Dzieła wielu, nawet bardzo słynnych projektantów przemysłowych, znane są jedynie wąskiej grupie specjalistów. Na wystawach sklepowych giną w masie mebli czy produktów o podobnych kształtach i kolorach. Z całą pewnością nie można tego jednak powiedzieć o przedmiotach, które stworzył duński mistrz designu – Verner Panton.
Projektowane przez niego meble nadal zdecydowanie wyróżniają się psychodelicznymi kolorami i futurystycznymi kształtami. Atakują zmysły, zapadają głęboko w pamięć i za nic nie pozwalają o sobie zapomnieć. Jednym się podobają, na innych działają jak płachta na byka. Z całą jednak pewnością nie pozostawiają nikogo obojętnym. Panton porzucił naturalne materiały i zwrócił się w stronę nowoczesnych materiałów. Jako pierwszy stworzył krzesło wykonane z jednego kawałka plastiku, tego materiału używał również w swoich projektach oświetlenia i wykończenia osobliwych wnętrz.
Verner Panton – kim był i co zaprojektował?
Verner Panton urodził się 13 lutego 1926 roku w małej miejscowości Gemtofte w Danii. Szybko odkrył w sobie zamiłowanie do sztuk plastycznych. Początkowo zajmował się malarstwem, później zwrócił się w stronę designu. Już jako doświadczony projektant rozpoczął studia na Królewskiej Duńskiej Akademii Sztuk w Kopenhadze. Dyplom zdobył w 1951 roku, ale już rok wcześniej miał okazję zetknąć się z jednym z najsłynniejszych, duńskich projektantów – Arne Jacobsenem. Młody student miał okazję praktykować u niego przez dwa lata. W tym czasie zdobywał u swojego mentora wiedzę na temat produkcji nowoczesnych mebli – brał udział w pracach nad słynnym krzesłem “Ant”.
Silny charakter i niespożyta energia popchnęły Pantona do szybkiego porzucenia praktyki. W przerobionej na kampera furgonetce Volkswagena zaczął podróżować po Europie, zwiedzając oraz studiując wiele dzieł sztuki. W czasie tej podróży nawiązał wiele cennych kontaktów z ludźmi z branży – artystami, projektantami, wytwórcami i sprzedawcami mebli. Trzyletnia podróż była bardzo owocna. W czasie jej trwania młody Duńczyk zaprojektował swoje dwa bardzo znane krzesła – modele “Tivoli” i “Bachelor”. Oba wykonane były na stalowym stelażu, miały futurystyczny kształt i stonowane kolory. Z pewnością nie zapowiadały rewolucji, która miała dopiero nadejść w sztuce Pantona. Łączyło je jedno – zostały dostrzeżone i docenione, a ich produkcją zajęła się renomowana firma Fritz Hansen.
Po powrocie do kraju Verner Panton zaczął pracować nad nowymi projektami. W 1956 roku wziął udział w konkursie zorganizowanym przez „Neue Gemeinschaft für Wohnkultur”(WK-Möbel). Opracował nań serię mebli, w tym krzesła ze zintegrowanym siedziskiem i oparciem. Konkursu nie wygrał, jednak jego projekty zostały zauważone przez szerszą publiczność. Były też zaczątkiem prac nad jednym ze słynniejszych krzeseł Duńczyka – modelem “S” zbudowanym z jednej bryły. Rok później zadebiutował na rynku inny projekt Pantona – rozkładany dom. Zbudowany z drewna i metalu lekki dom w kształcie wojskowego namiotu mógł zostać łatwo rozłożony, przewieziony i postawiony w nowym miejscu.
Pierwszy projekt – rodzinna restauracja
W 1958 roku Panton miał okazję po raz pierwszy w karierze zająć się większym projektem, a przy okazji zaprezentować swój rozpoznawalny styl. Ojciec duńskiego designera był właścicielem oczekującej remontu restauracji Kom-igen położonej na wyspie Fünen. Verner Panton zaprojektował w niej nie tylko wnętrze, ale też całe piętro wraz z tarasem.
Wystrój pomieszczeń utrzymany był w różnych odcieniach czerwieni, podobnie jak uniformy pracowników. Ruchome zasłony z geometrycznym wzorem pozwalały na elastyczny podział przestrzeni. Również nowo zaprojektowane oświetlenie dawało światło w czerwonym kolorze. Jednak najważniejszym elementem stało się ikoniczne krzesło z serii “Cone Chair” o kształcie odwróconego stożka, które produkowane jest do dzisiaj.
Cone chair w Astorii
Dwa lat później Verner Panton zajął się kompleksowym projektem Hotelu Astoria w norweskim Trondheim. W jego skład wchodziła między innymi restauracja, sala do tańca, bar, oranżeria. Ściany i sufity zostały pokryte tkaninami z geometrycznymi wzorami z serii Geometry I-IV. Stoliki tworzyły samotne wyspy otoczone różnymi wariantami krzeseł “Cone”, a oświetlały je, zaprojektowane również przez Duńczyka, różnokolorowe lampy Topan rzucające punktowe światło i oddzielające od siebie poszczególne miejsca. Wśród krzeseł znajdował się model w kształcie czerwonego serca, który stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych dzieł designera i wciąż znajduje się w sprzedaży. Największe wrażenie robił jednak hotelowy basen pełen sufitowych lamp o psychodelicznych kolorach i kształtach, których światło odbijało się w wodzie, tworząc jedyną w swoim rodzaju zwariowaną scenografię.
W 1961 roku prace projektanta – meble, lampy i tekstylia zostały zaprezentowane w magazynie Mobilia oraz showroomie firmy Pfister w Zurichu. Verner Panton projektował kolejne przedmioty użytkowe, które odnosiły znaczne sukcesy na międzynarodowych targach. W 1964 pokazał po raz pierwszy lampy serii “Shell”. Zbudowano je z kilku umieszczonych nad sobą metalowych obręczy, do których przymocowane były dyski z półprzezroczystego materiału. Konstrukcja odniosła wielki sukces – powstało wiele różnych odmian różniących się wielkością i kształtem. W tym samym roku duński projektant wywołał nie lada sensację na Międzynarodowych Targach Meblarskich w Kolonii. Zaprezentował na nich krzesła z serii “Flying” – rodzaj futurystycznych, kolorowych huśtawek domowych.
Rok później Verner Panton pokazał dzieło, które stało się jednym z jego znaków firmowych. Było to krzesło wspornikowe serii “S-chair” w całości wykonane z jednego kawałka giętej sklejki. Model dostępny był w kolorze naturalnego drewna lub bardziej jaskrawych odcieniach. Tego samego roku powstał też projekt mebli modułowych wykonanych z pianki poliuretanowej. W skład zestawów wchodziły sofy i fotele o kanciastych, kwadratowych formach wykonanych w wielu mocnych kolorach – czerwonym, pomarańczowym, żółtym czy turkusowym.
Krzesło Panton
W roku 1967 zadebiutował chyba najbardziej znany z mebli duńskiego projektanta – krzesło Panton (Panton chair), będące rozwinięciem idei krzesła wspornikowego. Genialny, futurystyczny projekt na zawsze wszedł do galerii sławy meblarskiego designu. Produkowany był z różnych odmian tworzyw sztucznych – poliestru, poliuretanu, polistyrenu.
Powstało kilka wariantów tego modelu, zawsze wykonanych z jednego kawałka plastiku. Wszystkie charakteryzowały się jaskrawą kolorystyką i bardzo nowoczesnymi kształtami. Krzesło Panton produkowane było od momentu swojego debiutu, aż do dzisiaj (z krótką przerwą) przez firmę Vitra, której właściciel – Willi Fehlbaum – nie bał się podjąć ryzyka produkcji niezwykłego mebla. Obecnie na rynku dostępny jest też model w rozmiarach dziecięcych.
Wśród psychodelicznych wnętrz – Visiona
Zamiłowanie Duńczyka do używania tworzyw sztucznych zostało dostrzeżone przez koncern chemiczny Bayern i Verner Panton został zaproszony do zaprojektowania wnętrz showroomu w czasie Targów Meblarskich w Kolonii. Znajdował się on w wynajętym parowcu (zwanym Dralon Ship – od nazwy sztucznego włókna Dralon) i oferował olbrzymią przestrzeń do zagospodarowania. Projektant miał okazję rozwinąć skrzydła – stworzył psychodeliczne wnętrza, wypełnione kolorowymi tworzywami sztucznymi.
Znalazły się tam plastikowe lampy, meble segmentowe, krzesła-huśtawki i oczywiście tkaniny pełne geometrycznych wzorów. Szczególną uwagę zwracały sofy wykonane z szeregu ogromnych piłek. Aranżacja (nazwana Visiona 0) przypominająca krajobraz z filmu S-F wzbudziła sensację, nie tylko wśród ludzi z branży projektowej.
W 1970 roku Verner Panton stworzył projekt Visiona II, w którym posunął się jeszcze dalej. Wnętrza wypełnione zostały organicznymi, zaokrąglonymi kształtami pionowych mebli wypoczynkowych wyrastających wprost ze ścian i sięgających sufitu. Kolorowe światła i geometryczne formy w kształcie kuli stanowiły tło dla prawdziwej orgii jaskrawych kolorów wypełniających psychodeliczne wnętrza. Projekt był kwintesencją przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Uznano go za jeden z najważniejszych i najbardziej spektakularnych w drugiej połowie XX wieku.
Redakcja Spiegela i inne aranżacje
Rok wcześniej Panton zaprojektował wnętrza dla nowej siedziby hamburskiego Spiegela znajdującej się przy Ost-West Street. Utrzymane w typowej dla niego stylistyce, wypełnione zostały tkaninami pełnymi geometrycznych wzorów, kolorowymi lampami i lustrami. Ściany pomieszczeń wykończono rzeźbiarskimi elementami o kolistych kształtach. Wszędzie dominowały intensywne kolory – czerwień i fiolet. Projekt w Hamburgu jako jeden z nielicznych przetrwał częściowo do dzisiejszego dnia.
Na początku lat siedemdziesiątych projektant przeniósł się wraz z rodziną do domu w Binningen, którego wnętrza sam zaprojektował. Tradycyjnie już dom wypełniały jaskrawe kolory i geometryczne formy na ścianach. Najbardziej charakterystyczne były gigantyczne, organiczne i różnobarwne meble, w tym słynny “Living Sculpture”. Ten ostatni miał 3,5 metra wysokości i 5 metrów długości. Przypominał raczej kolorowy plac zabaw niż tradycyjne wyposażenie wnętrza. Wyprodukowano tylko dwa egzemplarze tego prawdziwego dzieła sztuki, z których jeden znajduje się obecnie w paryskim Centrum Pompidou.
W podobnej stylistyce utrzymane były kolejne projekty Vernera Pantona. W budynku wydawnictwa Gruner & Jahr duński designer zastosował sprytny trik z geometryczną fakturą dywanu, która w połączeniu innymi elementami wyposażenia sprawiała wrażenie trójwymiarowości. Ten projekt należał zresztą do najbardziej stonowanych kolorystycznie. Z kolei w podziemnym przejściu pod Szpitalem Uniwersyteckim w Bazylei ściany pokryte zostały sekwncjami kolorów ujętymi w geometryczne wzory.
Ostatnie dokonania
Projektem z dziedziny czystej fantazji i sztuki była, powstała w 1979 roku, Pantorama. Instalacja była częścią targów meblarskich odbywających się w Bazylei i składała się czysto geometrycznych form meblarskich umieszczonych w jednobarwnych układach.
W latach osiemdziesiątych Panton projektował kolejne modele mebli – krzeseł, sof, stolików, a także instalacji oświetleniowych. Nie udało mu się jednak stworzyć tak wizjonerskich i ikonicznych projektów, jak jego dzieła z lat sześćdziesiątych. W 1995 roku z okazji Letnich Igrzysk Olimpijskich w Atlancie stworzył dla Swatcha Art Clock Tower – artystyczną wariację na temat wieży zegarowej złożonej z 63 kolorowych pierścieni.
Pod koniec życia Verner Panton stworzył dla Galerii Littmann w Bazylei podobny do Pantoramy projekt. Była to znajdująca się w kilku pomieszczeniach instalacja “Colour Spaces”. Przestrzenie kolorów miały pokazać, jak rodzaje barw i geometrii oddziałują na odbiorcę.
Ostatnim dziełem genialnego projektanta była kolorowa ściana nawiązująca swoją formą do rozszczepionego widma światła. Wykonana z plastiku, trójwymiarowa instalacja, ozdobiła wnętrze biura firmy Erco w Londynie. Rok po jej wykonaniu Verner Panton zmarł.
Zobacz również:
