Robert Charles Venturi to jeden z najważniejszych architektów, teoretyków i dydaktyków amerykańskich, który wywarł ogromny wpływ na całe pokolenia twórców w XX i XXI wieku. Przez wielu uważany jest za twórcę, który w głównej mierze przyczynił się do rozwoju architektury postmodernistycznej.
Robert Venturi – krótka nota biograficzna
Robert Venturi urodził się 25 czerwca 1925 roku w Filadelfii. W 1950 na Uniwersytecie Princeton obronił dyplom architekta. Studia pod kierunkiem profesora Jeana Labatuta wpłynęły głęboko na rozwój przyszłego architekta. Już na uczelni Robert Venturi zaczął pracować nad pomysłami, które potem przerodziły się w jego słynną książkę-polemikę wymierzoną w modernizm. W późniejszych latach wykładał na swojej alma mater (gdzie poznał również przyszłą żonę Denise Scott Brown) oraz na Yale i Harvardzie.
Współzałożyciel pracowni architektonicznych Venturi i Short, Venturi i Rauch, Venturi, Rauch i Scott Brown, oraz Venturi, Scott Brown i wspólnicy, z którymi stworzył wiele nowatorskich budynków. Najważniejsze projekty Roberta Venturi opisujemy poniżej, natomiast do jego innych znaczących dzieł zaliczają się choćby Guild House, Muzeum Sztuki w Seattle, rozbudowa Muzeum Sztuki Współczesnej w San Diego czy Biblioteka Baker-Berry. Zajmował się również mniejszymi projektami dla prywatnych inwestorów. Wśród nich sławę zdobył Dom Brantów, Dom Wislockich na Nantucket Island czy Dom Trubeków.
Pogląd na architekturę
Swoje poglądy przedstawił w dwóch najważniejszych książkach – „Złożoność i sprzeczność w architekturze” oraz „Learning from Las Vegas”. Postulował zerwanie z ascetycznym stylem modernistycznym, pragnął większych doznać estetycznych, tworzenia budowli nie tylko funkcjonalnych, ale i ładnych. Był zwolennikiem umieszczania budynków w szerszym kontekście, tego, aby architektura współgrała z kompleksowością miasta i dalszego otoczenia.
Robert Venturi za swoją pracę otrzymał wiele międzynarodowych nagród, w tym te najbardziej cenne – Nagrodę Pritzkera w 1991 roku i Złoty Medal Amerykańskiego Stowarzyszenia Architektów w 1989. Był członkiem Akademii Amerykańskiej w Rzymie, Amerykańskiego Instytutu Architektów, Amerykańskiej Akademii Sztuki i Literatury oraz honorowym członkiem Królewskiego Instytutu Architektów Brytyjskich. Zmarł 18 września 2018 roku w Filadelfii na skutek komplikacji związanych z chorobą Alzheimera.
Robert Charles Venturi – wybór najważniejszych projektów
Dom Vanny Venturi w Chestnut Hill
Na początku lat sześćdziesiątych Robert Venturi otrzymał nietypowe zlecenie – był nim projekt domu dla jego matki Vanny. W jego rezultacie powstał budynek niewielki, pięciopokojowy, ale mający ogromny wpływ na całą architekturę. Przez krytyków został on okrzyknięty pierwszym przykładem budynku postmodernistycznego.
Zakończona w 1964 roku budowa zbiegła się z pracą nad najbardziej znaczącym manifestem antymodernistycznym Venturiego zatytułowanym „Złożoność i sprzeczność w architekturze” (Complexity and Contradiction in Architecture). Krytykował w nim sterylność i prostotę dzieł modernistów, postulował dodania nowoczesnej architekturze kolorytu i złożoności. Swoje idee przekuł w czyn i Vanda Venturi House stał się ich praktyczną realizacją w skali domu jednorodzinnego.
Budynek powstał na płaskiej działce w okolicach Chestnut Hill w Filadelfii. Budynek nie był duży – miał dziewięć metrów wysokości i tylko pięć pokojów. Wszystkie jego elementy są wyzwaniem rzuconym stylistyce modernizmu. Zamiast płaskiego dachu – dwuspadowy, zamknięty parter, umieszczenie osi domu wokół centralnie położonego kominka i klatki schodowej. Również umieszczenie domu bezpośrednio na poziomie gruntu zaprzeczało modernistycznemu zamiłowaniu do budynków osadzonych na kolumnach.
Dom matki architekta wyznaczył nowy kierunek w architekturze, pchnął ją w objęcia postmodernizmu, bogatszej formy i powrotu do manierystycznych elementów ozdobnych mających znaczenie czysto estetyczne. W 1989 roku projekt otrzymał prestiżową nagrodę „Twenty-Five Years Award” od Amerykańskiego Instytutu Architektów, jego podobizna znalazła się na znaczkach pocztowych, a modele w Muzeum Sztuki Nowoczesnej (Museum of Modern Art) w Nowym Jorku.
Fire Station 4
Kolejnym przykładem budynku postmodernistycznego, tym razem użytkowego, była Remiza strażacka nr 4 (Fire Station 4) zbudowana w Columbus w stanie Indiana. Zamawiający życzył sobie „zwykłego budynku, łatwego w utrzymaniu”, co było całkiem zrozumiałe w przypadku siedziby straży pożarnej.
Robert Venturi zaprojektował prostą bryłę podzieloną na trzy części – dwie niższe zwieńczone zostały centralnie umieszczoną wieżą. Budynek jest doskonale funkcjonalny. W pierwszej części mieszczą się pomieszczenie strażaków, w drugiej garaż na samochody. Wieża pełni rolę dominanty i miejsca suszenia węży. Elewacja zrobiona jest głównie z białej cegły, zastąpionej czerwoną na rogach budowli. Jedynym elementem ozdobnym jest złota czwórka namalowana na szczycie wieży.
Sainsbury Wing – National Gallery w Londynie
W 1991 roku ukończona została rozbudowa Sainsbury Wing w londyńskiej National Gallery, którą opracował Robert Venturi wraz ze swoją żoną Denise Scott Brown. Modernizacja polegała na stworzeniu nowego gmachu przylegającego do tego zaprojektowanego przez Williama Wilkinsa w 1838 roku.
Architekci postanowili cofnąć nieco nowe skrzydło i wyposażyć je w duże, prostokątne wejścia od strony ulicy. Elewacja gmachu wykonana jest z wapienia portlandzkiego pasującego do zabytkowej części. Z kolei od strony Trafalgar Square została w całości przeszklona, oferując doskonały widok na ten popularny londyński plac.
Children’s Museum Houston
Słynny niemiecki architekt Mies van der Rohe powiedział kiedyś – „mniej to więcej” – w odniesieniu do architektury ascetycznej i pozbawionej niepotrzebnych dodatków. Robert Venturi zmienił to powiedzenie w „mniej to nudniej” i dokładnie w takim duchu zaprojektował Muzeum Dziecięce w Houston. Po co się ograniczać, skoro można zaprojektować z przesadą, rozmachem i kolorowo? Szczególnie jeżeli odbiorca ma specyficzne, dziecięce wymagania.
Muzeum powstało w 1992 roku, stając się od razu przykładem architektury przesadzonej, nadmiarowej, powstałej dla samych wrażeń wizualnych. To postmodernistyczne połączenie bogatej ornamentyki, symbolizmu i pop-artu. Odwiedzających wita zakrzywiony, ozdobny fronton i żółte kolumny z ogromnym napisem „Muzeum” nad nimi. To połączenie symbolu muzealnego dostojeństwa z dziecięcą zabawą i grecką, antyczną świątynią.
Wrażenie potęgują „kariatydy” znane ze starożytności rzeźbione postacie podtrzymujące elementy architektoniczne. Venturi po raz kolejny zabawił się stylami i tu w roli kariatyd wystąpiły kolorowe, stylizowane na postacie z filmów animowanych, dziecięce postacie podtrzymujące strop. Kolory, animacje, ornamenty stanowią wybuchową, ale i skuteczną mieszankę w budynku będącym przedstawicielem modernizmu w stylu funky.
Ta, nie wszystkich przekonująca architektura odniosła jednak wielki sukces. Muzeum Dziecięce w Houston otrzymało wiele nagród, zajmując czołowe miejsca w wielu plebiscytach na najlepsze muzea dla najmłodszych. O sukcesie świadczy też frekwencja – każdego roku odwiedza je prawie półtora miliona gości.
Provincial Capitol Building w Tuluzie
W 1992 roku biuro Roberta Venturiego wygrało wraz z partnerami międzynarodowy konkurs na budowę nowych budynków administracyjnych w Tuluzie na południu Francji. Projekt zakładał wybudowanie okazałego budynku, w którym mogły pomieścić się biura, sala zgromadzeń, pomieszczenia administracji oraz parking. Największe wyzwanie stanowiło umieszczenie budowli o tak dużej kubaturze wśród tkanki miejskiej składającej się głównie z małych domów i lokali usługowych.
Architekci zdecydowali się na projekt budynku składającego się z dwóch smukłych, sześciopiętrowych skrzydeł połączonych dwoma przeszklonymi kładkami. Obiekt stanowi pewnego rodzaju bramę zapraszającą mieszkańców do środka. Jedno ze skrzydeł wygina się wzdłuż ulicy w kształcie półksiężyca. Umieszczono w nim łatwo dostępne dla interesantów biura. Wewnętrzny dziedziniec tworzy też rodzaj przestrzeni publicznej dostępnej dla wszystkich. Elewacje pokrywa czerwona cegła. Jest to hołd złożony zabytkowej części miasta, które jako jedno z niewielu we Francji, posiada dużą część zabudowy wykonaną z tego materiału.
Kaplica szkoły Episcopal Academy
Robert Venturi uczył się w dzieciństwie w szkole Episcopal Academy w Merion w Pennsylwanii. Po latach – w 2008 roku – powrócił w to miejsce z projektem okazałej kaplicy, którą zbudowano na nowym terenie zakupionym przez tę placówkę. W sumie na nowy kampus złożyło się siedem budynków skupionych wokół świątyni.
Kaplicę zbudowano na planie wachlarza – takie rozwiązanie pozwoliło umieścić w najważniejszym punkcie ołtarz, wokół którego skupione są miejsca dla wiernych. Wnętrze oświetla naturalne światło wpadające przez dwa poziomy okien umieszczonych w clerestorium. Od samego początku w procesie projektowania uczestniczyli aktywnie kapłani, dostosowując budynek do potrzeb wspólnoty wiernych. Kaplica od momentu powstania stała się centralnym punktem kampusu, skupiającym wokół siebie młodzież, nie tylko w czasie nabożeństw.
Tekst: Grzegorz Wieczorek
Zobacz również:
