Tadao Ando – sylwetka japońskiego architekta

Jeden z największych architektów Japonii, minimalista i mistrz betonowych konstrukcji. Twórca, który w swoich dziełach przez całe życie szuka harmonii z naturą, czystej geometrii i doskonałej bryły. A do tego niedoszły bokser i samouk, który nigdy nie uczył się architektury w żadnej szkole. Oto Tadao Ando – geniusz, który tworzonymi przez siebie budowlami stara się oddziaływać na wszystkie zmysły odbiorcy.

Tadao Ando – trudne początki niedoszłego boksera

Tadao Ando przyszedł na świat 13 września 1941 roku w Osace. Kilka minut później urodził się jego brat-bliźniak. Rodzina przez dwa lata mieszkała razem, jednak potem rodzice zdecydowali się podzielić synów i oddali małego Tadao na wychowanie babci. Była to decyzja, która zaważyła na przyszłym życiu japońskiego architekta. Przez cały okres młodości mieszkał on w tradycyjnym, japońskim domu szeregowym wykonanym z drewna za pomocą tradycyjnych metod. Surowe warunki wpłynęły na jego przyszłe postrzeganie architektury i miłość do ascezy. Z drugiej strony młody Tadao Ando przyglądał się pracy rzemieślników remontujących dom. Ich miłość do drewna, oddanie wykonywanej pracy i to jak w niej się zatracali, nauczyło przyszłego architekta pokory i szacunku. Przestrzeń zmieniająca się nawet w tak małej skali i łatwość, z jaką robotnicy ją modyfikowali, były bodźcami popychającymi go w stronę przyszłego zawodu.

Tadao Ando - sylwetka japońskiego architekta
Japoński architekt Tadao Ando

W domu babci brakowało pieniędzy i młody Tadao Ando szybko musiał zacząć zarabiać na własne utrzymanie. Nie było go stać na dalszą naukę, zaczął trenować boks i przez dwa lata walczył zawodowo, żeby zdobyć fundusze. W tym czasie w jego ręce trafiła książka o architekturze autorstwa Le Corbusiera. Praca szwajcarsko-francuskiego mistrza modernizmu wywarła na nim ogromne wrażenie. Zapoznał się z nowoczesnym, europejskim spojrzeniem na architekturę i materiałem, którym był zafascynowany Le Corbusier – betonem. Ten materiał stał się też wiele lat później ukochanym tworzywem Japończyka.

Podróżnik – samouk

Ando, wciąż nie mogąc sobie pozwolić na studia, zaczął uczyć się na własną rękę. Utrzymywał kontakty ze studentami architektury, uczył się od nich i czytał wszystko, co dotyczyło tego przedmiotu. Dużo podróżował po kraju. Starał się zapoznać z tradycyjną, japońską architekturą. Odwiedzał i studiował najsłynniejsze świątynie buddyjskie, pałace szogunów i ogrody. Zwiedził dawne stolice kraju – Kioto i Narę. W Tokio zobaczył Imperial Hotel zaprojektowany przez Franka Lloyda Wrighta, który wywarł na nim ogromne wrażenie swoją odmiennością od japońskiego, tradycyjnego stylu. To, co zobaczył w czasie swoich podróży, miało ogromny wpływ na jego przyszły styl – połączenie surowego betonu i żywiołów natury – przede wszystkim światła i wody.

Tadao Ando - sylwetka japońskiego architekta
Architekt Tadao Ando

Wkrótce po skończeniu szkoły średniej Tadao Ando porzucił karierę boksera i zajął się doskonaleniem warsztatu. Wieczorowo studiował rysunek, zapisał się też na korespondencyjne kursy projektowania wnętrz. W wieku 24 lat udało mu się wyjechać do Europy, gdzie zapoznał się dziełami architektury zachodniej. Podróżował, notując szkicując i studiując budynki wielkich twórców, od starożytności, po czasy współczesne. Największe wrażenie wywarła na nim architektura modernistyczna La Corbusiera, Franka Lloyda Wrighta, Ludwiga Miesa van der Rohe’a oraz Louisa Kahna.

W 1968 roku Tadao Ando powrócił do Japonii. Początkowo próbował znaleźć pracę w biurach architektonicznych, ale jego nieszablonowe wizje i silny charakter powodowały, że nigdzie nie zagrzał miejsca na dłużej. Wreszcie postanowił stworzyć własną firmę – Tadao Ando Architect Associates. Nikomu nieznany samouk początkowo miał kłopoty ze zdobyciem jakichkolwiek zleceń. Ograniczały się one zresztą do projektowania małych domów dla prywatnych właścicieli. W ten sposób powstało kilka budynków w Osace i Kioto.

Dom w Sumiyoshi

Przełom przyniósł rok 1976. Biuro Tadao Ando dostało wtedy zlecenie na budowę prywatnego domu na wąskiej działce pomiędzy innymi budynkami. Budżet nie był wysoki, ale architekt dostał sporą swobodę w projektowaniu budynku. Zastosował swój ulubiony beton w połączeniu z minimalizmem. W ten sposób powstał Dom w Sumiyoshi, zwany też Azuma House.

Azuma House projektu Tadao Ando - foto Mitsumasa Fujitsuka
Azuma House projektu Tadao Ando – foto Mitsumasa Fujitsuka

Na prostokątnej, wąskiej działce stanęły dwie betonowe bryły, od strony ulicy gładkie i pozbawione okien. Wewnątrz, pomiędzy nimi, zachowana została przestrzeń, rodzaj wewnętrznego patio, nad którym przerzucone są kładki i schody tworzące połączenie obu części domu. To był pierwszy, tak szeroko znany, manifest stylu japońskiego architekta. W prostym budynku połączył swoje geometryczne idee, prostotę betonu i zabawę z naturą – światłem, wodą i powietrzem. Krytycy nazywali budowlę niefunkcjonalną, zarzucając jej brak komfortu i ergonomii, jednak większość była zgodna, że jest to dzieło przełomowe, zapowiedź czegoś nowego w architekturze.

Dom w Sumiyoshi został doceniony przez Japoński Instytut Architektury, który przyznał jego twórcy swoją doroczną nagrodę w 1979. Było to pierwsze wyróżnienie dla Tadao Ando, po którym posypał się deszcz kolejnych. Wśród nich znalazły się wyróżnienia przyznawane przez Finlandię, Francję, Danię, Włochy, USA, Wielką Brytanię i oczywiście Japonię. Jednak najważniejsze z nich japoński twórca otrzymał w 1995 roku w Chicago. Była to Nagroda Pritzkera (Pritzker Architecture Prize) – odpowiednik Nagrody Nobla w świecie architektury. A trzeba przecież pamiętać, że jej laureat nie miał formalnego wykształcenia – był samoukiem.

Azuma House projektu Tadao Ando - foto Shinkenchiku-sha
Azuma House projektu Tadao Ando – foto Shinkenchiku-sha

Od czasu zaprojektowania Domu w Sumiyoshi, Tadao Ando błyskawicznie rozwijał swoją karierę, stając się jednym z najbardziej znanych na świecie architektów. Stworzył wiele przełomowych i ikonicznych budynków w krajach na kilku kontynentach. Zasłynął z budowy świątyń i muzeów, ale nie stronił też od domów prywatnych czy budynków komercyjnych. W ciągu kilkudziesięciu lat szlifował swój niepowtarzalny styl.

Beton, duchowość i natura

Na styl architektury Tadao Ando miało wpływ kilka czynników. Przede wszystkim miejsce, w którym się wychował. Skromny, tradycyjny dom zbudowany z naturalnych materiałów nauczył go szacunku dla pracy rzemieślników i prostoty rozwiązań. Japonia – kraj, w którym bardzo duże znaczenie ma religia i duchowość – wyczuliła go na bardziej metafizyczne spojrzenie na architekturę. Wreszcie młodzieżowa fascynacja Le Corbusierem pozostawiła w jego stylu fascynację betonem i minimalizmem.

Tadao Ando - foto Nobuyoshi Araki
Tadao Ando – foto Nobuyoshi Araki

Dzięki połączeniu tych cech powstała jedyna w swoim rodzaju mieszanka betonowej, uduchowionej architektury pełnej form geometrycznych i niedomówień, a jednocześnie współgrającej z siłami natury. Dzieła Ando często nazywane są architektonicznym haiku, na cześć japońskiej poezji, w której równie ważne jest to, co napisane, jak i to, czego ma domyślić się jej odbiorca. Podobnie jest z architekturą japońskiego mistrza. Same budynki i formy geometryczne stanowią dopiero połowę dzieła. Równie ważne są puste przestrzenie, które zmuszają odbiorcę do uruchomienia swojej wyobraźni i “dopowiedzenie” sobie reszty. To architektura żywa. Zmienia się w zależności od pór roku i dnia. Napełnia się światłem i cieniem, współgra z wodą, stanowi część krajobrazu. Jest prosta i złożona zarazem.

Tadao Ando – najważniejsze projekty

Chociaż wszystko zaczęło się od Azuma House, był to dopiero początek długiej drogi Tadao Ando w świecie światowej architektury. Poniżej przedstawiamy kilka jego najsłynniejszych projektów.

Kościół Światła (Church of the Light)

W 1989 roku Ando zaprojektował kościół w Ibaraki (Osaka) dla protestanckiego Zjednoczonego Kościoła Chrystusa. Prostopadłościenna bryła z betonu pozbawiona jest ozdób. Wnętrze jest ascetyczne i pogrążone w półmroku. Przednią ścianę przecinają dwie dwudziestocentymetrowe szczeliny w kształcie krzyża. Otwierają one przestrzeń na zewnątrz i pozwalają dostać się do wnętrza światłu słonecznemu. W czasie dnia ten złożony z czystego światła krzyż wędruje w przestrzeni świątyni, o każdej godzinie tworząc inny układ świateł i cieni. To miejsce zadumy i modlitwy. Nic nie rozprasza modlących się wierny. Wystrój wnętrza to tylko drewniane ławki, gładki beton ścian i wędrujące światło.

Tadao Ando - Church Of The Light
Church Of The Light

Świątynia Honpuku-ji

Świątynia Wody na wyspie Awaji to przykład projektu, w którym ogromną rolę odgrywa kolejna z sił natury – woda. Powstała w 1991 budowla ma kształt owalnego basenu, w którym odbijają się odległe szczyty gór. W wodzie pływają bardzo ważne w buddyźmie kwiaty lotosu. Środek zbiornika przedzielony jest przez prowadzące w dół schody. Wierni schodzą po nich, prowadzeni przez światło do najbardziej świętego miejsca – wewnętrznego sanktuarium. Budowlę skonstruowano w taki sposób, że wędrówka buddystów prowadzi przez obszary pozbawione światła, aż do sanktuarium, które jest wprost nim zalane. To kolejny przykład dzieła Ando, w którym kluczową rolę odgrywają siły natury i ich połączenie z czystą, betonową geometrią.

Tadao Ando - Honpuku-ji
Honpuku-ji

Owal na Wyspie Naoshima

Japoński architekt brał udział w projektowaniu kilku budynków na Wyspie Naoshima – projekcie mającym na celu połączenie nowoczesnej architektury z przyrodą. Wśród nich wyróżnia się Owal (The Oval) – położony na zalesionym terenie hotel wpuszczony w poziom gruntu i zwieńczony ogromnym, owalnym otworem w suficie. Poniżej niego znajduje się zbiornik wodny, a powyżej widać otaczające budynek drzewa i niebo. Hotelowi goście mogą podziwiać zmieniające się wciąż widoki – chmury na niebie i ich odbicia w wodzie, światło wpadające do środka, zmieniające swoje natężenie i rzucające co chwilę inne cienie, a także okoliczne drzewa, które zmieniają swój wygląd w czasie różnych pór roku.

Tadao Ando - The Oval - foto Alex Roman
The Oval – foto Alex Roman

Muzeum Sztuki Chichu

Tadao Ando zaprojektował również znajdujące się na wyspie Muzeum Sztuki Chichu (Chichu Art Museum). Znajduje się ono pod ziemią, a naturalne światło wpadające przez odpowiednio umieszczone okna, oświetla znajdujące się wewnątrz obrazy. Muzeum jest właściwie hołdem dla serii płócien “Lilie wodne” Claude Moneta. Te sporej wielkości obrazy rozmieszczono tak, aby zmieniały się w czasie pory dnia. Padające na nie światło ma różny kolor i różne natężenie i o każdej godzinie lilie prezentują się w inny sposób. To kolejny przykład zabawy ze światłem, które pełni w architekturze Ando rolę równorzędną do samych budynków.

Tadao Ando - Chicu Art Museum in Naoshima
Chicu Art Museum in Naoshima

4×4 House

Ten projekt ma bardzo ciekawą historię. Po zniszczeniach spowodowanych przez trzęsienie ziemi w Kobe architekt dostał zlecenie na odbudowanie prywatnego domu na działce nad morzem. Stworzył betonową budowlę w kształcie kanciastej latarni morskiej z pięknym widokiem na wodę. Po zbudowaniu pierwszego domu okazało się, że właściciel sąsiedniej działki też chce odbudować swoją posiadłość. Powstał bliźniaczy, symetryczny dom, w którym zastosowano jednak inne materiały. Surowy beton pierwszego budynku kontrastuje z naturalnym drewnem drugiego, a cały kompleks jest przykładem budowli powstałej po katastrofie naturalnej i w miejscu o trudnych warunkach do budowy. To także przykład minimalistycznego i ascetycznego nurtu w twórczości architekta.

Tadao Ando - 4x4 House
4×4 House

Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Fort Worth

Teksaskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej to kolejny przykład wykorzystania prostoty połączonej z siłami natury. Kompleks składa się z trzech dużych pawilonów, w których prezentowanych jest ponad 3000 dzieł sztuki. Przeszklone i podświetlone budynki osadzone są na “wyspach” pośrodku sztucznego stawu. Zmieniające sie odbicia w wodzie, gra świateł w ciągu dnia i prostota samych budowli są kolejnym charakterystycznym przykładem stylu Ando.

Tadao Ando - Modern Art Museum of Fort Worth - foto Mitsuo Matsuoka
Modern Art Museum of Fort Worth – foto Mitsuo Matsuoka

Wzgórze Buddy

W grudniu 2015 roku otwarto zaprojektowaną przez Tadao Ando świątynię buddyjską w Sapporo. Posąg Buddy o wysokości 13,5 metra otoczony jest otwartą rotundą, wokół której zasadzono 150 tysięcy kwiatów lawendy. Wierni wchodząc na wzgórze, widzą samą głowę posągu, a po wejściu do świątyni mogą podziwiać całą rzeźbę na tle otwartego nieba. W tym projekcie japoński twórca poszedł jeszcze dalej i połączył architekturę ze zmysłem węchu, stwarzając odwiedzającym możliwość sycenia się pięknym zapachem lawendowego pola.

Tadao Ando - The Hill of the Buddha
The Hill of the Buddha

To tylko nieliczne z długiej listy genialnych projektów Tadao Ando – japońskiego twórcy, którego architektura daje wytchnienie, pozwala bliżej obcować z naturą i przenosi odbiorcy w sferę duchowości. Mistrzowskie połączenie surowości betonu z delikatnością światła i wody zapewniło mu na wieczność miejsce wśród największych mistrzów tego rzemiosła.


Zobacz również: Alvar Aalto – kultowy fiński architekt | Eero Saarinen – sylwetka fińsko-amerykańskiego architekta

Udostępnij ten artykuł
Napisane przez

Redaktor w PLN Design

Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
Zapisz się do newslettera
Wpisz szukane słowo i kliknij enter