Urodzony we Włoszech Gio Ponti był niezwykle utalentowanym i wszechstronnym twórcą. Zasłynął jako architekt oraz projektant mebli i przedmiotów codziennego użytku. Założył i prowadził aż do śmierci jeden z najbardziej znanych włoskich magazynów poświęconych architekturze i sztuce. Aktywnie promował i współtworzył szkołę włoskiego designu, był nie tylko praktykiem, ale też teoretykiem i nauczycielem dla pokoleń młodych designerów. Współpracownicy i członkowie rodziny zapamiętali go jako niestrudzonego tytana pracy, zawsze gotowego do szkicowania w notatniku kolejnych projektów.
Rodzinny Mediolan
Gio Ponti przyszedł na świat 18 listopada 1891 roku w Mediolanie. Z miastem tym związał się zresztą na całe życie i to w nim zbudował swoje najsłynniejsze budynki. Po skończeniu szkoły rozpoczął studia, które przerwał wybuch pierwszej wojny światowej. Przez dwa lata – od 1916 do 1918 roku – przyszły architekt służył we włoskim wojsku. Studia dokończył dopiero w 1921 roku, zdobywając dyplom na Politechnice Mediolańskiej.
Dwa lata później Gio Ponti stworzył pierwsze biuro architektoniczne wraz z Emilio Lancią i Mino Fiocchim. W tym okresie duży wpływ na ich twórczość miał ruch Novecento Italiano, z którym sympatyzowali. Ponti nawiązywał cenne znajomości w kręgach producentów związanych ze sztuką użytkową. Jedna z nich zaowocowała pierwszym zagranicznym zamówieniem. Biuro zbudowało na przedmieściach Paryża dom dla dyrektora Christofle – znanej firmy produkującej luksusową zastawę stołową.
Równolegle w latach 1925-1926 wspólnicy zaprojektowali okazały dom w stylu włoskim w rodzinnym Mediolanie. Zamieszkała w nim rodzina Gio Ponti. W mieście tym architekt stworzył w następnych latach wiele kolejnych projektów. Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych włoski architekt rozpoczął działalność publicystyczną pisząc kilka artykułów i książek dotyczących teorii architektury.
Magazyn Domus
W tym czasie powstało też największe, publicystyczne dzieło Pontiego – magazyn Domus. Pismo wystartowało w 1928 roku, a w jego powstaniu pomógł wydawca Gianni Mazzochi. Domus był magazynem poświęconym architekturze, designowi, sztuce. Na swoich łamach prezentował nowe trendy w tych dziedzinach, stając się forum twórców o międzynarodowym zasięgu.
Sam Gio Ponti publikował w Domusie setki swoich artykułów promujących i prezentujących nowe prądy w architekturze. Dla magazynu pisały również takie sławy światowego modernizmu jak Le Corbusier, Ludwig Mies van der Rohe czy Marcel Breuer. W czasie drugiej wojny włoski architekt zrezygnował z prowadzenia Domusa i założył kolejne pismo o podobnym profilu – magazyn Stile. Był to bardzo niechlubny okres w jego życiu – nowe pismo jawnie popierało włoski faszyzm i niemiecki nazizm, a po zakończeniu działań wojennych zostało zlikwidowane.
Wcześniej jednak Gio Ponti dał się poznać jako pracowity i znakomity projektant. Swoje życie dzielił pomiędzy rodzinę i wytężoną pracę. Ludzie, którzy go znali, wspominali, że nigdy nie rozstawał się z ołówkiem i szkicownikiem, wykorzystując każdą wolną chwilę na tworzenie nowych projektów. Talent połączony z zapałem do pracy przynosił wymierne efekty.
Architektura z włoskim sercem
Przez cały okres lat trzydziestych Ponti intensywnie pracował, tworząc wiele budynków w rodzinnym Mediolanie. Zlecenia były bardzo różnorodne – wśród nich znalazła się kaplica grobowa rodziny Borletti, Wydział Matematyki Uniwersytetu w Rzymie czy projekt wykończenia wnętrz Uniwersytetu w Padwie. Bardzo interesującą konstrukcją była też Wieża Parkowa (Torre del Parco) wybudowana w największym parku Mediolanu zwanym Sempione. Budowla mierzyła prawie 109 metrów, wykonano ją z żelaza, a jej szczyt wieńczył taras widokowy, z którego mieszkańcy mogli podziwiać panoramę całego miasta, a nawet pasm górskich w Alpach i Apeninach.
Najwięcej było jednak domów mieszkalnych. Pomiędzy rokiem 1931 i 1938 architekt stworzył całą serię budynków nazwanych „typowymi domami” (case tipiche). Zaprojektował je w stylu zmodyfikowanego modernizmu. Były nowoczesne i proste, a jednocześnie nawiązywały do tradycji architektury włoskiej pełnej balkonów, tarasów i loggi. Przestronne i wykonane z nowoczesnych materiałów budynki od razu przypadły do gustu nowej włoskiej burżuazji.
W latach 1935-1938 Gio Ponti zaprojektował swój pierwszy budynek biurowy. Zleceniodawcą był włoski koncern chemiczny Montecatini, a w czasie budowy użyto sporej ilości materiałów produkowanych przez tę firmę. Projekt stanowił poważne wyzwanie – w kwaterze głównej przedsiębiorstwa miało powstać około 1500 biurowych stanowisk pracy. Ponti wywiązał się ze swojej pracy znakomicie, przygotowując plany nie tylko budynku, ale też każdego szczegółu jego wyposażenia, w tym mebli.
Teatry i statki
W czasie drugiej wojny światowej Ponti zajął się działalnością wydawniczą, ale też ujawnił swój talent w innych dziedzinach. Zwrócił się ku sztuce, projektując scenografie i kostiumy dla opery i baletu. Jego prace wykorzystano w balecie „Pucinella” Igora Strawińskiego wystawianym w Teatrze Triennial oraz w „Orfeuszu i Eurydyce” granym w słynnej La Scali.
Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych Włochy przebudowywały swoją flotę statków wycieczkowych. Gio Ponti dał się poznać jako specjalista w kolejnej dziedzinie i wziął udział w pracach nad projektami wnętrz kilku z nich. Były to między innymi liniowce Conte Grande, Giulio Cesare czy słynne Andrea Doria i Oceania.
Wieżowiec Pirelli
Swój najbardziej rozpoznawalny i monumentalny projekt stworzył w latach 1956-1960. Był to przełomowy wieżowiec zamówiony przez firmę Pirelli, a zbudowany w Mediolanie w czasie włoskiego boomu gospodarczego. Modernistyczny budynek, pomimo swojej sporej szerokości (75 metrów), pozostał smukły i elegancki, stając się inspiracją dla kilku kolejnych projektów w innych krajach. Kwatera główna Pirelli liczyła 127 metrów wysokości i podzielona została na 32 piętra.
Będąca przez krótki czas najwyższym budynkiem w Europie Wieża Pirelli stała się symbolem gospodarczego odrodzenia Włoch i rozsławiła swojego projektanta. W kolejnych latach Gio Ponti projektował budynki na całym świecie – w Iranie, Pakistanie czy Hong-Kongu. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych stał się nowy budynek Muzeum Sztuki w Denver, który z wyglądu przypomina średniowieczną fortecę o wznoszących się wysoko murach.
Sztuka użytkowa
Pisząc o Gio Pontim, nie można nie wspomnieć o kolejnej dziedzinie, w której osiągnął ogromne sukcesy – projektowaniu przedmiotów użytkowych. Pierwsze z nich stworzył już u progu swojej kariery – w roku 1923 – kiedy nawiązał współpracę z włoską firmą Richard Ginori – jednym z najbardziej znanych producentów porcelany. Już dwa lata później zaprojektowana przez niego porcelana zdobyła główną nagrodę na międzynarodowej wystawie sztuki użytkowej odbywającej się w Paryżu.
W następnych latach designer nawiązał współpracę z innymi firmami, nie ograniczając się tylko do projektów zastawy. Tworzył meble i elementy oświetleniowe ze szkła dla firmy Fontana. Kilka z nich zyskało międzynarodową sławę – na przykład model Bilia. Po wojnie zaprojektował serię kolorowych mebli i dekoracyjnych bibelotów wykonanych między innymi z papieru. Nie ograniczał się do pojedynczych przedmiotów – często łączył architekturę z designem i tworzył projekty wyposażenia całych wnętrz.
Superleggera
Jednym z jego najbardziej znanych dzieł było krzesło Superleggera (Superlekkie) z 1955 roku. Gio Ponti pragnął stworzyć coś znacząco odmiennego od ciężkich, drewnianych mebli wypełniających włoskie domy. Wpadł na pomysł prostego w formie krzesła wykonanego z bardzo lekkich, ale wytrzymałych materiałów. Projektant usunął z niego wszelkie ozdobne i zbędne elementy, zachowując jednak funkcjonalność mebla. Tak powstał model ważący jedynie nieco ponad półtora kilograma. Krzesło reklamowane było jako przedmiot, który może jednym palcem podnieść dziecko – scenę tę przedstawiały zresztą plakaty reklamujące Superleggera. Model odniósł oszałamiający sukces i jest produkowany do dziś.
Superleggera było tylko jednym z długiej listy przedmiotów Pontiego, które projektował niemalże do końca życia. Kolejne krzesła powstawały z drewna i rattanu, obok nich pojawiały się wygodne fotele i sofy. Przez całą swoją karierę Włoch opracowywał kolejne modele designerskich lamp oraz artystyczne zestawy zastaw stołowych. Współpracował z wieloma firmami z Włoch, Stanów Zjednoczonych i Szwecji.
Gio Ponti był twórcą niezwykłym. Aż do chwili swojej śmierci w 1978 roku pracował nad kolejnymi projektami. Pozostawił po sobie ponad sto budynków (m.in. wieżowiec Breda), z których wiele zbudowano w jego rodzinnym mieście. Meble i elementy wyposażenia domowego, które tworzył, są produkowane do dzisiaj. Również jego największe dzieło publicystyczne – Domus – wciąż jest wydawany, od niedawna także w wersji elektronicznej. Gio Ponti był praktykiem i teoretykiem, ale przede wszystkim wielkim artystą, którego dzieła rozsławiły Italię.
Zobacz również:
- David Chipperfield – brytyjski magik architektury
- Rem Koolhaas – kontrowersyjny holenderski architekt
