XXI rozpoczął się od największego zamachu terrorystycznego w dziejach ludzkości. 11 września 2001 roku dwa porwane przez członków Al-Kaidy samoloty pasażerskie uderzyły w odstępie krótkiego czasu w obie wieże World Trade Center. Po trwających kilka godzin pożarach Twin Towers zawaliły się. Tego samego dnia, na skutek uszkodzeń, runął też sąsiadujący z nimi gmach WTC7.
Wydarzenia tego jednego, tragicznego dnia zmieniły na długie lata obraz całego świata. Ugrupowanie terrorystyczne, które dokonało ataku, stało się wrogiem publicznym. Dwa kraje z nim związane zostały zaatakowane przez USA, które rozpoczęły trwającą dziesięciolecia wojnę. Z powierzchni Ziemi zniknął też najbardziej znany symbol Nowego Jorku, Zachodu i kapitalizmu – dwie smukłe wieże Światowego Centrum Handlu.
Nowy Jork – miasto, które nigdy nie śpi
Nowy Jork już na początku XX wieku przeżywał swój gwałtowny rozwój. W tym mieście krzyżowały się trasy handlowe z całego świata, gromadził się wielki kapitał i mieszkali ludzie decydujący o losach świata. Powstawały też najwyższe wieżowce. Na skalistej wyspie Manhattan tworzyła się wizytówka miasta – szeregi wielopiętrowych drapaczy chmur, które były wyższe niż jakiekolwiek budowle na świecie.
Koncepcja World Trade Center
Po zakończeniu II Wojny Światowej najszybciej rozwijał się region Środkowego Manhattanu, w którym powstawało najwięcej nowych budynków. Żeby zrównoważyć ten trend i rozwinąć nieco zaniedbany Dolny Manhattan zaczęto zastanawiać się nad zbudowaniem tam nowego kompleksu potężnych wieżowców. Po raz pierwszy pomysł ten przedstawił w połowie XX wieku David Rockefeller.
Musiało upłynąć trochę czasu, zanim spółka zarządzająca portami (Port Authority of New Jork and New Jersey) zabrała się do realizacji tej koncepcji. Po uzyskaniu pełnej zgody władz obu miast w 1966 roku zaczęto skupować tereny i przeprowadzać wyburzanie okolicznych nieruchomości.
WTC – projekt Minoru Yamasaki
Dużo wcześniej rozpoczęły się prace koncepcyjne. 20 września 1962 spółka ogłosiła, że do przygotowania projektów nowych budynków wybrany został architekt Minoru Yamasaki wraz z firmą Emery Roth & Sons. Faza projektowa trwała do stycznia 1964 roku. Pierwotna koncepcja zakładała budowę wieżowców o 80 piętrach. Ponieważ inwestor spodziewał się jednak o wiele większej kubatury do wynajęcia, ostatecznie przewidziano 110 pięter w dwóch bliźniaczych wieżach.
Dwie wieże World Trade Center zaprojektowano w stylu Le Corbusiera i gotyckiego modernizmu, tak pasującego do Nowego Jorku. Co ciekawe, w budynku można też odnaleźć pewne wpływy architektury islamskiej, z którą Yamasaki miał do czynienia w swojej poprzedniej realizacji – międzynarodowym porcie lotniczym w saudyjskim mieście Dhahran.
Kompleks siedmiu budynków
W projekcie zagospodarowania terenu przewidziano dwie wysokie na ponad 400 metrów, prostopadłościenne wieże – północną i południową (WTC1 i WTC2), umiejscowione przy placu o powierzchni ponad dwóch hektarów. Wokół nich miały znajdować się kolejne budynki kompleksu. W najwyższym z nich (3 WTC) znalazł się Vista Hotel, a w trzech niższych biura licznych najemców, w tym Giełdy Towarowej. Kilkanaście lat później, w 1987 roku, zakończono budowę siódmego wieżowca – 47 piętrowego 7 WTC. Na kilku poziomach pod ziemią znalazło się centrum handlowe i parkingi połączone z liniami metra. W sumie powstał cały nowy kwartał miasta, a w nim kompleks siedmiu budynków i duży plac z fontannami.
Konstrukcja World Trade Center
Budowa tak wysokich wieżowców nastręczała konstruktorom sporo trudności. Jedną z nich było zaprojektowanie wind. Ogromna liczba osób korzystających w przyszłości z budynków wymagała ich dużej liczby. Żeby zaoszczędzić przestrzeń w biurowcach, zdecydowano się na stworzenie dwóch stacji przesiadkowych – sky lobbies. Znalazły się one na 44 i 78 piętrze i pozwoliły zmniejszyć liczbę szybów wind. Mimo tej redukcji budynki obsługiwać miała imponująca liczba 95 wind.
Obie najwyższe wieże WTC zaprojektowano na planie kwadratu o boku długości 63,4 metra. Wewnątrz niego znajdował się rdzeń, w którym umieszczono szyby wind, schody i pomieszczenia techniczne. Przestrzeń na zewnątrz przeznaczona była na powierzchnie biurowe. Rewolucyjność tej koncepcji polegała na braku ścian i filarów nośnych, dzięki czemu przestrzeń biurowa była otwarta i można ją było dowolnie zagospodarować.
Strukturę nośną budynku stanowiło 47 stalowych kolumn biegnących w wewnętrznym rdzeniu od fundamentów, po sam dach. Kolejne kolumny umieszczone zostały na zewnętrznych ścianach nośnych – po 59 na każdej z nich. Całość połączona była za pomocą nitów i spawów z kratownicami i elementami podłogi, dzięki czemu konstrukcja stała się lekka i przestronna.
Wiatr stanowił kolejny problem w budynkach przekraczającym 400 metrów wysokości. Silne podmuchy powodowały kołysanie się lekkiej konstrukcji. Podczas testów i symulacji okazało się, że przy amplitudzie tej wielkości wielu ludzi zaczyna doświadczać zawrotów głowy i choroby morskiej. Żeby temu zapobiec, zastosowano specjalne amortyzatory redukujące drgania.
Szybka budowa wież World Trade Center
Po rozwiązaniu problemów konstrukcyjnych przystąpiono do realizacji projektu. 21 marca 1966 zakończono wykup działek i rozpoczął się etap wyburzania. W sumie oczyszczono obszar trzynastu przecznic. Jak większość Manhattanu, również tu teren budowy znajdował się na litej skale położonej na głębokości 20 metrów – nie było więc problemu ze stabilizacją konstrukcji.
Budowa rozpoczęła się od stworzenia wokół terenu podziemnych, betonowych ścian zabezpieczających obszar przed zalaniem wodą z rzeki Hudson. Ten etap prac trwał aż czternaście miesięcy. Wydobyto podczas niego 920 tysięcy metrów sześciennych ziemi, którą następnie wykorzystano do powiększenia brzegów Manhattanu. Budowa wymagała ogromnych ilości stali – inwestorzy zapłacili za nią 74 miliony ówczesnych dolarów.
W sierpniu 1968 roku rozpoczęto budowę Południowej Wieży, pół roku później zaczęła powstawać Północna. Modułowa konstrukcja znacznie przyspieszyła prace i już 19 lipca 1971 roku oba wieżowce były zbudowane. W ciągu następnego roku zakończyły się prace wewnątrz budynków i mogli się do nich wprowadzić pierwsi najemcy. Oficjalne otwarcie kompleksu nastąpiło 4 kwietnia 1973 roku.
W kolejnych latach ukończone zostały prace nad mniejszymi budynkami WTC. Jako ostatni został wybudowany trzeci co do wysokości wieżowiec 7 WTC – prace nad nim trwały do 1987 roku. Tak ogromny projekt wymagał oczywiście niezwykłych nakładów finansowych. Sam koszt Twin Towers wyniósł 900 milionów dolarów.
Symbol Nowego Jorku
Chociaż architektura podwójnych wież wzbudzała mieszane uczucia, z miejsca stały się one symbolem Nowego Jorku i całych Stanów Zjednoczonych, na równi ze Statuą Wolności czy Białym Domem. Światowe Centrum Handlu to jednak nie tylko ikona, ale również miejsce, w którym pracowali ludzie.
W kompleksie powierzchnię biurową wynajmowało ponad 430 firm ze światowej czołówki, a jej łączna suma wynosiła 1,24 miliona metrów kwadratowych. Każdego dnia w budynkach WTC pracowało 50 tysięcy ludzi, a kolejne 140 tysięcy odwiedzało je w celach biznesowych i turystycznych.
Pogromca Empire State Building
W momencie ukończenia, Północna Wieża stała się najwyższym budynkiem świata, detronizując panującego od 40 lat Empire State Building. Sam budynek miał do dachu 417 metrów, a wraz z anteną telekomunikacyjną jego wysokość rosła do 530 metrów. Jednak nowojorski rekord nie utrzymał się długo – już w maju 1973 roku w Chicago powstała wieża Sears Tower mająca 430 metrów do dachu.
Top of the World
Oprócz miejsca pracy tysięcy biznesmenów World Trade Center oferował dwie słynne atrakcje turystyczne dostępne dla każdego. Na szczycie Południowej wieży umieszczono zewnętrzny taras widokowy. Z wysokości 420 metrów zwiedzający mogli podziwiać wspaniałą panoramę Nowego Jorku. Przy dobrej pogodzie widoczność sięgała nawet 80 kilometrów. Kilkadziesiąt metrów niżej, na 107 piętrze znajdował się wewnętrzny punkt obserwacyjny wraz ze sklepami z pamiątkami i restauracjami. Tarasy obserwacyjne nosiły mało zaskakującą nazwę Top of the World (Szczyt świata).
Windows on the World
W Północnej Wieży na piętrach 106 i 107 otwarta została jedna z najsłynniejszych restauracji świata – Windows on the World (Okna na świat). Lokal otworzył w kwietniu 1976 roku Joe Baum, inwestując w niego 17 milionów dolarów. Oprócz walorów kulinarnych restauracja oferowała odwiedzającym zapierający dech w piersiach widok na Manhattan. Szybko stała się też ulubionym miejscem odwiedzin turystów, generując pod koniec istnienia przychody na poziomie 37 milionów dolarów.
WTC i Seria katastrof
W swojej krótkiej historii bliźniacze wieże doświadczyły kilku tragicznych wydarzeń. Pierwszym był pożar w 1975 roku, który na szczęście nie spowodował większych zniszczeń konstrukcji. W 1993 terroryści zdetonowali pod Północną wieżą ciężarówkę wypełnioną materiałem wybuchowym. Eksplozja osłabiła konstrukcję filarów i utworzyła krater o średnicy 30 metrów. Niestety, zginęło też sześć osób, a ponad tysiąc zostało rannych. W 1998 roku do WTC włamało się trzech złodziei, którym udało się wynieść ponad 2 miliony dolarów łupu.
Tragiczny 11 września 2001
Dzień 11 września 2001 roku zapisał się w kartach historii USA jako jeden z najbardziej tragicznych. W czasie doskonale zorganizowanej akcji członkowie islamskiego ugrupowania Al-Kaida uderzyli na kilka celów w Ameryce, w tym World Trade Center.
Rankiem, o godzinie 8:46, porwany samolot uderzył w Północną Wieżę na wysokości 93-99 piętra. Siedemnaście minut później drugi samolot wbił się w Południową Wieżę pomiędzy 77 i 85 piętrem. Paliwo z samolotów rozlało się w budynkach i zapaliło.
Trwający kilkadziesiąt minut pożar osłabił stalową konstrukcję budynków. O 9:59 zawaliła się Południowa, a o 10:28 druga wieża. Pięć godzin później runął też budynek 7 WTC. W zamachu zginęły 2753 osoby – pracownicy firm wynajmujących biura oraz nowojorscy strażacy i policjanci.
Upadek symbolu
Symbol Nowego Jorku, Ameryki i świata Zachodu został doszczętnie zniszczony w ciągu niecałych dwóch godzin. Ogromna tragedia wstrząsnęła światem i spowodowała wybuch wojen na Bliskim Wschodzie, które trwały następnych kilkadziesiąt lat i przyniosły śmierć setką tysięcy ludzi. Skończyła się epoka dominacji zachodniego kapitalizmu, zaczęła wojny z terrorystami.
Przez cały okres lat siedemdziesiątych, osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych bliźniacze wieże WTC gościły w prawie każdym filmie rozgrywającym się w Nowym Jorku. Wryły się w pamięć pokoleniom ludzi na całym świecie, jako symbol mitycznej i niezniszczalnej Ameryki. Po zamachu 11 września 2001 roku ten obraz się zmienił. Lśniące w promieniach zachodzącego na tle Manhattanu słońca wieże zostały zastąpione widokiem uderzających w nie samolotów. A potem pożaru, pióropuszy gęstego dymu i ludzi skaczących z okien. Wreszcie ogromnych wieżowców, które runęły i zniknęły w ciągu kilku sekund. Tak jak zniknęła szczęśliwa epoka, w której powstały.
Zobacz również:
