Któż z nas nie zna swawolnego i radosnego dzieła „Panny z Awinionu” czy przerażającej i przytłaczającej „Guernici”? Obrazy Pabla Picassa znajdują się w najważniejszych kolekcjach muzealnych na świecie, a sam artysta jest jednym z najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych malarzy XX wieku. Współtwórca kubizmu, kobieciarz, wszechstronnie utalentowany i wiecznie eksperymentujący, czerpał z życia całymi garściami, zostawiając po sobie wspaniały dorobek.
Rodzina i dzieciństwo Picassa
Pablo Diego José Francisco de Paula Juan Nepomuceno Maria de los Remedios Cipriano de la Santísima Trinidad Ruiz y Picasso, bo tak brzmiało w całości jego nazwisko, przyszedł na świat 25 października 1881 w hiszpańskiej Maladze. Artysta miał szczęście urodzić się w dobrze sytuowanej rodzinie pochodzenia szlacheckiego, której korzenie sięgały północnych Włoch.
Ojciec Pabla Picasso, Don José Ruiz y Blasco, był nauczycielem rysunku w miejscowej szkole i kustoszem muzeum. W chwilach wolnych malował całkiem udane obrazy natury, głównie ptaków. Po Matce, Marii Picasso y López, malarz odziedziczył drugi człon nazwiska, pod którym zyskał światową sławę. Wśród domniemanych, matczynych przodków znajduje się również dość słynny włoski malarz – Matteo Picasso, po którym Pablo – być może – odziedziczył swój talent plastyczny.
Legenda głosi, że mały Pablo Picasso nauczył się malować szybciej, niż pisać. Jest w tym coś z prawdy – jego ojciec zajął się artystyczną edukacją syna od najmłodszych lat. W wieku siedmiu lat przyszły mistrz ćwiczył już rysunek i malarstwo olejne.
Studia i narodziny talentu
Rodzina Pablo Picasso przeniosła się wkrótce do miasta La Coruña, a później, po tragicznej śmierci córki, do Barcelony. W stolicy Katalonii młody malarz za namową ojca, zdał egzaminy i zaczął studia w Szkole Sztuk Pięknych. Jego niezwykły talent został natychmiast zauważony, jednak młody wiek przeszkadzał w poważnym podejściu do szkolnych obowiązków – Pablo miał wtedy zaledwie trzynaście lat.
W wieku szesnastu lat Pablo Picasso rozpoczął naukę w słynnej madryckiej Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych św. Ferdynanda. Stolica kusiła młodego artystę wieloma atrakcjami. Obok słynnych muzeów można było znaleźć tu liczne kawiarnie, w których kwitło życie towarzyskie. Picasso nie znosił szkolnej dyscypliny i wkrótce zrezygnował z nauki.
Twórczość Picassa
W ciągu swojego długiego (92 lata) życia, Pablo Picasso tworzył obrazy w kilku różnych stylach. Był artystą wiecznie poszukującym nowych środków wyrazu i niebojącym się radykalnie odmieniać swojej sztuki. Jego malarstwo można podzielić na kilka najbardziej znaczących i różniących się od siebie okresów.
Pierwsze obrazy
W wieku czternastu lat Pablo Picasso stworzył swoje pierwsze obrazy, w tym “Portret Ciotki Pepy”. Artysta swoje pierwsze dzieła malował w stylu realistycznym, a pod koniec XIX wieku zainteresował się symbolizmem. W tym czasie przeprowadził się do Paryża, prowadząc typowe dla młodego artysty życie – wspólnie wynajęte mieszkanie i codzienna bieda.
Okres błękitny
Pierwsze lata XX wieku to, tak zwany okres błękitny w twórczości Picassa. W latach 1901-1904 spod jego pędzla wychodziły obrazy utrzymane w niebieskiej kolorystyce i przesycone melancholią. Najważniejsze prace z tego okresu to “Dwie siostry”, “Niebieski akt”, “Asceta” czy “Stary gitarzysta”. Chyba najbardziej znane jest jednak wieloznaczne dzieło “Życie”. Niewątpliwy wpływ na smutną stylistykę obrazów z tamtego okresu miało samobójstwo przyjaciela artysty Carlesa Casagemasa.
Okres różowy
W 1904 Picasso przeprowadził się do Paryża, od tego roku mówi się o „okresie różowym” w jego obrazach. Młody Picasso poznał wtedy w Paryżu Fernandę Olivier, która stała się jego bliską przyjaciółką i modelką. Prace nabrały radośniejszego charakteru, zaczęła w nich dominować kolorystyka różowa i pomarańczowa. Tematyka obracała się często wokół cyrku i postaci z nim związanych. W tym czasie powstają liczne sceny z życia rodzin akrobatów i arlekinów, którzy z czasem stają się znakiem rozpoznawczym Picassa („Kuglarze”, „Rodzina arlekina”).
Ważnym wydarzeniem z tego okresu było spotkanie w 1905 roku Gertrudy Stein, która stała się mecenasem malarza i której poświęcił obraz „Portret Gertrudy Stein”. W tym samym roku Pablo Picasso poznał swojego późniejszego przyjaciela Henri Matisse’a oraz Daniela-Henrego Kahnweilera – marszanda i kolekcjonera sztuki.
Fascynacja prymitywizmem
Dwuletni okres fascynacji sztuką afrykańską i prymitywizmem rozpoczął się w 1907 roku namalowaniem jednego z najsłynniejszych dzieł zatytułowanym “Panny z Awinionu”. W obrazie przedstawiającym nagie prostytutki łączą się wpływy sztuki iberyjskiej z afrykańską. Co ciekawe, pierwotnie dzieło to wywołało wśród widzów skrajnie nieprzychylne uczucia.
Narodziny kubizmu
Georges Braque i Pablo Picasso stali się współtwórcami nowego, bardzo odważnego prądu w sztuce – kubizmu. Nazwa stylu pochodzi od słowa “sześcian”, a jego założeniem jest uproszczenie i przedstawienie świata w postaci geometrycznych brył.
Kubizm analityczny
Pierwszą, bardziej radykalną odmianą był kubizm analityczny, który używał ograniczonej, monochromatycznej palety barw. Obiekty przedstawione na płótnie są rozbite na podstawowe, zgeometryzowane elementy, a następnie złożone ponownie. Patrząc na nie, ma się wrażenie oglądania świata przez wielościenny kawałek kryształu. “Dziewczyna z mandoliną”, “Madonna” i “Poeta” dobrze pokazują założenia tego stylu.
Kubizm syntetyczny
W ciągu kilku lat powstała złagodzona forma – kubizm syntetyczny, który charakteryzował się jaskrawą kolorystyką. Do prac doklejano także np. fragmenty gazet, tworząc trójwymiarowe kolaże. Przedstawione postacie i przedmioty nie były też poddawane tak głębokiej deformacji.
Przełomowym wydarzeniem w historii kubizmu i jego manifestem była premiera w 1917 roku utworu scenicznego “Parady” stworzonego wspólnie przez Picassa, który zaprojektował scenografię, odpowiedzialnego za libretto Jeana Cocteau i kompozytora Erika Satie.
Neoklasycyzm i surrealizm
W kolejnych latach Picasso zwrócił się w stronę neoklasycyzmu i surrealizmu. Wiele działo się w jego życiu osobistym – ślub z tancerką Olgą Koklową, romanse, spotkania z wieloma słynnymi artystami epoki. Malowane w tamtym okresie obrazy charakteryzują się żywymi kolorami, wiele z nich przedstawia portrety bliskich.
W okresie Wojny Domowej, na zamówienie rządu hiszpańskiego, powstało najsłynniejsze dzieło Picassa. Antywojenny obraz “Guernica” powstał pod wpływem tragedii miasta zbombardowanego przez niemieckie i włoskie lotnictwo. Ta ponury i przytłaczająca wizja utrzymana w depresyjnych kolorach przedstawia cierpienie niewinnych ludzi – ofiar machiny wojennej. Szokujące dzieło wystawiono w 1937 na Wystawie Światowej w Paryżu.
Wystawa w MoMA
“Guernica” została wysłana do Nowego Jorku i tam wzięła udział w retrospektywnej wystawie, która odbyła się w prestiżowym Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MoMA). Chociaż prezentacja odniosła sukces, to jednak prace Picassa nie spotkały się ze zrozumieniem amerykańskich odbiorców.
Wojna i wyjazd do Prowansji
Lata drugiej wojny światowej hiszpański malarz spędził w okupowanym Paryżu. Ze względu na poglądy polityczne i tematykę swoich dzieł był często niepokojony przez Niemców. Pod koniec wojny wstąpił nawet do Francuskiej Partii Komunistycznej.
Po wojnie artysta przeprowadził się do leżącej na południu Francji miejscowości Vallauris. W tym czasie sześćdziesięcioletni malarz zaangażował się mocno w działalność w ruchach lewicowych i pokojowych. Jednocześnie nie stronił od kolejnych romansów.
Wizyta w Polsce
W 1948 odwiedził Polskę – został zaproszony na pierwszy Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju we Wrocławiu. W Warszawie podarował Muzeum Narodowemu kolekcję ceramiki, naczynia polichromowane, rysunki i barwne druki. Narysował także szkic Warszawskiej Syrenki.
Schyłkowy okres
Okres twórczości powojennej Picassa jest bardzo bogaty, różnorodny i niepoddający się klasyfikacji. Artysta wtedy malował, pisał, tworzył monumentalne rzeźby i ceramikę. Powstające wtedy dzieła malarskie stworzyły serię wariacji opartych o prace Goyi, Maneta, Delacroix i innych. Jego późne prace stały się bardziej kolorowe, po raz kolejny dryfując w stronę zupełnie innej estetyki. W 1950 roku otrzymał Międzynarodową Leninowską Nagrodę Pokoju (zwaną wówczas Nagrodą Stalinowską) W latach 40. malował obrazy antywojenne (Masakra w Korei, Wojna, Pokój).
Pracował czynnie aż do śmierci, która nastąpiła 8 kwietnia 1973 roku.
Artysta kompletny
Pablo Picasso był taki jak sztuka, którą tworzył – dynamiczny, zmienny, żyjący pełnią życia i barwny. W czasie swojego życia związał się małżeństwem z dwiema kobietami, miał liczne romanse i czwórkę dzieci. Kobiety inspirowały go i często były bohaterkami jego prac.
Zasłużoną sławę zyskał szybko. Liczne wystawy w najważniejszych galeriach świata szybko zapewniły mu bogactwo. Potrafił zmieniać style co kilka lat, wciąż poszukiwać nowych i tworzyć w wielu różnych dziedzinach sztuki.
Jego obrazy regularnie trafiają na prestiżowe aukcje, bijąc kolejne rekordy cen sprzedaży. Wiele z nich osiągnęło pułap powyżej 50 milionów dolarów, natomiast “Kobiety z Algieru” ustanowiły finansowy rekord świata. W 2015 roku zostały wystawione w nowojorskim domu aukcyjnym Christie’s, osiągając cenę 179,3 miliona dolarów.
Pablo Picasso był bez wątpienia jednym z najwybitniejszych artystów XX wieku. Nie tylko wszechstronny i wiecznie poszukujący nowych dróg ekspresji, ale też bardzo płodny. Zostawił po sobie kilka tysięcy obrazów, liczne rzeźby i ogromną ilość rysunków. Był postacią bardzo wyrazistą i zaangażowaną w politykę.
Z czwórki dzieci, które spłodził z trzema kobietami, tylko Paloma Picasso podążyła artystyczną ścieżką ojca, zostając projektantka mody i biżuterii.
Zobacz również:
