej znaczący plakat roku. W tym samym roku w Londynie odebrał nagrodę czasopisma Creative Review za najlepszą brytyjską ilustrację.

Nowy Jork Stolicą Świata

Rok później został wybrany do zamkniętego konkursu na poster promocyjny Nowego Jorku – “New York Capital of the World” (Nowy Jork Stolicą Świata). Znalazł się w gronie kilkunastu najlepszych amerykańskich grafików i zwyciężył. Jego plakat przedstawiał metaforyczny balon-Nowy Jork wznoszący w niebo całą kulę ziemską.

Współpraca z operami

Rafał Olbiński znany jest także z plakatów stworzonych dla wielu amerykańskich oper. Polski artysta współpracował z wieloma z nich, w tym New York City Opera, Pacific Opera San Francisco, Philadelphia Opera czy Utah Opera. Jego dzieła spotykały się z bardzo dobrym przyjęciem publiczności i krytyki, chociaż czasem wywoływały kontrowersje. Tak było w przypadku postera do przedstawienia Salome granego w Operze Filadelfijskiej. Odważny plakat przedstawiający częściowo nagą kobietę został nawet podarty przez jednego z polityków podczas późniejszej wystawy w Gruzji.

Ilustrator często miał problemy z ingerencją cenzury. W Polsce ocenzurowano mu postać Syrenki na plakacie z wyborów Miss Świata, a „New York Times” nie chciał opublikować zbyt roznegliżowanej Carmen.

Rafał Olbiński – przygoda z malarstwem

O rozpoczęciu przygody Rafała Olbińskiego z malarstwem zadecydował przypadek. Zaczęło się od właściciela galerii na West Broadway, który zaproponował stworzenie serii obrazów ilustrujących jego wiersze. Do wydania tomiku poezji nie doszło, ale w zamian za to polski artysta namalował i wystawił w galerii swoje pierwsze obrazy. Ku jego zaskoczeniu, wszystkie zostały sprzedane.

Z czasem malarstwo stało się głównym przedmiotem zainteresowania Olbińskiego. Jak sam wspomina, namalował ponad 2000 obrazów, a jego dzieła sztuki są bardzo chętnie kupowane przez bogatych kolekcjonerów. Najdroższe z nich sprzedała galeria sztuki “Gallery 444” w San Francisco. Kolekcjoner z Singapuru zapłacił za nie 125 tysięcy dolarów.

Czysty, metaforyczny, pełen niedopowiedzeń i aluzji styl malarstwa Rafała Olbińskiego jest często przyrównywany do dzieł belgijskiego surrealisty Rene Magritte’a. Sam artysta wspomina, że inspirację czerpie z prac Saula Steinberga, Miltona Glasera, Brada Hollanda i Marshalla Arismana.

Olbiński. Ars picturae

W 2018 roku powstało bardzo ciekawe dzieło, będące hołdem dla polskiego artysty. Angielski poeta Ian Lukin napisał pod wpływem dzieł Rafała Olbińskiego kilkadziesiąt sonetów. Narodził się pomysł wydania książki będącej albumem obrazów i komentujących je wierszy. W sumie powstało 70 wierszy, które wraz z ilustracjami znalazły się w wydanym przez wydawnictwo BOSZ art albumie zatytułowanym “Olbiński. Ars picturae”.

Sława i powrót

W XXI wieku nadal pozostaje bardzo cenionym i popularnym malarzem. Prace Olbińskiego prezentowane były na retrospektywie w Willy-Brand House w Berlinie w 2001. W 2008 odbyła się w Kolonii wystawa „Olbiński – photokina Expo”. Artysta brał również udział w bardzo ciekawym projekcie z okazji Dnia Ziemi. Jego wybrane obrazy wzięły udział w programie projekcji na nowojorskim dworcu Grand Central Station.

Po długim pobycie w Stanach Zjednoczonych artysta wrócił do kraju i zamieszkał w Warszawie. Jak sam opowiada, malowanie nadal sprawia mu wielką przyjemność. Jego plakaty i obrazy cieszą odbiorców na całym świecie, znajdując się w kolekcjach prywatnych i instytucjonalnych. Zasługi twórcy zostały docenione również przez państwo – otrzymał on Order Odrodzenia Polski Polonia Restituta i Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Zobacz również: Zdzisław Beksiński – sylwetka, życie i twórczość | Salvador Dali – sylwetka artysty