Tropem ĆwiatĆa: historia toruĆskich neonĂłw â wykĆad dr Emilii ZiĂłĆkowskiej-Ganc 06/12/2023 0
Wielki Mur ChiĆski jest bez wÄ tpienia symbolem Chin i jednym z najsĆynniejszych zabytkĂłw na Ćwiecie. Wpisany na ListÄ Ćwiatowego Dziedzictwa UNESCO, odwiedzany przez setki milionĂłw turystĂłw, od wiekĂłw strzeĆŒe granicy w pĂłĆnocnych Chinach. Spis treĆci Historia budowy Wielkiego Muru ChiĆskiegoPoczÄ tki Wielkiego MuruCmentarzysko budowniczychKolejne DynastieWkĆad Dynastii MingZakoĆczenie budowyCzym jest Wielki Mur ChiĆski?Rozmiary i budowaFunkcje MuruJak zwiedzaÄ Wielki Mur?BadalingHuairouSimataiKosmiczne legendy Historia budowy Wielkiego Muru ChiĆskiego Wbrew powszechnemu przekonaniu najbardziej znana budowla Chin nie jest jednorodna. Wielki Mur ChiĆski skĆada siÄ z szeregu fortyfikacji biegnÄ cych szczytami wzgĂłrz, przecinanych przez rzeki i rowy obronne. Jego historia zaczyna siÄ ponad 2500 lat temu, odkÄ d staĆ siÄ najwiÄkszÄ budowlÄ Ćwiata. Foto Usukhbayar Gankhuyag – Unsplash PoczÄ tki Wielkiego Muru Znaleziska archeologiczne wskazujÄ , ĆŒe podwaliny Muru powstaĆy w Okresie WalczÄ cych KrĂłlestw (480-221 p.n.e.) kiedy to liczne paĆstewka zajmujÄ ce obecne terytorium Chin prowadziĆy ze sobÄ nieustanne wojny. KaĆŒde z nich budowaĆo na swoich granicach oddzielne linie fortyfikacyjne, z ktĂłrych kilka staĆo siÄ pĂłĆșniej czÄĆciÄ Wielkiego Muru. W okresie Dynastii Qin (od 221 p.n.e.) nastÄ piĆo zjednoczenie podbitych krĂłlestw. Na rozkaz pierwszego Cesarza Chin zburzono wewnÄtrzne mury, ktĂłre rozdzielaĆy obecnie zjednoczone juĆŒ paĆstwo. PozostaĆ tylko odcinek fortyfikacji majÄ cy chroniÄ pĂłĆnocne Chiny przed najazdami ludĂłw wielkiego stepu. Cmentarzysko budowniczych Rozbudowa pĂłĆnocnej czÄĆci Wielkiego Muru byĆa bardzo kosztowna. Mowa tu nie tylko o samej pracy i materiaĆach, ale przede wszystkim stratach ludzkich. Podczas budowy czÄsto wykorzystywano jeĆcĂłw i miejscowych chĆopĂłw, ktĂłrzy pracowali w nieludzkich warunkach. Szacuje siÄ, ĆŒe podczas budowy Muru w czasie Dynastii Qin zginÄĆy setki tysiÄcy robotnikĂłw. Ze wzglÄdu na trudnoĆci logistyczne – Mur ciÄ gnÄ Ć siÄ na obszarze setek kilometrĂłw – budowano go gĆĂłwnie z pozyskanego materiaĆu, ktĂłry byĆ dostÄpny na miejscu. ByĆy to wiÄc skaĆy z miejscowych kamienioĆomĂłw, kamienie, ubita ziemia. W pierwszej fazie budowy nie stosowano jeszcze zaawansowanych technik budowlanych. Foto Robert Nyman – Unsplash Kolejne Dynastie W czasach pĂłĆșniejszych dynastii rzÄ dzÄ cych Chinami, rozbudowa Muru posuwaĆa siÄ w zmiennym tempie. Dynastia Han, Sui i PĂłĆnocne Dynastie ulepszyĆy i powiÄkszyĆy system fortyfikacji siÄgajÄ cy pĂłĆnocnych granic. Przedstawiciele pĂłĆșniejszych dynastii rozbudowywali fragmenty Muru na wĆasnych terytoriach, skupiajÄ c siÄ gĆĂłwnie na ekspansji na zachĂłd, gdzie zagroĆŒenie stanowiĆy koczownicze ludy z wielkiego stepu Mongolii. WkĆad Dynastii Ming Zdecydowany przeĆom w budowie Wielkiego Muru nastÄ piĆ za czasĂłw panowania Dynastii Ming. W 1449 roku MongoĆowie w bitwie pod Tumu pokonali ChiĆczykĂłw i wziÄli do niewoli ich cesarza. Po skutecznej obronie Pekinu i zaĆŒegnaniu konfliktu konieczna staĆa siÄ szybka rozbudowa fortyfikacji chroniÄ cych przed ponownÄ inwazjÄ . Tym razem jednak postawiono na bardziej niezawodne materiaĆy. Odcinki Muru powstaĆe za panowania Dynastii Ming budowano z kamienia i cegieĆ poĆÄ czonych solidnÄ zaprawÄ murarskÄ . Dodatkowo obiekt wyposaĆŒono w ponad 25 tysiÄcy wieĆŒ straĆŒniczych i obronnych. Foto Road Trip with Raj – Unsplash ZakoĆczenie budowy Historia budowy Wielkiego Muru ma swĂłj finaĆ za czasĂłw panowania mandĆŒurskiej Dynastii Qing. Ta bardzo ekspansywna dynastia zdobyĆa dla Cesarstwa ChiĆskiego wiele nowych terenĂłw. Jednym z nich byĆa Mongolia. PaĆstwo rozrosĆo siÄ daleko poza granice Muru, a tym samym jego dalsza rozbudowa byĆa pozbawiona sensu. Budowa ostatnich fragmentĂłw przypada na koniec panowania Dynastii Qing. Czym jest Wielki Mur ChiĆski? Przez ChiĆczykĂłw Wielki Mur ChiĆski nazywany jest WĂ nli ChĂĄngchĂ©ng, co oznacza „Mur 10 TysiÄcy Li”. Li to miara odlegĆoĆci, z kolei liczba dziesiÄciu tysiÄcy oznacza w Chinach coĆ nieskoĆczenie dĆugiego. Innymi sĆowy, jego budowniczowie nazywajÄ swoje dzieĆo „NieskoĆczonym Murem”. Foto Joel Danielson – Unsplash Rozmiary i budowa Nie ma w tym stwierdzeniu, nawet w dzisiejszych czasach, wiele przesady. Obecnie zachowany gĆĂłwny rdzeĆ Muru ma dĆugoĆÄ okoĆo 2,5 tysiÄcy kilometrĂłw. Jest to najbardziej znana i rozpoznawalna czÄĆÄ budowli, zaczynajÄ ca siÄ od twierdzy Shanhaiguan poĆoĆŒonej nad Morzem ƻóĆtym. Tam rozpoczyna siÄ Mur, dosĆownie wyĆaniajÄ c siÄ wprost z morskiej wody. Fortyfikacja biegnie dalej przez tereny Mongolii WewnÄtrznej, aĆŒ do przeĆÄczy Jiayuguan w gĂłrach Qilian Shan. SumujÄ c natomiast dĆugoĆÄ wszystkich fortyfikacji obronnych wchodzÄ cych w skĆad Wielkiego Muru otrzymujemy oszaĆamiajÄ cÄ liczbÄ ponad 20 tysiÄcy kilometrĂłw. Rozmiar samej budowli podlega zresztÄ nieustannym zmianom. W okresie ĆwietnoĆci budowla liczyĆa ponad 7500 kilometrĂłw dĆugoĆci. W czasach rewolucji kulturalnej zabrano z niej ogromne iloĆci materiaĆĂłw budowlanych wykorzystujÄ c je do budowy domĂłw czy drĂłg. W ten sposĂłb ten niezwykĆy zabytek zostaĆ znacznie pomniejszony. Foto Hanson Lu – Unsplash Wielki Mur ChiĆski, w rĂłĆŒnych okresach historycznych, budowano z rĂłĆŒnych materiaĆĂłw. PoczÄ tkowo z ubitej ziemi, kamieni i drewna dostÄpnych w miejscu budowy. Dopiero pĂłĆșniejsze czÄĆci powstawaĆy na kamiennych fundamentach z cegĆy ĆÄ czonej za pomocÄ mÄ ki ryĆŒowej wymieszanej z wodÄ . ChiĆczycy mĂłwiÄ , ĆŒe wewnÄ trz budowli znajdujÄ siÄ teĆŒ tysiÄ ce ciaĆ robotnikĂłw, ktĂłrzy zginÄli przy budowie muru. Konstrukcja ma w rĂłĆŒnych miejscach od czterech do szesnastu metrĂłw wysokoĆci i od czterech do oĆmiu metrĂłw szerokoĆci. Szczyt muru osĆoniÄty jest blankami z otworami strzelniczymi. Co kilkaset metrĂłw budowano wieĆŒe sygnalizacyjno-obronne. Rozpalano na nich ogniska, dziÄki czemu moĆŒliwe byĆo bardzo szybkie przesyĆanie wiadomoĆci na duĆŒe odlegĆoĆci. Z kolej i po szczycie muru mogĆy bez problemu przemieszczaÄ siÄ duĆŒe iloĆci wojska, w tym konnicy. W murze znajdowaĆy siÄ takĆŒe budynki gospodarcze. Funkcje Muru Wielki Mur ChiĆski peĆniĆ funkcjÄ obronnÄ i chroniĆ granice Chin przed inwazjÄ plemion koczowniczych. Jego znaczne fragmenty peĆniĆy teĆŒ rolÄ straĆŒnic obronnych na rĂłĆŒnych odcinkach Jedwabnego Szlaku. Ludowe opowieĆci gĆoszÄ teĆŒ, ĆŒe budowla miaĆa chroniÄ ludzi przed pustynnymi demonami, ktĂłre nie potrafiÄ pokonaÄ zakrzywionych konstrukcji. Dlatego teĆŒ mur zbudowano unikajÄ c dĆugich, prostych odcinkĂłw. Dzisiaj natomiast ta niesamowita fortyfikacja jest obowiÄ zkowym punktem odwiedzin dla kaĆŒdego turysty. Foto Gigi – Unsplash Jak zwiedzaÄ Wielki Mur? KtĂłre fragmenty zabytku odwiedziÄ? WiÄkszoĆÄ z najbardziej atrakcyjnych turystycznie odcinkĂłw samego Muru znajduje siÄ w okolicach Pekinu. Ma to swoje plusy, poniewaĆŒ Ćatwo siÄ do nich dostaÄ rĂłĆŒnymi Ćrodkami transportu. Wielkim minusem jest za to wielomilionowy tĆum turystĂłw, gromadzÄ cy siÄ na niektĂłrych odcinkach bliĆŒej stolicy. Badaling Najbardziej znany i zachowany fragment znajduje siÄ na wzgĂłrzach Badaling w bliskiej odlegĆoĆci od centrum Pekinu. Ta czÄĆÄ ma prawie piÄÄ kilometrĂłw dĆugoĆci, a w jej skĆad wchodzi 19 straĆŒnic. PamiÄtaÄ jednak naleĆŒy, ĆŒe spotkamy tam zawsze tĆum odwiedzajÄ cych – w ciÄ gu roku ten kawaĆek Muru zwiedza ponad 100 milionĂłw osĂłb. Huairou W odlegĆoĆci okoĆo 70 km od Stolicy Chin poĆoĆŒony jest Dystrykt Huairou, w ktĂłrym znajdziemy fragment Wielkiego Muru ChiĆskiego zwany Mutianyu. To bardzo malowniczy odcinek zbudowany gĆĂłwnie z granitu, poĆoĆŒony wĆrĂłd lasĂłw przecinanych licznymi strumieniami. Mury majÄ tu do ponad oĆmiu metrĂłw wysokoĆci, piÄciu szerokoĆci, a wieĆŒe straĆŒnicze wznoszÄ siÄ co kilkaset metrĂłw. Ze wzglÄdu na odlegĆoĆÄ od Pekinu jest tu mniej turystĂłw, a ĆŒeby ich uniknÄ Ä w ogĂłle zwiedzanie najlepiej rozpoczÄ Ä rano. Na ten odcinek Muru moĆŒemy dostaÄ siÄ na rĂłĆŒne sposoby – kolejkÄ linowÄ , wyciÄ giem krzeseĆkowym, a takĆŒe na pieszo, pokonujÄ c 4000 schodĂłw. Foto Ajmal MK – Unsplash Simatai W odlegĆoĆci 120 kilometrĂłw na pĂłĆnoc od Pekinu znajduje siÄ fragment zwany Simatai. PowstaĆ on za czasĂłw dynastii Qi (550 rok n.e.) i zostaĆ wpisany na ListÄ Ćwiatowego Dziedzictwa UNESCO. Na odcinku okoĆo 5,4 kilometra znajduje siÄ 35 wieĆŒ straĆŒniczych. Wielki Mur ChiĆski biegnie tu w dosyÄ dzikim terenie peĆnym gĂłrskich szczytĂłw. Ten fragment nie jest tak dobrze odrestaurowany jak poprzednie. Posiada za to wielkÄ zaletÄ w postaci zdecydowanie mniejszej liczby odwiedzajÄ cych. Kosmiczne legendy Na przestrzeni wiekĂłw wokĂłĆ Wielkiego Muru ChiĆskiego narosĆo wiele legend. NajsĆynniejszÄ z nich jest wspĂłĆczesna nam opowieĆÄ o jedynej budowli, ktĂłrÄ widaÄ z odlegĆego kosmosu. ZaczÄĆo siÄ od astronautĂłw programu Apollo, ktĂłrzy twierdzili, ĆŒe widzieli fortyfikacjÄ z powierzchni KsiÄĆŒyca. OkazaĆo siÄ to jednak nieprawdÄ . Kolejne opowieĆci przesuwaĆy liniÄ znacznie bliĆŒej Ziemi. I tu zdania sÄ podzielone. CzÄĆÄ astronautĂłw twierdziĆa, ĆŒe najwiÄkszy chiĆski zabytek jest widoczny goĆym okiem z niskiej orbity okoĆoziemskiej, inni ĆŒe nie. Jeszcze inni opowiadali, ĆŒe mogli go zlokalizowaÄ jedynie, jeĆŒeli wiedzieli w jakie konkretne miejsce patrzeÄ. Trzeba pamiÄtaÄ, ĆŒe Wielki Mur ChiĆski pomimo swojej ogromnej dĆugoĆci jest wzglÄdnie wÄ ski i z duĆŒej wysokoĆci staje siÄ bardzo trudny do zobaczenia. Zobacz rĂłwnieĆŒ: Wersal â historia PaĆacu SĆoĆca | Times Square w Nowym Jorku â zobaczyÄ i uciec? UdostÄpnij ten artykuĆ Share this article Share this article Napisane przez Marcin Kieliszek Redaktor w PLN Design Subscribe Login Powiadom o nowych dalszych komentarzach nowych odpowiedziach na moje komentarze Label {} [+] ImiÄ* E-mail* Label {} [+] ImiÄ* E-mail* 0 komentarzy Inline Feedbacks View all comments